مناره رئیسیه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
خط ۱۵: خط ۱۵:
در منابع آمده، در دوره عباسیان نیز، این سه [[گلدسته|مناره]] دوره [[ولیدبن عبدالملک]] پا برجا بوده است.<ref>مدینه منوره، ص 96</ref> سمهودی به ساخت مجدد مناره رئیسیه پس از آتش‌سوزی دوره عباسی و مابین سال ها 654 تا 706 قمری اشاره‌کرده‌است.<ref>مدینه منوره، ص 100</ref>همچنین پس از آن نیز در زمان بیبرس، [[گلدسته|مناره‌ها]] به همراه، درها، مخازن و همه اثاث مسجد، نوسازی شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 137</ref>
در منابع آمده، در دوره عباسیان نیز، این سه [[گلدسته|مناره]] دوره [[ولیدبن عبدالملک]] پا برجا بوده است.<ref>مدینه منوره، ص 96</ref> سمهودی به ساخت مجدد مناره رئیسیه پس از آتش‌سوزی دوره عباسی و مابین سال ها 654 تا 706 قمری اشاره‌کرده‌است.<ref>مدینه منوره، ص 100</ref>همچنین پس از آن نیز در زمان بیبرس، [[گلدسته|مناره‌ها]] به همراه، درها، مخازن و همه اثاث مسجد، نوسازی شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 137</ref>
==ساخت شاکله اصلی مناره رئیسیه==
==ساخت شاکله اصلی مناره رئیسیه==
رمضان سال 886ه.ق مأذنه جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد.
رمضان سال 886ه.ق مناره جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد.
بر اثر این آتش سوزی، منبر، مقصوره، اکثر طاق‌های مسجد، ستون‌ها از بین رفت. ثلث مأذنه اصلی نیز ویران شد و در آستانه فروپاشی قرارداشت. بنا بر گفته سمهودی، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.<ref>مدینه منوره، ص 103</ref>  
بر اثر این آتش سوزی، منبر، مقصوره، اکثر طاق‌های مسجد، ستون‌ها از بین رفت. ثلث مأذنه اصلی نیز ویران شد و در آستانه فروپاشی قرارداشت. بنا بر گفته سمهودی، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.<ref>مدینه منوره، ص 103</ref>  



نسخهٔ ‏۱۱ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۲۵

مناره رئیسیه

مناره رئیسیه، مناره اصلی مسجدالنبی است که در سمت جنوب شرقی و کنار گنبدخضرا قرار گرفته‌است.

مسجدالنبی در زمان پیامبر مناره نداشت. اولین مناره‌ها در زمان ولیدبن عبدالملک و والی وی در مدینه یعنی عمربن عبدالعزیز ساخته شد. او در هر گوشه ای مناره ای بنا نهاد. این مناره‌ها در جهات جنوب شرق، شمال غرب، شمال شرق و جنوب غربی بود. منابع از تخریب مناره جنوب غربی به امر سلیمان بن عبدالملک خبر داده‌اند. مابقی مناره‌ها در دوره‌های بعد تجدید شد.

مناره جنوب شرقی یعنی رئیسیه، پس از آتش سوزی اول در مسجد، مابین سال های 654 و 706قمری بازسازی شد. در زمان بیبرس نیز این مناره نوسازی شد.

اما بازسازی اصلی این مناره در زمان قایتبای و پس از آتش سوزی دوم رخ داد. در این زمان مناره سه بار بازسازی شد و آخرین بازسازی در سال 891-892 قمری انجام شد. این مناره همان است که اکنون در مسجدالنبی قرار دارد.

شکل‌گیری مناره‌های اولیه در مسجدالنبی

مسجد در زمان پیامبر، مناره نداشت. بلال برای اذان گفتن بر بام خانه‌ای از بنی‌نجار که بلندترین خانه‌های اطراف مسجد بود می‌ایستاد. در این‌باره نظر دیگری نیز وجود دارد مبنی براین که بلال بر ستون مربعی از خانه عبدالله بن عمر واقع در جنوب مسجد بالا می‌رفته و اذان را با صدای بلند ادا می‌کرده‌است.[۱]

اما شکل‌گیری مناره به شکل مجوف (تو خالی، میان تهی) در زمان ولیدبن عبدالملک صورت گرفت. در این دوره مسجد تخریب و توسط عمربن عبدالعزیز والی ولید در مدینه بازسازی شد. در این بازسازی در هر زوایه‌ای مناره‌ای با پایه 8 در 8 ذراع( در حدود 4در 4 متر)ساخته شد. [۲]درباره ارتفاع مناره‌ها اقوال مختلفی بیان شده، برخی ارتفاع آن ها را 55 ذراع(27متر) یا 60 ذراع(30متر) [۳]و برخی با بیان جزییات بیشتر ارتفاع مناره‌های جنوب شرقی و شمال شرقی را 55 ذراع و مناره شمال غربی را 53 ذراع ذکر کرده اند. [۴]به نقل از منابع مناره واقع در زاویه جنوب غربی به امر سلیمان بن عبدالملک[۵] به واسطه اینکه مشرف بر محل سکونتش بود از بین رفت.[۶]

در منابع آمده، در دوره عباسیان نیز، این سه مناره دوره ولیدبن عبدالملک پا برجا بوده است.[۷] سمهودی به ساخت مجدد مناره رئیسیه پس از آتش‌سوزی دوره عباسی و مابین سال ها 654 تا 706 قمری اشاره‌کرده‌است.[۸]همچنین پس از آن نیز در زمان بیبرس، مناره‌ها به همراه، درها، مخازن و همه اثاث مسجد، نوسازی شد.[۹]

ساخت شاکله اصلی مناره رئیسیه

رمضان سال 886ه.ق مناره جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد. بر اثر این آتش سوزی، منبر، مقصوره، اکثر طاق‌های مسجد، ستون‌ها از بین رفت. ثلث مأذنه اصلی نیز ویران شد و در آستانه فروپاشی قرارداشت. بنا بر گفته سمهودی، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.[۱۰]

مناره جنوب شرقی در بازسازی اول دوره قایتبای قبل از حریق دوم که طی سال‌های (879تا 881 ه.ق) انجام شد، 77 ذراع(38/35متر) ارتفاع یافت. اما پس از حریق دوم و بازسازی مجدد ارتفاع آن به 100 ذراع(بیش از 50 متر) رسید. همچنین برای مناره رئیسیه، در دیوار غربی دری قرار داده شد. این در قبل از آن در دیوار شمالی قرار داشت.[۱۱] پس از این بازسازی مجدد، گنبد بالای مقبره نبوی و مناره جنوب شرقی دچار فرسودگی شد. بنابراین مناره تخریب و پی آن با بازالت ریخته شد، این همان مناره فعلی است. ارتفاع آن این بار به 120 ذراع(59/76متر) رسید.گنبد نیز منهدم و دوباره ساخته شد. این اعمال در در سال 92-891ه.ق انجام شد. ناظر این اقدامات شاهین جمالی بود.[۱۲] همچنین در جوار گنبدها و مناره جنوب شرقی(رئیسیه)، چشمه‌ای(دریچه) به منظور نوردهی و تهویه ساخته شد.[۱۳]

شاخصه معماری مناره ها در دوره قایتبای

در مناره قایتبای، مظاهر معماری مملوکی بحری و جرکسی و نیز بخشی از شاخصه‌های معماری ایوبی قابل مشاهده‌است.

مناره از چهار طبقه تشکیل شده، طبقه زیرین دارای قطع مربع و مرتفع است که به سه ردیف مقرنس ختم می‌شود و بالای آن شرفه‌ای وجود دارد. در قسمت زیرین چهار شرفه کوچک قراردارد که واقع بر مقرنس‌هاست. مأذنه دارای درهایی است که طاق آن‌ها مانند طاق پنجره‌های مأذنه‌های مملوکی است. این پنجره‌ها از خارج در طاق‌نماهایی با طاق مثلث شکل قراردارد که دور این طاق‌نماها را «جِفت» متقاطعی فراگرفته است که در بالای طاق به شکل دایره درآمده و سپس در اطراف بدنه مأذنه ادامه دارد.[۱۴]

طبقه دوم هشت ضلعی و کم ارتفاع است. در وسط با جناغی‌های به رنگ سفید و سرخ مزین شده بود.

این جزء به سه ردیف مقرنس که بالای آن شرفه قراردارد ختم می‌شود.

طبقه سوم، بالای جزء مذکور، قرارداشت. این طبقه با مقطع دایره‌ای بود که نسبت به طبقه دوم ارتفاع کمتری داشت. این طبقه نیزبه سه ردیف مقرنس متنهی می‌شد که حامل شرفه آخر بود.

مأذنه به سپری منتهی می‌شود که بالای آن کلاه خودی قراردارد و بر سر آن فانوسی واقع شده است.[۱۵] کلاه خود بالای سپر از مشخصات معماری ایوبی است.[۱۶]

اصول این نوع معماری در مأذنه مصری دیده می‌شود. جزء زیرین مربع و بالاتر از سقف مسجد است.[۱۷]

قرارگرفتن نشان هلال روی مناره رئیسیه

در دوره سلیمان قانونی ،هلال‌های طلایی بر منبر[۱۸]، گنبد روی قبر و مأذنه‌های چهارگانه قرار گرفت.[۱۹]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. مدینه منوره، ص 80
  2. مدینه منوره، ص 92
  3. مدینه منوره، ص 92
  4. تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 44
  5. مدینه منوره، ص 92
  6. تعمیر و توسعه مسجد شریف نبویدر طول تاریخ، ص 44
  7. مدینه منوره، ص 96
  8. مدینه منوره، ص 100
  9. تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 137
  10. مدینه منوره، ص 103
  11. مدینه منوره، ص 104
  12. مدینه منوره، ص 106
  13. مدینه منوره، 105-106
  14. مدینه منوره، ص 107
  15. مدینه منوره، ص 108
  16. مدینه منوره، ص 109
  17. مدینه منوره، ص 108
  18. تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 149
  19. مدینه منوره، ص 110

منابع