خزاعه

خزاعه از قبایل عرب قحطانی است که در یمن سکونت داشتند. خزاعه با غلبه بر جرهمیان بر مکه مسلط شده و بت پرستی را در آن رواج دادند.

خزاعه تسلط بر مکه و کعبه را تا مدتها قبل از اسلام در دست داشت. تا اینکه قصی بن کلاب جد پیامبر با چیره شدن بر آنان امور مکه را به دست گرفت.

قبیله خزاعه در جنگ های صدر اسلام حضور داشت و در برخی موارد مانند فتح مکه منشأ اثر بوده است.

نسب شناسی

قبیله خزاعه از بزرگ‌ترین قبایل عرب قحطانی یا جنوبی (یمنی) است که در بخشی از یمن سکونت داشتند. دربارة نسب و تبار آنان اختلاف بسیاری دیده می‌شود؛ عده‌ای نیای آنان را از عدنان می‌دانند و سلسله نسب آنان را چنین نقل می‌کنند: بَنو لُحَّیِ بن عامِرِبن قُمعَة بن اِلیاسِ­بن مُضرِبن نِزِارِبن مَعدِ بن عَدنان اما گروه کثیری، آنان را از تبار قَحطان . و از فرزندان رَبیعه و أَفصی، پسران حارثة بن عَمرو بن عامرِ بن حارثَة بن إمرَیءالقِیس بن ثَعلبة بن مازنِ بن أزدِ بن غَوث بن نَبت بن مالک بن زید بن کَهلان بن سبأ بن یشْجُب بن یعرب بن قحطان دانسته‌اند. این قبیله دارای شاخه‌های زیادی است؛ مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: کَعب، سَعد، سَلول، عَدّی، حِزمر، حُبشیّه، حُلیل، قُمیر، مُلَیح، مُصطلق

خزاعه قبل از اسلام

محل سکونت

محل سکونت خزاعه را آب‌ها و کوه‌ها و چشمه‌هایی که این قبیله در کنار آن اقامت داشتند، ذکر کرده‌اند؛ از جمله: مَرّ، بَیضان، وُتَیر، مُرَیسیع و غُرابات ، یَلَملَم، طَیِبَه، مَلکَان، بَیضا، مَدارج، مَرُّالظَهران، تَنعیم، جِعرانه، سِرف، فَخّ، عُصم و قُدَید، جُحفه، خم و مکان‌هایی که به آن متصل بود در جُهینه و محله‌های بنی‌حرب . و نیز گفته شده منطقه خزاعه در جنوب دیار مزینه در ارتفاعات واقع در راه میان مکه و مدینه بوده‌است . بارزترین منطقه آن‌ها عسفان ذکرشده که از آن بنى‌مصطلق و مرز تهامه بود.

زمامداری مکه

جُرهُمیان قبل از اسلام بر مکه مسلط بودند و امور کعبه را اداره می‌کردند.خزاعه در اثر فساد و ضعف جرهمیان در اواخر سده سوم یا آغاز سده چهارم پیش از میلاد، در نبردی سه روزه که گروهی از بنی‌کِنانه از قبایل عدنانی نیز آنان را یاری کردند، جرهم را شکست دادند و با راندن آنان از مکه، امارت آن شهر را در اختیارگرفتند.

عمرو بن لحّی اولین شخص از خزاعه بود که تولیت کعبه را عهده‌دار شد.عمرو به جایگاه بالایی در میان عرب دست یافت (ازرقی، 1275، ج‌1، ص56). او دین ابراهیم و اسماعیل را تغییر داد و آیین بت‌پرستی را در میان عرب‌ها رواج داد. (ابن کلبی،1924م، ص8)

حجابت کعبه در میان بزرگان خزاعه موروثی بود و آنان پرده‌دار، نگهبان پایه‌های مکه و زمامدار و آبادکننده آن بودند. گفته شده خزاعه سیصد وحتی پانصد سال (ازرقی، 1275، ج‌1، ص59) حکومت بر مکه و حجابت کعبه را در دست داشتند؛ برخی نیز مدت تسلط آنان را بر مکه از حدود اواخر سده دوم تا اواسط سده پنجم میلادی دانسته

زمامداری مکه در دست خزاعیان بود تا زمانی‌که قصی بن کلاب برآنان غلبه یافت و بر مکه مسلط شد.