حضرت ابراهیم(ع): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
حضرت ابراهیم(ع) | '''حضرت ابراهیم(ع)''' در میان پیروان [[ادیان توحیدی]]، پیشوای [[توحید|موحدان]] و پدر امتهای یکتاپرست به شمار میرود. در ادبیات اسلامی و در [[قرآن]] ابراهیم به عنوان سازنده یا بازسازی کننده [[کعبه]] شناخته شده است. در قرآن و روایات اسلامی از هجرت او به [[مکه]] و جریان ساخت کعبه با مشارکت [[اسماعیل(ع)]] و حجگزاری ابراهیم سخن گفته شده است. | ||
==ابراهیم(ع) نزد اقوام و ملل== | ==ابراهیم(ع) نزد اقوام و ملل== | ||
واژه ابراهیم | واژه ابراهیم واژهای بابلی که بنابر نظر برخی لغتشناسان مرکب از «إب» به معنای پدر و «راهیم» به معنای رحیم است.<ref>الصحاح، ج۵، ص۱۸۷۱؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۴۸؛ البحر المحیط، ج۱، ص۵۴۲.</ref> | ||
[[عهدین]] و [[قرآن]] او را الگوی تسلیم در برابر خداوند و صاحب والاترین فضیلتهای اخلاقی شمردهاند.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۱-۳؛ قصص الانبیاء، جزائری، ص۱۱۰.</ref> قرآن، وی را مردی بردبار و رئوف دانسته که برای خود و دیگران آمرزش میطلبید ([[سوره هود]]، آیه ۷۵؛ [[سوره توبه]]، آیه ۱۱۴) و همواره فرمانبر [[خدا]] بود و فرزندانش را نیز به تسلیم در برابر حکم و مشیت پروردگار سفارش میکرد. ([[سوره بقره]]، آیه ۱۳۱، ۱۳۲) خداوند او را «حنیف” یعنی رویگردان از باطل به سوی حق ([[سوره نحل]]، آیه ۱۲۰؛ نک: [[سوره آلعمران]]، آیه ۱۷، ۶۸؛ [[سوره نساء]]، آیه ۱۲۵) و نخستین مسلمان شمرده است. ([[سوره انعام]]، آیه ۱۶۳) | [[عهدین]] و [[قرآن]] او را الگوی تسلیم در برابر خداوند و صاحب والاترین فضیلتهای اخلاقی شمردهاند.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۱-۳؛ قصص الانبیاء، جزائری، ص۱۱۰.</ref> قرآن، وی را مردی بردبار و رئوف دانسته که برای خود و دیگران آمرزش میطلبید ([[سوره هود]]، آیه ۷۵؛ [[سوره توبه]]، آیه ۱۱۴) و همواره فرمانبر [[خدا]] بود و فرزندانش را نیز به تسلیم در برابر حکم و مشیت پروردگار سفارش میکرد. ([[سوره بقره]]، آیه ۱۳۱، ۱۳۲) خداوند او را «حنیف” یعنی رویگردان از باطل به سوی حق ([[سوره نحل]]، آیه ۱۲۰؛ نک: [[سوره آلعمران]]، آیه ۱۷، ۶۸؛ [[سوره نساء]]، آیه ۱۲۵) و نخستین مسلمان شمرده است. ([[سوره انعام]]، آیه ۱۶۳) | ||
=== شناخت عربها از ابراهیم === | |||
عرب پیش از [[اسلام]] نیز ابراهیم را کاملاً میشناخت. تصویر یا تندیس او و [[اسماعیل(ع)]] را در خانه [[کعبه]] نهاده بودند و بر پایه روایتی، [[پیامبر(ص)]] هنگام [[فتح مکه]]، این دو تندیس را از درون کعبه بیرون کشید و شکست.<ref>صحیح البخاری، ج۵، ص۹۳؛ فتح الباری، ج۸، ص۱۴.</ref> افزون بر این، آثاری پرشمار از ابراهیم شامل مقامات، زیارتگاهها، اندیشهها و اعمال توحیدی منسوب به وی، در سراسر منطقه سامینشین از [[بین النهرین]] تا [[شبه جزیره سینا]] یافت میشود که نشان تأثیر گسترده و عمیق وی در میان اقوام و امتها و ملتهای این منطقه است.<ref>العرب و الیهود، ص۲۵۱، ۲۵۶.</ref> | عرب پیش از [[اسلام]] نیز ابراهیم را کاملاً میشناخت. تصویر یا تندیس او و [[اسماعیل(ع)]] را در خانه [[کعبه]] نهاده بودند و بر پایه روایتی، [[پیامبر(ص)]] هنگام [[فتح مکه]]، این دو تندیس را از درون کعبه بیرون کشید و شکست.<ref>صحیح البخاری، ج۵، ص۹۳؛ فتح الباری، ج۸، ص۱۴.</ref> افزون بر این، آثاری پرشمار از ابراهیم شامل مقامات، زیارتگاهها، اندیشهها و اعمال توحیدی منسوب به وی، در سراسر منطقه سامینشین از [[بین النهرین]] تا [[شبه جزیره سینا]] یافت میشود که نشان تأثیر گسترده و عمیق وی در میان اقوام و امتها و ملتهای این منطقه است.<ref>العرب و الیهود، ص۲۵۱، ۲۵۶.</ref> | ||
== تولد و هجرت از بابل == | == تولد و هجرت از بابل == | ||
در روایتهای اسلامی به اطلاعات گسترده درباره زندگی شخصی ابراهیم برمیخوریم. همه روایتها در تولد ابراهیم در سرزمین بابل، در جنوب [[عراق]] کنونی، اتفاقنظر دارند<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۳۸۳.</ref> | در روایتهای اسلامی به اطلاعات گسترده درباره زندگی شخصی ابراهیم برمیخوریم. همه روایتها در تولد ابراهیم در سرزمین بابل، در جنوب [[عراق]] کنونی، اتفاقنظر دارند.<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۳۸۳.</ref> | ||
موضوع هجرت ابراهیم(ع) از سرزمین اصلی خود چند بار در قرآن گزارش شده است. <ref>سوره مریم آیه ۴۸؛ سوره صافات، آیه ۹۹؛ سوره عنکبوت، آیه ۲۶؛ سوره انبیاء، آیه ۷۱؛</ref> بنا بر روایتهای تفسیری، مقصد این هجرت [[سرزمین مقدس]]<ref>جامع البیان، ج۲۰، ص۱۷۴؛ الکافی، ج۸، ص۳۷۱؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۴۵.</ref> و در گزارشی غیر مشهور، [[مصر]] بوده<ref>الکامل، ج۱، ص۱۰۰.</ref> و در روایتی از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، مقصد هجرت ابراهیم مکه دانسته شده است.<ref>جامع البیان، ج۱۷، ص۶۲؛ مجمع البیان، ج۷، ص۱۰۰.</ref> این هجرت پس از رهایی ابراهیم از آتش<ref>جامع البیان، ج۱۷، ص۶۰؛ الکافی، ج۸، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> و بر اساس روایتهایی چند، در پی تبعید وی به دست نمرود بوده است.<ref>الکافی، ج۸، ص۳۷۱؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۳۹-۱۵۴.</ref> | موضوع هجرت ابراهیم(ع) از سرزمین اصلی خود چند بار در قرآن گزارش شده است.<ref>سوره مریم آیه ۴۸؛ سوره صافات، آیه ۹۹؛ سوره عنکبوت، آیه ۲۶؛ سوره انبیاء، آیه ۷۱؛</ref> بنا بر روایتهای تفسیری، مقصد این هجرت [[سرزمین مقدس]]<ref>جامع البیان، ج۲۰، ص۱۷۴؛ الکافی، ج۸، ص۳۷۱؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۴۵.</ref> و در گزارشی غیر مشهور، [[مصر]] بوده<ref>الکامل، ج۱، ص۱۰۰.</ref> و در روایتی از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، مقصد هجرت ابراهیم مکه دانسته شده است.<ref>جامع البیان، ج۱۷، ص۶۲؛ مجمع البیان، ج۷، ص۱۰۰.</ref> این هجرت پس از رهایی ابراهیم از آتش<ref>جامع البیان، ج۱۷، ص۶۰؛ الکافی، ج۸، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> و بر اساس روایتهایی چند، در پی تبعید وی به دست نمرود بوده است.<ref>الکافی، ج۸، ص۳۷۱؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۳۹-۱۵۴.</ref> | ||
====روایت تورات==== | ====روایت تورات==== | ||
طبق روایت [[تورات]]، ابراهیم همراه پدرش [[تارح]] و همسرش ساره و برادرزادهاش لوط از اور کلدان بیرون آمد و به حران هجرت کرد.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۱: ۳۱.</ref> سپس به فرمان خدا حران را به مقصد [[سرزمین کنعان]] ترک کرد.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۴-۵.</ref> سرزمین مقدس به عنوان مقصد نهایی هجرت او یاد شده است.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۱.</ref> برخی | طبق روایت [[تورات]]، ابراهیم همراه پدرش [[تارح]] و همسرش [[ساره]] و برادرزادهاش لوط از اور کلدان بیرون آمد و به حران هجرت کرد.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۱: ۳۱.</ref> سپس به فرمان خدا حران را به مقصد [[سرزمین کنعان]] ترک کرد.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۴-۵.</ref> سرزمین مقدس به عنوان مقصد نهایی هجرت او یاد شده است.<ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۱.</ref> برخی روایتهای اسلامی، نقل تورات را تأیید میکند که بر اساس آن، ابراهیم ابتدا به حران رفت و مدتی در آنجا اقامت گزید و سپس دوباره از حران، رهسپار [[فلسطین]] شد.<ref>جامع البیان، ج۱۷، ص۶۱؛ تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۹۸؛ ج۲۳، ص۶۵؛ اعلام القرآن، ص۲۳.</ref> | ||
== سفر به مکه == | == سفر به مکه == | ||
خط ۲۲: | خط ۲۳: | ||
===سفر دوباره ابراهیم به مکه=== | ===سفر دوباره ابراهیم به مکه=== | ||
بر پایه | بر پایه آیات قرآن، ابراهیم بیش از یک بار به مکه سفر کرد. در سفر نخست، فرزند نوزادش اسماعیل و هاجر را در آنجا سکونت داد ([[سوره ابراهیم]]، آیه ۳۷) و در سفر دوم، [[کعبه]] را با کمک فرزند جوانش اسماعیل بنا کرد و [[مراسم حج]] را به جا آورد. ([[سوره بقره]]، آیه ۱۲۷) | ||
== بنای کعبه == | == بنای کعبه == | ||
<nowiki>از ظاهر برخی آیات، مانند {{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیت وُضِعَ لِلنّاس...}} (</nowiki>[[سوره آلعمران]]، آیه ۹۶) و روایتهای صریح برمیآید که [[کعبه]] قبل از ابراهیم وجود داشته و به دست [[حضرت آدم(ع)|حضرت آدم]] بنا شده است.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۶؛ فتح الباری، ج۶، ص۲۹۰-۲۹۱؛ کنز الدقائق، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹ | <nowiki>از ظاهر برخی آیات، مانند {{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیت وُضِعَ لِلنّاس...}} (</nowiki>[[سوره آلعمران]]، آیه ۹۶) و روایتهای صریح برمیآید که [[کعبه]] قبل از ابراهیم وجود داشته و به دست [[حضرت آدم(ع)|حضرت آدم]] بنا شده است.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۶؛ فتح الباری، ج۶، ص۲۹۰-۲۹۱؛ کنز الدقائق، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹.</ref> در مقابل، برخی از مفسران ابراهیم را بنیانگذار کعبه دانسته و اخبار ساخت کعبه به دست آدم(ع) را ضعیف شمردهاند.<ref>تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۳۹۱.</ref> | ||
از روایتهای فراوان برمیآید که مکان کعبه در آغاز برای ابراهیم مشخص نبوده و [[جبرئیل]] مکان ساختن آن را به وی آموخت.<ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۶۲؛ مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹؛ بحار الانوار، ج۹۶، ص۳۸.</ref> در آیات قرآن، دستور بنای کعبه به ابراهیم، صریحاً یاد نشده است؛ اما در برخی روایتها که مفسران به آنها تمسک کردهاند، آمده که خدا او را مأمور ساختن کعبه فرمود.<ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۶۱؛ الصافی، ج۱، ص۱۸۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۹.</ref> | از روایتهای فراوان برمیآید که مکان کعبه در آغاز برای ابراهیم مشخص نبوده و [[جبرئیل]] مکان ساختن آن را به وی آموخت.<ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۶۲؛ مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹؛ بحار الانوار، ج۹۶، ص۳۸.</ref> در آیات قرآن، دستور بنای کعبه به ابراهیم، صریحاً یاد نشده است؛ اما در برخی روایتها که مفسران به آنها تمسک کردهاند، آمده که خدا او را مأمور ساختن کعبه فرمود.<ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۶۱؛ الصافی، ج۱، ص۱۸۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۹.</ref> | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
== فراخوانی مردم به حج == | == فراخوانی مردم به حج == | ||
پس از ساختن کعبه، به ابراهیم فرمان داده شد که مردم را از سوی خدا به [[حج]] فراخواند: {{آیه|وأَذِّن فی النّاسِ بِالحَجّ...}}. ([[سوره حج|سوره حجّ]]، آیه ۲۷) او بر [[کوه ابوقبیس]] ایستاد و دست بر گوش خود نهاد و فریاد برآورد: ای مردم! [[خدا|خدای]] خود را اجابت کنید. گروهی از [[قبیله جرهم|قبیله یمنی جُرْهُم]] نخستین کسانی بودند که دعوتش را اجابت کردند.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۰۵؛ عمدة القاری، ج۹، ص۱۲۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۵.</ref> | بنابر روایات، پس از ساختن کعبه، به ابراهیم فرمان داده شد که مردم را از سوی خدا به [[حج]] فراخواند: {{آیه|وأَذِّن فی النّاسِ بِالحَجّ...}}. ([[سوره حج|سوره حجّ]]، آیه ۲۷) او بر [[کوه ابوقبیس]] ایستاد و دست بر گوش خود نهاد و فریاد برآورد: ای مردم! [[خدا|خدای]] خود را اجابت کنید. گروهی از [[قبیله جرهم|قبیله یمنی جُرْهُم]] نخستین کسانی بودند که دعوتش را اجابت کردند.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۰۵؛ عمدة القاری، ج۹، ص۱۲۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۵.</ref> | ||
== حجگزاری ابراهیم(ع) == | == حجگزاری ابراهیم(ع) == |
نسخهٔ ۲۳ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۰۱
حضرت ابراهیم(ع) در میان پیروان ادیان توحیدی، پیشوای موحدان و پدر امتهای یکتاپرست به شمار میرود. در ادبیات اسلامی و در قرآن ابراهیم به عنوان سازنده یا بازسازی کننده کعبه شناخته شده است. در قرآن و روایات اسلامی از هجرت او به مکه و جریان ساخت کعبه با مشارکت اسماعیل(ع) و حجگزاری ابراهیم سخن گفته شده است.
ابراهیم(ع) نزد اقوام و ملل
واژه ابراهیم واژهای بابلی که بنابر نظر برخی لغتشناسان مرکب از «إب» به معنای پدر و «راهیم» به معنای رحیم است.[۱]
عهدین و قرآن او را الگوی تسلیم در برابر خداوند و صاحب والاترین فضیلتهای اخلاقی شمردهاند.[۲] قرآن، وی را مردی بردبار و رئوف دانسته که برای خود و دیگران آمرزش میطلبید (سوره هود، آیه ۷۵؛ سوره توبه، آیه ۱۱۴) و همواره فرمانبر خدا بود و فرزندانش را نیز به تسلیم در برابر حکم و مشیت پروردگار سفارش میکرد. (سوره بقره، آیه ۱۳۱، ۱۳۲) خداوند او را «حنیف” یعنی رویگردان از باطل به سوی حق (سوره نحل، آیه ۱۲۰؛ نک: سوره آلعمران، آیه ۱۷، ۶۸؛ سوره نساء، آیه ۱۲۵) و نخستین مسلمان شمرده است. (سوره انعام، آیه ۱۶۳)
شناخت عربها از ابراهیم
عرب پیش از اسلام نیز ابراهیم را کاملاً میشناخت. تصویر یا تندیس او و اسماعیل(ع) را در خانه کعبه نهاده بودند و بر پایه روایتی، پیامبر(ص) هنگام فتح مکه، این دو تندیس را از درون کعبه بیرون کشید و شکست.[۳] افزون بر این، آثاری پرشمار از ابراهیم شامل مقامات، زیارتگاهها، اندیشهها و اعمال توحیدی منسوب به وی، در سراسر منطقه سامینشین از بین النهرین تا شبه جزیره سینا یافت میشود که نشان تأثیر گسترده و عمیق وی در میان اقوام و امتها و ملتهای این منطقه است.[۴]
تولد و هجرت از بابل
در روایتهای اسلامی به اطلاعات گسترده درباره زندگی شخصی ابراهیم برمیخوریم. همه روایتها در تولد ابراهیم در سرزمین بابل، در جنوب عراق کنونی، اتفاقنظر دارند.[۵]
موضوع هجرت ابراهیم(ع) از سرزمین اصلی خود چند بار در قرآن گزارش شده است.[۶] بنا بر روایتهای تفسیری، مقصد این هجرت سرزمین مقدس[۷] و در گزارشی غیر مشهور، مصر بوده[۸] و در روایتی از ابن عباس، مقصد هجرت ابراهیم مکه دانسته شده است.[۹] این هجرت پس از رهایی ابراهیم از آتش[۱۰] و بر اساس روایتهایی چند، در پی تبعید وی به دست نمرود بوده است.[۱۱]
روایت تورات
طبق روایت تورات، ابراهیم همراه پدرش تارح و همسرش ساره و برادرزادهاش لوط از اور کلدان بیرون آمد و به حران هجرت کرد.[۱۲] سپس به فرمان خدا حران را به مقصد سرزمین کنعان ترک کرد.[۱۳] سرزمین مقدس به عنوان مقصد نهایی هجرت او یاد شده است.[۱۴] برخی روایتهای اسلامی، نقل تورات را تأیید میکند که بر اساس آن، ابراهیم ابتدا به حران رفت و مدتی در آنجا اقامت گزید و سپس دوباره از حران، رهسپار فلسطین شد.[۱۵]
سفر به مکه
در قرآن، بر خلاف تورات، از سفر ابراهیم به مکه یاد شده که احتمالاً دستکم دو بار رخ داده است. در سفر نخست، هاجر و اسماعیل نیز همراه وی بودند و او آنان را در مکه سکنا داد. در آن زمان، مکه سرزمینی خشک و بیآب و علف بود [۱۶]: ﴿رَبَّنا إِنِّی أَسکنتُ مِن ذُرِّیتِی بِواد غَیرِ ذِی زَرع عِندَ بَیتِک المُحَرَّم...﴾ [۱۷]
بر پایه روایتهای فراوان، حضرت اسماعیل در این سفر نوزاد بوده است و ابراهیم به فرمان خداوند و همراهی جبرئیل، اسماعیل را در جایگاه کنونی حجر اسماعیل نهاد.[۱۸] بر اساس روایتی دیگر، پس از رسیدن به مکه و بازگشت ابراهیم، حضرت اسماعیل از شدت تشنگی به حالت مرگ افتاد تا آن که به لطف خدا، در آن سرزمین آب یافت شد و مقصد کاروانهایی از یمن گردید.[۱۹] بنابر روایات مفسران سکنا یافتن اسماعیل و هاجر در این مکان و دعای خیر ابراهیم برای این شهر زمینه ساز تاسیس شهر مکه یا رونق آن شد.[۲۰][۲۱]
سفر دوباره ابراهیم به مکه
بر پایه آیات قرآن، ابراهیم بیش از یک بار به مکه سفر کرد. در سفر نخست، فرزند نوزادش اسماعیل و هاجر را در آنجا سکونت داد (سوره ابراهیم، آیه ۳۷) و در سفر دوم، کعبه را با کمک فرزند جوانش اسماعیل بنا کرد و مراسم حج را به جا آورد. (سوره بقره، آیه ۱۲۷)
بنای کعبه
از ظاهر برخی آیات، مانند {{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیت وُضِعَ لِلنّاس...}} (سوره آلعمران، آیه ۹۶) و روایتهای صریح برمیآید که کعبه قبل از ابراهیم وجود داشته و به دست حضرت آدم بنا شده است.[۲۲] در مقابل، برخی از مفسران ابراهیم را بنیانگذار کعبه دانسته و اخبار ساخت کعبه به دست آدم(ع) را ضعیف شمردهاند.[۲۳]
از روایتهای فراوان برمیآید که مکان کعبه در آغاز برای ابراهیم مشخص نبوده و جبرئیل مکان ساختن آن را به وی آموخت.[۲۴] در آیات قرآن، دستور بنای کعبه به ابراهیم، صریحاً یاد نشده است؛ اما در برخی روایتها که مفسران به آنها تمسک کردهاند، آمده که خدا او را مأمور ساختن کعبه فرمود.[۲۵]
ابراهیم در بنای کعبه تنها نبوده و اسماعیل یاریاش میکرده و برایش آجر یا سنگ میآورده و ابراهیم آن را میساخته است.[۲۶] در برخی روایتها نیز از یاری فرشتگان به آنان یاد شده است.[۲۷] مصالح ساختمان نوعی آجر یا سنگ قرمز بوده که از پنج کوه مختلف پیرامون کعبه و بر اساس روایتی، از کوه طُویٰ آورده بودند.[۲۸]
مقام ابراهیم
مقام ابراهیم در کنار کعبه نیز اثری دیگر از ابراهیم(ع) است: ﴿وَإِذ جَعَلنَا البَیتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبرَاهِیمَ مُصَلًّی﴾. (سوره بقره، آیه ۱۲۵؛ نیز نک: سوره آلعمران، آیه ۹۷) گفتهاند این همان سنگی است که وی به هنگام بنای کعبه زیر پای خود نهاد. برخی نیز خود خانه کعبه را همان مقام ابراهیم دانستهاند.[۲۹]
فراخوانی مردم به حج
بنابر روایات، پس از ساختن کعبه، به ابراهیم فرمان داده شد که مردم را از سوی خدا به حج فراخواند: ﴿وأَذِّن فی النّاسِ بِالحَجّ...﴾. (سوره حجّ، آیه ۲۷) او بر کوه ابوقبیس ایستاد و دست بر گوش خود نهاد و فریاد برآورد: ای مردم! خدای خود را اجابت کنید. گروهی از قبیله یمنی جُرْهُم نخستین کسانی بودند که دعوتش را اجابت کردند.[۳۰]
حجگزاری ابراهیم(ع)
از ظاهر آیات قرآن برمیآید که ابراهیم با مناسک حج آشنا نبوده است. از این رو، از خداوند خواست تا آن را به وی بیاموزد: ﴿... وأَرِنا مَناسِکنا...﴾. (سوره بقره، آیه ۱۲۸) مفسران روایاتی را آوردهاند که نشان میدهد جبرئیل مناسک حج را به ابراهیم آموخته است.[۳۱][۳۲]
درباره تعداد حجگزاریهای ابراهیم، گزارشی در دست نیست؛ گفته شده که نخستین حج ابراهیم پس از ساختن خانه خدا بوده است.[۳۳] نیز این دیدگاه مورد تأیید کسانی است که او را بنیان گذار کعبه میدانند.[۳۴] با این حال در روایتهایی آمده که نخستین حج ابراهیم پیش از بنای کعبه بوده است.[۳۵]
پانویس
- ↑ الصحاح، ج۵، ص۱۸۷۱؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۴۸؛ البحر المحیط، ج۱، ص۵۴۲.
- ↑ کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۱-۳؛ قصص الانبیاء، جزائری، ص۱۱۰.
- ↑ صحیح البخاری، ج۵، ص۹۳؛ فتح الباری، ج۸، ص۱۴.
- ↑ العرب و الیهود، ص۲۵۱، ۲۵۶.
- ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ سوره مریم آیه ۴۸؛ سوره صافات، آیه ۹۹؛ سوره عنکبوت، آیه ۲۶؛ سوره انبیاء، آیه ۷۱؛
- ↑ جامع البیان، ج۲۰، ص۱۷۴؛ الکافی، ج۸، ص۳۷۱؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۴۵.
- ↑ الکامل، ج۱، ص۱۰۰.
- ↑ جامع البیان، ج۱۷، ص۶۲؛ مجمع البیان، ج۷، ص۱۰۰.
- ↑ جامع البیان، ج۱۷، ص۶۰؛ الکافی، ج۸، ص۳۷۰-۳۷۱.
- ↑ الکافی، ج۸، ص۳۷۱؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۳۹-۱۵۴.
- ↑ کتاب مقدس، پیدایش، ۱۱: ۳۱.
- ↑ کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۴-۵.
- ↑ کتاب مقدس، پیدایش، ۱۲: ۱.
- ↑ جامع البیان، ج۱۷، ص۶۱؛ تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۹۸؛ ج۲۳، ص۶۵؛ اعلام القرآن، ص۲۳.
- ↑ جامع البیان، ج۱، ص۷۵۵؛ مجمع البیان، ج۶، ص۸۴.
- ↑ سوره ابراهیم، آیه ۳۷
- ↑ صحیح البخاری، ج۴، ص۱۱۶؛ الکافی، ج۴، ص۲۰۱.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۲۰.
- ↑ المیزان، ج۱۲، ص۶۸.
- ↑ حواشی الشروانی، ج۴، ص۶۶.
- ↑ مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۶؛ فتح الباری، ج۶، ص۲۹۰-۲۹۱؛ کنز الدقائق، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹.
- ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۳۹۱.
- ↑ تفسیر قمی، ج۱، ص۶۲؛ مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹؛ بحار الانوار، ج۹۶، ص۳۸.
- ↑ تفسیر قمی، ج۱، ص۶۱؛ الصافی، ج۱، ص۱۸۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۹.
- ↑ تفسیر ثعلبی، ج۱، ص۲۷۴؛ المیزان، ج۱، ص۲۹۲؛ مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹.
- ↑ عمدة القاری، ج۹، ص۲۱۳.
- ↑ تفسیر قمی، ج۱، ص۶۲؛ عمدة القاری، ج۹، ص۲۱۳؛ الصافی، ج۱، ص۱۸۹.
- ↑ جامع البیان، ج۱، ص۷۴۶-۷۴۷؛ قس: التفسیر الکبیر، ج۴، ص۵۴.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۲۰۵؛ عمدة القاری، ج۹، ص۱۲۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۵.
- ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۸۹؛ الدر المنثور، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ بحار الانوار، ج۱۲، ص۱۰۰.
- ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۸۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۱۰۰.
- ↑ التبیان، ج۱، ص۴۶۲.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۲۰۲-۲۰۳.
منابع
- اخبار مکه: الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق
- اعلام القرآن: شبستری، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۷۹ش
- بحار الانوار: المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق
- البحر المحیط: ابوحیان الاندلسی (م.۷۵۴ق.)، به کوشش عادل احمد و دیگران، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق
- بصائر ذوی التمییز: الفیروز آبادی (م.۸۱۷ق.)، به کوشش محمد علی، بیروت، المکتبة العلمیه
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت،دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق
- تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق
- تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (م.۵۷۱ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۵ق
- التبیان: الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،دار احیاء التراث العربی
- تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم): ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت،دار المعرفه، ۱۴۰۹ق
- تفسیر العیاشی: العیاشی (م.۳۲۰ق.)، به کوشش رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیه
- تفسیر القمی: القمی (م.۳۰۷ق.)، به کوشش الجزائری، قم،دار الکتاب، ۱۴۰۴ق
- التفسیر الکبیر: الفخر الرازی (م.۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق
- تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م.۴۲۷ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق
- تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (م.۶۷۱ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق
- تفسیر مقاتل بن سلیمان: مقاتل بن سلیمان (م.۱۵۰ق.)، به کوشش احمد فرید،دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق
- جامع البیان: الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۵ق
- حقائق التأویل: الشریف الرضی (م.۴۰۶ق.)، با شرح کاشف الغطاء، بیروت،دار المهاجر
- حواشی الشروانی و العبادی: الشروانی (م.۱۳۰۱ق.) و العبادی (م.۹۹۴ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی
- الدر المنثور: السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،دار المعرفه، ۱۳۶۵ق
- روح المعانی: الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی
- سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق
- السنن الکبری: البیهقی (م.۴۵۸ق.)، بیروت،دار الفکر
- الصافی: الفیض الکاشانی (م.۱۰۹۱ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۲ق
- الصحاح: الجوهری (م.۳۹۳ق.)، به کوشش احمد العطار، بیروت،دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق
- صحیح البخاری: البخاری (م.۲۵۶ق.)، بیروت،دار الفکر، ۱۴۰۱ق
- الطبقات الکبری: ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، بیروت،دار صادر
- العرب و الیهود فی التاریخ: احمد سوسه، دمشق، ۱۹۷۲م
- علل الشرایع: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق
- عمدة القاری: العینی (م.۸۵۵ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی
- غریب القرآن الکریم: الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش محمد کاظم، قم، زاهدی
- فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت،دار المعرفه
- قاموس الکتاب المقدس: بطرس عبدالملک و دیگران، قاهره،دار الثقافه، ۱۹۹۴م
- قصص الانبیاء: ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش مصطفی عبدالواحد،دار الکتب الحدیثه، ۱۳۸۸ق
- قصص الانبیاء: الجزائری (م.۱۱۱۲ق.)، قم، الشریف الرضی
- الکافی: الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش
- الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م.۶۳۰ق.)، بیروت،دار صادر، ۱۳۸۵ق
- کتاب مقدس: ترجمه: فاضل خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران، اساطیر، ۱۳۸۰ش
- کنز الدقایق: المشهدی (م.۱۱۲۵ق.)، به کوشش درگاهی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق
- لسان العرب: ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق
- مجمع البیان: الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق
- مروج الذهب: المسعودی (م.۳۴۶ق.)، به کوشش اسعد داغر، قم،دار الهجره، ۱۴۰۹ق
- المستدرک علی الصحیحین: الحاکم النیشابوری (م.۴۰۵ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت،دار المعرفه، ۱۴۰۶ق
- مسند احمد: احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت،دار صادر
- المعارف: ابن قتیبه (م.۲۷۶ق.)، به کوشش ثروت عکاشه، قم، شریف رضی، ۱۳۷۳ش
- معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت،دار صادر، ۱۹۹۵م
- المعرب من الکلام الاعجمی: الجوالیقی (م.۵۴۰ق.)، به کوشش خلیل عمران، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق
- من لایحضره الفقیه: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق
- المیزان: الطباطبایی (م.۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق
- نور الثقلین: العروسی الحویزی (م.۱۱۱۲ق.)، به کوشش رسولی محلاتی، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش
- واژههای دخیل در قرآن مجید: آرتور جفری، ترجمه: بدرهای، توس، ۱۳۷۲ش
- وسائل الشیعه: الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت:، ۱۴۱۲ق
- الهدی الی دین المصطفی۹: البلاغی (م.۱۳۵۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۵ق.
- Judaica, Letterpress Enterprises, Jerusalem, 1996.