آیه ۲ سوره توبه: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
}} نیز به‌کار رفته است.<ref>سوره يوسف، آیه ٧٠.</ref> | }} نیز به‌کار رفته است.<ref>سوره يوسف، آیه ٧٠.</ref> | ||
واژه «برائت» مصدر و به معناى تنزه و تباعد است، و نيز به معناى اعذار و انذار نيز به كار مى‌رود.<ref>لسان العرب، ذیل واژه اذن.</ref> مشتقات اين مصدر افزون بر آیه ۲ سوره توبه، بارها در قرآن به‌كار رفته است؛ از جمله آیه {{آیه|وَ أَنَا بَرِيءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ | واژه «برائت» مصدر و به معناى تنزه و تباعد است، و نيز به معناى اعذار و انذار نيز به كار مى‌رود.<ref>لسان العرب، ذیل واژه اذن.</ref> مشتقات اين مصدر افزون بر آیه ۲ سوره توبه، بارها در [[قرآن]] به‌كار رفته است؛ از جمله آیه {{آیه|وَ أَنَا بَرِيءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ | ||
}}<ref>سوره يونس، آیه ۴١.</ref> كه همگى به معناى بي‌زارى جستن و فاصله گرفتن است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۱.</ref> | }}<ref>سوره يونس، آیه ۴١.</ref> كه همگى به معناى بي‌زارى جستن و فاصله گرفتن است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۱.</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}}، گفته شده اعلام برائت باید در روز [[حج اکبر]] باشد. درباره مراد از روز حج اکبر، دیدگاه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است: | }}، گفته شده اعلام برائت باید در روز [[حج اکبر]] باشد. درباره مراد از روز حج اکبر، دیدگاه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است: | ||
* روز | * '''روز عرفه'''؛ که در آن وقوف همه حاجیان است.<ref>كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.</ref> | ||
* عید قربانِ سال نهم | * '''عید قربانِ سال نهم هجری'''؛ که در آن کافران و مسلمانان با هم در مراسم حج شرکت داشتند و پس از آن هرگز چنین نشد.<ref>الميزان، ج٩، ص١۴٩.</ref> | ||
* همه ایام | * '''همه ایام حج'''؛ اگر چه ایام حج بیش از یک روز است ولی به همه آنها روز حج اکبر گفته شده است؛ چناچه به زمان وقوع جنگ‌ها نیز «یوم» گفته شده، مانند یوم حنین، یوم الاحزاب، یوم صفین و یوم الجمل.<ref>تفسيركبير، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشاف، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.</ref> | ||
به گفته برخی، دو دسته روایت درباره تعیین مصداق روز حج اکبر وجود دارد: | به گفته برخی، دو دسته روایت درباره تعیین مصداق روز حج اکبر وجود دارد: | ||
* مراسم حج: بر اساس دسته‌ای از روایات، حج اکبر در برابر حج اصغر یعنی عمره قرار دارد و دارای مناسک گوناگونی مانند وقوف در عرفات و رمی جمرات است.<ref>فروع كافى، باب فرض الحج و العمر.</ref> | * '''مراسم حج''': بر اساس دسته‌ای از روایات، حج اکبر در برابر حج اصغر یعنی عمره قرار دارد و دارای مناسک گوناگونی مانند وقوف در عرفات و رمی جمرات است.<ref>فروع كافى، باب فرض الحج و العمر.</ref> | ||
* روز عید قربان: بر پایه دسته‌ای دیگر از روایات، روز حج اکبر، روز عید قربان است.<ref>فروع كافى، باب الحج الأكبر و الأصغر.</ref> | * '''روز عید قربان''': بر پایه دسته‌ای دیگر از روایات، روز حج اکبر، روز عید قربان است.<ref>فروع كافى، باب الحج الأكبر و الأصغر.</ref> | ||
برخی، بین این دو دسته روایت جمع کرده، حج که در برابر عمره قرار دارد را حج اکبر دانسته و از میان ایام حج، روز عید قربان را «یوم الحج الاکبر» دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۹.</ref>به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، یوم الحج الاکبر در روز عید قربان سال نهم قمری اتفاق افتاد و پس از آن چنين حادثه‌اى روى نداد؛<ref>الميزان، ج٩، ص١۴٩.</ref> ولی برخی، واقع شدن اولين برائت در سال نهم را بيانگر سرآغازى برای تشريع و اجراى اين حكم دانسته‌اند. به باور وی، انجام نشدن آن در دوران امامان(ع) ممکن است مانند بسیاری از احکام دیگر، به دليل نبود شرايط لازم باشد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۱۱.</ref> | برخی، بین این دو دسته روایت جمع کرده، حج که در برابر عمره قرار دارد را حج اکبر دانسته و از میان ایام حج، روز عید قربان را «یوم الحج الاکبر» دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۹.</ref>به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، یوم الحج الاکبر در روز عید قربان سال نهم قمری اتفاق افتاد و پس از آن چنين حادثه‌اى روى نداد؛<ref>الميزان، ج٩، ص١۴٩.</ref> ولی برخی، واقع شدن اولين برائت در سال نهم را بيانگر سرآغازى برای تشريع و اجراى اين حكم دانسته‌اند. به باور وی، انجام نشدن آن در دوران امامان(ع) ممکن است مانند بسیاری از احکام دیگر، به دليل نبود شرايط لازم باشد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۱۱.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۴ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۵۶
متن و ترجمه
| ﴿ | وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ و این اعلامی است از سوی خدا و پیامبرش به همه مردم در روز حج اکبر که: یقیناً خدا و پیامبرش از مشرکان بیزارند [و هیچ تعهدی نسبت به آنان ندارند]؛ پس [ای مشرکان!] اگر [از پیمان‌شکنی و خیانت] توبه کنید [و مسلمان شوید] برای شما بهتر است و اگر روی [از وفای به پیمان و اسلام] بگردانید، بدانید که شما عاجز کننده خدا نیستید [تا بتوانید از دسترس قدرت او بیرون روید]؛ و کسانی را که کفر ورزیدند، به عذابی دردناک مژده ده. |
﴾ |
شرح واژگان
«اذان» از ريشه اذن به معناى علم است[۱] و به جای مصدر حقیقی یعنی «ایذان» نشسته است.[۲] مشتقات این ریشه در دیگر آیات، مانند آیه ﴿ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسٰارِقُونَ ﴾ نیز به‌کار رفته است.[۳]
واژه «برائت» مصدر و به معناى تنزه و تباعد است، و نيز به معناى اعذار و انذار نيز به كار مى‌رود.[۴] مشتقات اين مصدر افزون بر آیه ۲ سوره توبه، بارها در قرآن به‌كار رفته است؛ از جمله آیه ﴿وَ أَنَا بَرِيءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ ﴾[۵] كه همگى به معناى بي‌زارى جستن و فاصله گرفتن است.[۶]
محتوا
در آیه ۲ سوره برائت، به سه مطلب کلی اعلام برائت، زمان این اعلام و قاعده کلی تبشیر و انذار پرداخته شده است.[۷]
برائت از مشرکان
با عبارت ﴿أَنَّ اللّٰهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَ رَسُولُه ﴾، در این آیه، و با عبارت ﴿بَرٰاءَةٌ مِنَ اللّٰهِ وَ رَسُولِه ﴾ در آیه پیشین، برائت از مشرکان اعلام شده است.
به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، در این عبارت، خدا پیامبر را نیز در حکم برائت از مشرکان شریک خود کرده است؛ بنابراین این آیه غیر از تشریع برائت، اجرای آن توسط پیامبر(ص) را نیز دنبال می‌کند. اجرای این حکم توسط پیامبر(ص) به معنای رفع امان از مشرکانی است که پیشتر با آنها عهد بسته بودند.[۸]
حج اکبر (زمان اعلام برائت)
در عبارت ﴿وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَر ﴾، گفته شده اعلام برائت باید در روز حج اکبر باشد. درباره مراد از روز حج اکبر، دیدگاه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است:
- روز عرفه؛ که در آن وقوف همه حاجیان است.[۹]
- عید قربانِ سال نهم هجری؛ که در آن کافران و مسلمانان با هم در مراسم حج شرکت داشتند و پس از آن هرگز چنین نشد.[۱۰]
- همه ایام حج؛ اگر چه ایام حج بیش از یک روز است ولی به همه آنها روز حج اکبر گفته شده است؛ چناچه به زمان وقوع جنگ‌ها نیز «یوم» گفته شده، مانند یوم حنین، یوم الاحزاب، یوم صفین و یوم الجمل.[۱۱]
به گفته برخی، دو دسته روایت درباره تعیین مصداق روز حج اکبر وجود دارد:
- مراسم حج: بر اساس دسته‌ای از روایات، حج اکبر در برابر حج اصغر یعنی عمره قرار دارد و دارای مناسک گوناگونی مانند وقوف در عرفات و رمی جمرات است.[۱۲]
- روز عید قربان: بر پایه دسته‌ای دیگر از روایات، روز حج اکبر، روز عید قربان است.[۱۳]
برخی، بین این دو دسته روایت جمع کرده، حج که در برابر عمره قرار دارد را حج اکبر دانسته و از میان ایام حج، روز عید قربان را «یوم الحج الاکبر» دانسته‌اند.[۱۴]به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، یوم الحج الاکبر در روز عید قربان سال نهم قمری اتفاق افتاد و پس از آن چنين حادثه‌اى روى نداد؛[۱۵] ولی برخی، واقع شدن اولين برائت در سال نهم را بيانگر سرآغازى برای تشريع و اجراى اين حكم دانسته‌اند. به باور وی، انجام نشدن آن در دوران امامان(ع) ممکن است مانند بسیاری از احکام دیگر، به دليل نبود شرايط لازم باشد.[۱۶]
پانویس
- ↑ المصباح المنیر، ذیل واژه برأ.
- ↑ لسان العرب، ذیل واژه اذن.
- ↑ سوره يوسف، آیه ٧٠.
- ↑ لسان العرب، ذیل واژه اذن.
- ↑ سوره يونس، آیه ۴١.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۱.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۲.
- ↑ الميزان، ج٩، ص١۴٧.
- ↑ كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.
- ↑ الميزان، ج٩، ص١۴٩.
- ↑ تفسيركبير، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشاف، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.
- ↑ فروع كافى، باب فرض الحج و العمر.
- ↑ فروع كافى، باب الحج الأكبر و الأصغر.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۹.
- ↑ الميزان، ج٩، ص١۴٩.
- ↑ درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۱۱.
منابع
- تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، محمد بن عمر فخر رازی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چهارم، ۱۴۱۳ق.
- کافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، محمود بن عمر زمخشری، ادب الحوزه.
- كشف‌الاسرار وعدةالابرار، ابوالفضل رشيدالدين ميبدى، تهران، انتشارات امير كبير، ١٣۶٠ش.
- المصباح المنير، احمد بن محمد فيومى، قم، دارالهجرة، دوم، ١۴١۴ق.
- المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدحسین طباطبایی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.