غربت بقیع (کتاب)

غربت بقیع (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	سید علی قاضی عسکر
محتوا
موضوع	تخریب و بازسازی بقیع به روایت اسناد
زبان	فارسی
نشر
تعداد صفحات	544
قطع	وزیری
ناشر	مشعر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	1399
شابک	9789645409249
رده‌بندی کنگره	BP262/7
رده‌بندی دیویی	297/7635

غربت بقیع کتابی است نوشته سید علی قاضی عسکر که به همت پژوهشکده حج و زیارت، توسط نشر مشعر در سال 1399 منتشر شده است. این کتاب شرحی از وقایع تاریخی سال‌های ۱۳۰۴ و ۱۳۰۵ شمسی در مدینه است. دولت آل سعود در سال ۱۳۰۴ بر مدینه غلبه یافت و در سال ۱۳۰۵ بنا‌های ساخته شده بر قبرهای قبرستان بقیع را تخریب کرد. این وقایع واکنش‌های بسیار گسترده‌ای در بین مسلمانان و شیعیان در کشورهای مختلف داشت. این کتاب مجموعه‌ای از اسناد حاکی از این واکنش‌ها را در خود گرد آورده است.

پیشینه بقیع و آل سعود

در فصل اول کتاب نویسنده به تاریخ بقیع و معرفی مدفونان مشهور در این قبرستان پرداخته است. فصل دوم کتاب نیز اختصاص به تاریخ مختصری از وهابیت و دولت‌ آل سعود یافته است.

تخریب آثار اسلامی مکه و مدینه و واکنش‌ها

این فصل با گزارش واکنش ورود وهابیان به مدینه در میان ایرانیان آغاز شده است. در سال ۱۳۰۴ که مدینه به دست آل سعود تصرف شد در شهریور ماه اخباری حاکی از تخریب گنبد پیامبر اکرم(ص) به دست وهابیان در ایران منتشر شد که واکنش شخصیت‌های مذهبی، مجلس شورای ملی و نیز تجمع مردم تهران را در پی داشت. در روز ۱۴ شهریور سال ۱۳۰۴ بازار تهران و ادارات به اعتراض به این اقدام تعطیل شدند. و تعطیلی در روزهای بعدی به سراسر کشور رسید. نویسنده در این بخش از کتاب خود نمونه‌ای از واکنش مسلمانان دیگر کشورهای اسلامی را نیز بر پایه اسناد به جا مانده گزارش کرده است.

حبیب الله هویدا و گزارش او از تصرف مدینه

دولت ایران در پی اخبار واصله از مدینه، حبیب الله هیوا را که در آن زمان کنسول ایران در فلسطین بود، برای تهیه گزارشی از ماوقع به مدینه رفت. او در ۲۴ مهر ۱۳۰۴ به جده رسیدو با عبدالعزیز سعودی دیدار کرد و به مدینه سفر کرد و گزارش کرد که هیچ آسیبی به قبر رسول الله وارد نشده و تنها چند گلوله به گنبد اصابت کرده است. در تاریخ بازدید هویدا از مدینه، هنوز قبرهای قبرستان بقیع تخریب نشده بود. نویسنده حبیب الله هویدا که بعدا کاردار و وزیر مختار ایران در جده شد، را متهم کرده که برای منافع شخصی خود، سعی داشته وضعیت مدینه را عادی جلوه دهد در حالی که با توجه به سابقه وهابیان می‌توانسته تخریب زود هنگام قبور مدینه را پیش‌بینی کند.

تخریب بقیع

وهابی‌ها در روز ۸ شوال سال ۱۳۴۴ برابر با ۳۱ فروزدین سال ۱۳۰۵ بنای قبور قبرستان بقیع ررا تخریب کردند. انتشار اخبار تخریب کامل قبور بقیع اعتراضات متعددی را در ایران و عراق و دیگر کشورهای اسلامی در پی داشت. گزارشی از این اعتراضات در این بخش از کتاب آمده است.

تلاش برای بازسازی بقیع

فصل چهارم کتاب تاریخچه‌ای از تلاش‌های صورت گرفته برای بازسازی بقیع از همان سال‌های نخست تخریب بقیع تا دهه چهل شمسی را روایت می‌کند. این فصل شامل نامه‌ها، تصمیم‌ها و مذاکراتی و تلاش‌های دیپلماتیک ایرانیان و برخی از مسلمانان دیگر کشورهای اسلامی برای اصلاح وضعیت زیارت در بقیع و یا بازسازی قبور امامان(ع)است. از جمله این کوشش‌ها تلاش آیت الله عبدالرحیم حائری برای مرزبندی و سنگچین کردن محدوده بقیع و قبور امامان(ع)، تلاش‌های مظفر اعلم نماینده دولت ایران در جده در دهه ۳۰ شمسی برای برای ساخت بنایی در بقیع بوده است که اسناد آن در متن کتاب آمده است.

بقیع در سفرنامه‌های قاجار

در فصل پنجم کتاب متن قسمت‌هایی از برخی سفرنامه‌های قاجاری که توصیفی از بقیع ارائه کرده اند، آورده شده است. همچنین در گفتار کوتاهی به موانع بازسازی بقیع در دوره عثمانی اشاره شده است.

اسناد و تصاویر

در پایان کتاب تصویر ۶۰ سند که محتوای آن‌ها در متن کتاب منعکس شده است به چاپ رسیده است. همچنین تصاویر قدیمی بناهای بقیع قبل از تخریب و تصویر قبرستان بعد از تخریب قبور منتشر شده است.