ام هانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
(Merge edit by M.dorchei)
برچسب: merged edit of another user
خط ۲۵: خط ۲۵:
'''ام هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است و یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است. وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش داده‌اند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است.  
'''ام هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است و یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است. وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش داده‌اند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است.  


بنا به گفته برخی از مورخین، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه ام‌هانی، همچنین اقامت حضرت محمد(ص) در [[لیلة المبیت]] در خانه وی بوده است. ام‌هانی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] می‌باشد. همچنین ام‌هانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و [[حدیث ثقلین]] بوده است. ‌در ‌گزارشی، سخن از دیدار او با [[امام حسین(ع)]] ساعاتی پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] به میان آمده است.  
از نکات برجسته زندگی وی حضور پیاپی پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه او، همچنین اقامت پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی در [[لیلة المبیت]] را می‌توان اشاره کرد. وی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] می‌باشد. همچنین ام‌هانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و [[حدیث ثقلین]] بوده است. ‌در ‌گزارشی، سخن از دیدار او با [[امام حسین(ع)]] ساعاتی پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] به میان آمده است.  


==معرفی==
== معرفی ==
ام هانی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد و خواهر [[امام علی(ع)]] است<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref> وی خواهر تنی [[طالب بن ابوطالب|طالب]]، [[عقیل بن ابوطالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابوطالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از ام‌هانی با نام‌هایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است.
ام هانی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد و خواهر [[امام علی(ع)]] است<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref> وی خواهر تنی [[طالب بن ابوطالب|طالب]]، [[عقیل بن ابوطالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابوطالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از ام‌هانی با نام‌هایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است.


همسر ام‌هانی، [[هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی]]، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های‌ هانی، عمر، یوسف و جَعده بوده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref>
همسر ام‌هانی، [[هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی]]، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های‌ هانی، عمر، یوسف و جعده بوده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref>


از میان چهار فرزند‌ ام‌هانی، [[جعدة بن هبیره]] جایگاه مهم‌تری دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref>و از سوی امام علی(ع) به حکومت [[خراسان بزرگ|خراسان]] منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref> [[خاندان جعده]] از [[خاندان‌های شیعی]] در [[کوفه]] و از دعوت‌کنندگان [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به کوفه دانسته شده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref>
از میان چهار فرزند‌ ام‌هانی، جعده جایگاهی مهم‌تر دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref>و از سوی امام علی(ع) به حکومت خراسان منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref> خاندان جعده از خاندان‌های شیعی در [[کوفه]] و از دعوت‌کنندگان [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به کوفه دانسته شده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref>


====اسلام آوردن====
==خواستگاری پیامبر==
برخی صحابه‌نگاران، هنگام اسلام آوردن اُم‌هانی را سال هشتم ق. و در پی [[فتح مکه]] دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند. از جمله آن‌ها، تعیین سهمی از غنیمت‌های [[خیبر]] برای او پیش از فتح مکه است.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref> برخی از مورخان، پیشینه هرگونه [[شرک]] را برای او منتفی دانسته‌اند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref>


====خواستگاری پیامبر====
شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان او و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری پیامبر(ص) از او سخن به میان آورده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref>به سبب مناسبات خانوادگی ابوطالب با [[بنی‌مخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری هبیرة بن ابی وهب مخزومی از‌ ام‌هانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref>در پی [[فتح مکه]] نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که وی از پذیرش خواسته پیامبر(ص) به دو دلیل عذر آورد: یکم: آیه 50 سوره [[سوره احزاب|احزاب]]، خود را در زمره مصداق‌های یاد شده در این آیه نمی‌دید.<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619.</ref> دوم: به سبب ضرورت نگهداری از فرزندان خردسالش، احتمال می‌داد که نتواند وظیفه همراهی و همسری پیامبر(ص) را به خوبی ادا کند.<ref>الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37.</ref> البته پیامبر(ص) این دغدغه او را خصلت ممتاز زنان قریش دانسته، او را به این ویژگی ستود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی وی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانسته‌اند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref>
شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان او و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری حضرت محمد(ص) از او سخن به میان آورده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref>به سبب مناسبات قبیله‌ای [[ابوطالب]] با [[بنی‌مخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری [[هبیرة بن ابی وهب مخزومی]] از‌ ام‌هانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref> در پی [[فتح مکه]] نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که ام‌هانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد به دلیل آیه ۵۰ سوره [[سوره احزاب|احزاب]] که خود را در زمره مصداق‌های یاد شده در این آیه نمی‌دید<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619.</ref> و به سبب ضرورت نگهداری از فرزندان خردسالش، احتمال می‌داد که نتواند وظیفه همراهی و همسری پیامبر(ص) را به خوبی ادا کند<ref>الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37.</ref> البته رسول خدا(ص) این دغدغه ام‌هانی را خصلت ممتاز زنان [[قبیله قریش|قریش]] دانسته، او را به این ویژگی ستود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی ام‌هانی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانسته‌اند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref>
 
==اسلام آوردن==
برخی صحابه‌نگاران، هنگام اسلام آوردن اُم ‌هانی را سال هشتم ق. و در پی فتح مکه دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند. از جمله آن‌ها، تعیین سهمی از غنیمت‌های خیبر برای او پیش از فتح مکه است.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref>برخی نویسندگان سده‌های نخستین، پیشینه هرگونه [[شرک]] را برای او منتفی دانسته‌اند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref>


==نکات برجسته زندگی‌==
==نکات برجسته زندگی‌==
از فرازهای مهم زندگی‌ ام‌هانی، می‌توان موارد زیر را اشاره کرد:  
از نکات برجسته زندگی‌ ام‌هانی، می‌توان این موارد را برشمرد: 1. پیامبر(ص) پیاپی در خانه او حضور می‌یافت.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref> 2. آغاز [[اسراء]] و [[معراج]] از خانه ام‌هانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref>پیامبر(ص) در پی اقامه نماز عشا همراه‌ ام‌هانی و در خانه او، <ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref> سفر اسراء را آغاز کرد. خانه‌ ام‌هانی نزدیک مسجدالحرام قرار داشت و نام یکی از درهای بیست ‌و سه‌گانه مسجدالحرام، [[باب‌ ام‌هانی]] است.<ref>شرف النبی، ص406.</ref>
*حضور مکرر پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref>
 
*آغاز [[معراج]] از خانه ام‌هانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref> در پی اقامه نماز عشا همراه‌ ام‌هانی در خانه او، <ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref>
از‌ ام‌هانی در واقعه [[لیلة المبیت]] نیز سخن رفته است. پیامبر(ص) در پی بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه‌ ام‌هانی رفت و پس از درنگی کوتاه، از مکه بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref>
*نامیده شدن یکی از درهای بیست و سه‌گانه مسجدالحرام به نام [[باب ام‌هانی]] به خاطر مجاورت خانه‌ ام‌هانی با [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]].<ref>شرف النبی، ص406.</ref>
 
*حضور ام‌هانی در واقعه [[لیلة المبیت]]؛ پیامبر(ص) پس از بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه‌ ام‌هانی رفت و پس از توقفی کوتاه در آنجا، از [[مکه]] بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref>
بر پایه گزارشی، پیامبر در روزه فتح مکه در خانه ام‌هانی منزل گزید.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref> همچنین دو تن از مشرکان را که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود، بخشود.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref> این واقعه مستندی برای جواز امان دادن زنان در اسلام دانسته شده است.<ref>المجموع، ج19، ص303.</ref> ‌ام‌هانی در پی فتح مکه، همراه دیگر زنان مسلمان با پیامبر(ص) بیعت و سپس به مدینه هجرت کرد.<ref>تذکرة الخواص، ص22.</ref> ‌ام‌هانی نه تنها نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان محترم بود، بلکه اهل بیت(ع) نیز به انتسابشان به او مباهات می‌کردند. در روایتی که از پیامبر نقل شده ام‌هانی را بهترین مردم<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.</ref> و اهل بهشت<ref>شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.</ref> دانسته است.
*اقامت پیامبر(ص) در روزه فتح مکه در خانه ام‌هانی.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref>
*امان دادن پیامبر(ص) به دو تن از مشرکان که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref>
*بیعت با پیامبر(ص) و هجرت ام‌هانی به همراه دیگر زنان مسلمان به مدینه در پی [[فتح مکه]].<ref>تذکرة الخواص، ص22.</ref> ‌
*مقام و منزلت خاص ام‌هانی نه نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان، همچنین مباحات [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] به سبب انتسابشان به وی.
*معرفی ام‌هانی به عنوان بهترین مردم<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.</ref> و از اهل بهشت<ref>شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.</ref>؛ در روایتی از پیامبر(ص).
*نامه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به‌ ام‌هانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]]، <ref>الجمل، ص212.</ref>
*موضع‌گیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref> در دفاع از امام علی(ع) و ‌گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (م. ۳۶ق.) <ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref>


==جایگاه روایی==
==جایگاه روایی==
ام‌هانی در سال دهم ق. و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[حدیث غدیر|غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref> پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] ‌ام‌هانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref>و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref>به‌شمار می‌رود.
ام‌هانی در سال دهم ق. و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref>


روایات نقل شده از ام‌هانی بنا گفته ابن‌اثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است اما برخی دیگر احادیث نقل شده از ام‌هانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] را ۱۱۲ حدیث دانسته‌اند.<ref>'''محدثات شیعه''' غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref>
پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] ‌ام‌هانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref>و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref>به‌شمار می‌رود. همچنین نامه امام علی(ع) به‌ ام‌هانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]]، <ref>الجمل، ص212.</ref> موضع‌گیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref>و ‌گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (م. 36ق.) <ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref>از نکات برجسته زندگانی سیاسی و اجتماعی‌ ام‌هانی در مدینه‌ هستند.
 
از ام‌هانی 48 حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref>درحوزه‌های گوناگون فقهی، اعتقادی، نقل شده است. ‌


==وفات‌==
==وفات‌==
از زمان وفات‌ و محل دفن ام‌هانی به‌گونه دقیق در منابع ‌گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] با یکی از عمه‌هایش در سال ۶۰ق پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] نام اشاره شده است.<ref>بحار الانوار، ج45، ص88.</ref>برپایه این ‌گزارش، زنان [[بنی‌هاشم]] با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، ‌ام‌هانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سروده‌هایی از [[ابوطالب]] بدرقه کرد:
از زمان وفات‌ و محل دفن ام‌هانی به‌گونه دقیق در منابع ‌گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار امام حسین(ع) با یکی از عمه‌هایش در سال 60ق پیش از بیرون آمدن از مدینه نام اشاره شده است.<ref>بحار الانوار، ج45، ص88.</ref>برپایه این ‌گزارش، زنان بنی‌هاشم با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، ‌ام‌هانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سروده‌هایی از ابوطالب بدرقه کرد:


*وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل
وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل


درخشانده‌رویی که ابر با تمام شفافیت از چهره او باران می‌طلبد، سرپرست یتیمان و حفاظت‌کننده بیوه زنان است.
تطوف به الهلاک من آل‌هاشم ***** فهم عنده فی نعمة و فواضل<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref>
 
*تطوف به الهلاک من آل‌هاشم ***** فهم عنده فی نعمة و فواضل<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref>
 
مساکین و مستمندان بنی‌هاشم او را احاطه کرده‌اند، چون آنهادر نزد او در نعمت و فضایل هستند.


پس از این‌که امام حسین(ع) او را به صبر و پذیرش تقدیر خداوند فراخواند، خود چنین سرود:
پس از این‌که امام حسین(ع) او را به صبر و پذیرش تقدیر خداوند فراخواند، خود چنین سرود:


*و ما اَم‌هانی وحدها ساء حالها ***** خروج الحسین عن مدینة جده
و ما اَم‌هانی وحدها ساء حالها ***** خروج الحسین عن مدینة جده


تنها حال ام‌هانی بد نشد، به خاطر خروج حسین از مدینه.  
و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref>


*و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref>
==پیوند به بیرون==
[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/4604/33917 ام هانی، نمونه فضیلت؛ پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]


بلکه قبر شریف پیامبر(ص) و آنچه در آن است و منبر او به خاطر فقدان حسین گریه می‌کنند.
[http://wiki.ahlolbait.com/ام_هانى ام هانی؛ دانشنامه اسلامی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم‌السلام.]


==پانویس==
==پانویس==
خط ۸۶: خط ۷۹:
   
   


==منابع==
==منابع ==


{{منابع}}
{{منابع}}


* '''الاخبار الطوال''': ابن داود الدینوری (م. ۲۸۲ق.) ، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، ۱۴۱۲ق.
{{دانشنامه
 
|آدرس=http://hzrc.ac.ir/post/8162|عنوان=ام هانی|نویسنده=حامد قرائتی}}


* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. ۲۷۹ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛
* '''الاخبار الطوال''': ابن داود الدینوری (م. 282ق.) ، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، 1412ق.


* '''الارشاد''': المفید (م. ۴۱۳ق.) ، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛


* '''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
* '''الارشاد''': المفید (م. 413ق.) ، بیروت، دار المفید، 1414ق.


* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.
* '''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م. 463ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.


* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. 630ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.


* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.


* '''الایضاح''': الفضل بن شاذان (م. ۲۶۰ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش.
* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق.


* '''بحار الانوار''': المجلسی (م. ۱۱۱۰ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* '''الایضاح''': الفضل بن شاذان (م. 260ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، 1363ش.


* '''التاریخ الصغیر''': البخاری (م. ۲۵۶ق.) ، به کوشش محمود ابراهیم، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
* '''بحار الانوار''': المجلسی (م. 1110ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.


* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* '''التاریخ الصغیر''': البخاری (م. 256ق.) ، به کوشش محمود ابراهیم، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.


* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. ۲۹۲ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. 310ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.


* '''التبیان''': الطوسی (م. ۴۶۰ق.) ، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.) ، بیروت، دار صادر، 1415ق.


* '''تذکرة الخواص''': سبط بن الجوزی (م. ۶۵۴ق.) ، قم، الرضی، ۱۴۱۸ق.
* '''التبیان''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.


* '''تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان)''': الثعلبی (م. ۴۲۷ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق.
* '''تذکرة الخواص''': سبط بن الجوزی (م. 654ق.) ، قم، الرضی، 1418ق.


* '''تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن)''':  السمعانی (م. ۴۸۹ق.) ، به کوشش مصطفی مسلم، عربستان، الرشد، ۱۴۱۰ق.
* '''تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان)''':  الثعلبی (م. 427ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.


* '''تفسیر مقاتل بن سلیمان''': مقاتل بن سلیمان (م. ۱۵۰ق.) ، به کوشش احمد فرید، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق.
* '''تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن)''': السمعانی (م. 489ق.) ، به کوشش مصطفی مسلم، عربستان، الرشد، 1410ق.


* '''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. ۴۱۳ق.) ، قم، مکتبة الداوری.
* '''تفسیر مقاتل بن سلیمان''': مقاتل بن سلیمان (م. 150ق.) ، به کوشش احمد فرید، دار الکتب العلمیه، 1424ق.


* '''جوامع الجامع''': الطبرسی (م. ۵۴۸ق.) ، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق.
* '''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. 413ق.) ، قم، مکتبة الداوری.


* '''خلاصة عبقات الانوار''': علی الحسینی المیلانی، تهران، بعثت، ۱۴۰۵ق.
* '''جوامع الجامع''': الطبرسی (م. 548ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1418ق.


* '''الدر المنثور''': السیوطی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۶۵ق.
* '''خلاصة عبقات الانوار''': علی الحسینی المیلانی، تهران، بعثت، 1405ق.


* '''رجال طوسی''': الطوسی (م. ۴۶۰ق.) ، به کوشش القیومی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.
* '''الدر المنثور''': السیوطی (م. 911ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1365ق.


* '''زین الاخبار''': گردیزی (م. ۴۴۳ق.) ، به کوشش عبدالحی، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۳ش.
* '''رجال طوسی''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش القیومی، قم، نشر اسلامی، 1415ق.


* '''السیرة النبویه''': ابن‌هشام (م. ۸-۲۱۳ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.
* '''زین الاخبار''': گردیزی (م. 443ق.) ، به کوشش عبدالحی، تهران، دنیای کتاب، 1363ش.


* '''شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار''': النعمان المغربی (م. ۳۶۳ق.) ، به کوشش جلالی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۴ق.
* '''السیرة النبویه''': ابن‌هشام (م. 8-213ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.


* '''شرف النبی (شرف المصطفی)''': ابوسعید خرگوشی (م. ۴۰۶ق.) ، به کوشش محمد روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش.
* '''شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار''': النعمان المغربی (م. 363ق.) ، به کوشش جلالی، قم، نشر اسلامی، 1414ق.


* '''صحیح البخاری''': البخاری (م. ۲۵۶ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
* '''شرف النبی (شرف المصطفی)''': ابوسعید خرگوشی (م. 406ق.) ، به کوشش محمد روشن، تهران، بابک، 1361ش.


* '''صحیح مسلم بشرح النووی''': النووی (م. ۶۷۶ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
* '''صحیح البخاری''': البخاری (م. 256ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1401ق.


* '''صحیح مسلم''': مسلم (م. ۲۶۱ق.) ، بیروت، دار الفکر.
* '''صحیح مسلم بشرح النووی''': النووی (م. 676ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.


* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
* '''صحیح مسلم''': مسلم (م. 261ق.) ، بیروت، دار الفکر.


* '''الطرائف''': ابن‌ طاوس (م. ۶۶۴ق.) ، قم، مطبعة الخیام، ۱۳۹۹ق.
* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. 230ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.


* '''عقیل ابن ابی طالب''': احمدی میانجی، به کوشش مجتبی فرجی، دار الحدیث، ۱۴۲۵ق.
* '''الطرائف''': ابن‌ طاوس (م. 664ق.) ، قم، مطبعة الخیام، 1399ق.


* '''الغدیر''': الامینی (م. ۱۳۹۰ق.) ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۶ش.
* '''عقیل ابن ابی طالب''': احمدی میانجی، به کوشش مجتبی فرجی، دار الحدیث، 1425ق.


* '''فتوح البلدان''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م.
* '''الغدیر''': الامینی (م. 1390ق.) ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1366ش.


* '''الکافی''': الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
* '''فتوح البلدان''': البلاذری (م. 279ق.) ، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، 1956م.


* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
* '''الکافی''': الکلینی (م. 329ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش.


* '''کفایة الاثر''': علی بن محمد خزاز قمی (م. ۴۰۰ق.) ، به کوشش کوه‌کمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م. 630ق.) ، بیروت، دار صادر، 1385ق.


* '''کنز الفوائد''': الکراجکی (م. ۴۴۹ق.) ، قم، مکتبة المصطفوی، ۱۴۱۰ق.
* '''کفایة الاثر''': علی بن محمد خزاز قمی (م. 400ق.) ، به کوشش کوه‌کمری، قم، بیدار، 1401ق.


* '''مجمع الزوائد''': الهیثمی (م. ۸۰۷ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۲ق.
* '''کنز الفوائد''': الکراجکی (م. 449ق.) ، قم، مکتبة المصطفوی، 1410ق.


* '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. ۶۷۶ق.) ، دار الفکر.
* '''مجمع الزوائد''': الهیثمی (م. 807ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، 1402ق.


* '''المحاسن''': ابن‌ خالد البرقی (م. ۲۷۴ق.) ، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۲۶ش.
* '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. 676ق.) ، دار الفکر.


* '''المحبّر''': ابن ‌حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
* '''المحاسن''': ابن‌ خالد البرقی (م. 274ق.) ، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1326ش.


* '''محدثات شیعه''': غروی نائینی، نهله، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش.
* '''المحبّر''': ابن ‌حبیب (م. 245ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.


* '''مستدرکات علم رجال الحدیث''': علی النمازی (م. ۱۴۰۵ق.) ، تهران، حیدری، ۱۴۱۴ق.
* '''مستدرکات علم رجال الحدیث''': علی النمازی (م. 1405ق.) ، تهران، حیدری، 1414ق.


* '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. ۴۰۵ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
* '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. 405ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.


* '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق.) ، بیروت، دار صادر.
* '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. 241ق.) ، بیروت، دار صادر.


* '''مسند الرضا(ع)''': داود بن سلیمان الغازی (م. ۲۰۳ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۸ق.
* '''مسند الرضا(ع)''': داود بن سلیمان الغازی (م. 203ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، 1418ق.


* '''المصنّف''': ابن ابی شیبه (م. ۲۳۵ق.) ، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
* '''المصنّف''': ابن ابی شیبه (م. 235ق.) ، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، 1409ق.


* '''المعارف''': ابن قتیبه (م. ۲۷۶ق.) ، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، ۱۳۷۳ش.
* '''المعارف''': ابن قتیبه (م. 276ق.) ، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، 1373ش.


* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.) ، بیروت، دار صادر، 1995م.


* '''المعجم الکبیر''': الطبرانی (م. ۳۶۰ق.) ، به کوشش حمدی عبدالمجید، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
* '''المعجم الکبیر''': الطبرانی (م. 360ق.) ، به کوشش حمدی عبدالمجید، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.


* '''معجم رجال الحدیث''': الخوئی (م. ۱۴۱۳ق.) ، بیروت، ۱۴۰۹ق.
* '''معجم رجال الحدیث''': الخوئی (م. 1413ق.) ، بیروت، 1409ق.


* '''المغازی''': الواقدی (م. ۲۰۷ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
* '''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.


* '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، ۱۴۱۹ق؛
* '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، 1419ق؛


* '''مناقب آل‌ ابی‌ طالب''': ابن شهرآشوب (م. ۵۸۸ق.) ، به کوشش گروهی از اساتید، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.
* '''مناقب آل‌ ابی‌ طالب''': ابن شهرآشوب (م. 588ق.) ، به کوشش گروهی از اساتید، نجف، المکتبة الحیدریه، 1376ق.


* '''المناقب''': الخوارزمی (م. ۵۶۸ق.) ، به کوشش مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
* '''المناقب''': الخوارزمی (م. 568ق.) ، به کوشش مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، 1411ق.


* '''موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)''':  به کوشش جمعی از محققان، دار المعروف، ۱۴۱۶ق.
* '''موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)''':  به کوشش جمعی از محققان، دار المعروف، 1416ق.


* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.


* '''المیزان''': الطباطبائی (م. ۱۴۰۲ق.) ، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.
* '''المیزان''': الطباطبائی (م. 1402ق.) ، بیروت، اعلمی، 1393ق.


* '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. ۷۳۳ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، ۱۴۲۳ق.
* '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. 733ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، 1423ق.


* '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق.) ، قم، آل البیت:، ۱۴۱۲ق.
* '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. 1104ق.) ، قم، آل البیت:، 1412ق.


* '''وقعة صفین''': ابن مزاحم المنقری (م. ۲۱۲ق.) ، به کوشش عبدالسلام، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۴ق.
* '''وقعة صفین''': ابن مزاحم المنقری (م. 212ق.) ، به کوشش عبدالسلام، قم، مکتبة النجفی، 1404ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{صحابه}}
{{صحابه}}
{{زنان صحابی}}
{{زنان صحابی}}
[[رده:زنان صحابی]]
 
[[رده:صحابه]]
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:زنان_صحابی" />
[[رده:زنان مهم در اسلام]]
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:صحابه" />
[[رده:مدفونان در بقیع]]
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:زنان_مهم_در_اسلام" />
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:مدفونان_در_بقیع" />
[[رده:مدفونان در مدینه]]
[[رده:مدفونان در مدینه]]
[[رده:راویان زن]]
[[رده:راویان زن]]
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]]
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]]

نسخهٔ ‏۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۸

ام هانی
مشخصات فردی
نام کامل فاخته، فاطمه، عاتکه و هند بنت ابوطالب
کنیه ام‌هانی
محل زندگی مکه و مدینه
مهاجر/انصار مهاجر
نسب/قبیله قبیله قریش
خویشان
سرشناس		 ابوطالب، حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع)،
درگذشت/شهادت مدینه
مدفن مدینه یا قبرستان بقیع
مشخصات دینی
زمان اسلام آوردن پیش از فتح مکه
هجرت به مدینه
دلیل شهرت خواهر تنی امام علی(ع)، معراج پیامبر(ص) از خانه ام‌هانی،
نقش‌های برجسته حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه لیلة المبیت، احکام و فرمان‌هایی در خانه‌ ام‌هانی از جانب پیامبر(ص)، علی بن ابی‌طالب(ع) و عبدالله بن عباس
دیگر فعالیت‌ها راوی حدیث اهل بیت(ع)، آزادی بردگان

ام هانی، خواهر امام علی(ع) است و یکی از درهای مسجدالحرام نیز باب ام‌هانی نامیده شده است. وی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام فتح مکه همراه زنان قریش گزارش داده‌اند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است.

از نکات برجسته زندگی وی حضور پیاپی پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی، آغاز معراج پیامبر از خانه او، همچنین اقامت پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی در لیلة المبیت را می‌توان اشاره کرد. وی در حجة الوداع همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان غدیر خم می‌باشد. همچنین ام‌هانی از راویان سخنان حضرت فاطمه(س) با ابوبکر در موضوع فدک و حدیث ثقلین بوده است. ‌در ‌گزارشی، سخن از دیدار او با امام حسین(ع) ساعاتی پیش از بیرون آمدن از مدینه به میان آمده است.

معرفی

ام هانی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد و خواهر امام علی(ع) است[۱] که یکی از درهای مسجدالحرام نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، باب ام‌هانی نامیده شده است.[۲] وی خواهر تنی طالب، عقیل، جعفر و امام علی(ع) است.[۳] از ام‌هانی با نام‌هایی چون فاخته،[۴] فاطمه[۵] و عاتکه[۶] و بنا بر قولی هند[۷] یاد شده است.

همسر ام‌هانی، هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان پیامبر(ص) دانسته شده است.[۸] ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های‌ هانی، عمر، یوسف و جعده بوده است.[۹]

از میان چهار فرزند‌ ام‌هانی، جعده جایگاهی مهم‌تر دارد. وی از شرکت کنندگان در نبرد صفین بود[۱۰]و از سوی امام علی(ع) به حکومت خراسان منصوب شد.[۱۱] خاندان جعده از خاندان‌های شیعی در کوفه و از دعوت‌کنندگان امام حسین(ع) به کوفه دانسته شده‌اند.[۱۲]

خواستگاری پیامبر

شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان او و پیامبر(ص) در دوران پیش از بعثت و حتی خواستگاری پیامبر(ص) از او سخن به میان آورده‌اند.[۱۳]به سبب مناسبات خانوادگی ابوطالب با بنی‌مخزوم، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری هبیرة بن ابی وهب مخزومی از‌ ام‌هانی شد.[۱۴]در پی فتح مکه نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که وی از پذیرش خواسته پیامبر(ص) به دو دلیل عذر آورد: یکم: آیه 50 سوره احزاب، خود را در زمره مصداق‌های یاد شده در این آیه نمی‌دید.[۱۵] دوم: به سبب ضرورت نگهداری از فرزندان خردسالش، احتمال می‌داد که نتواند وظیفه همراهی و همسری پیامبر(ص) را به خوبی ادا کند.[۱۶] البته پیامبر(ص) این دغدغه او را خصلت ممتاز زنان قریش دانسته، او را به این ویژگی ستود.[۱۷] با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی وی را در شمار همسران پیامبر(ص) دانسته‌اند.[۱۸]

اسلام آوردن

برخی صحابه‌نگاران، هنگام اسلام آوردن اُم ‌هانی را سال هشتم ق. و در پی فتح مکه دانسته‌اند.[۱۹] شواهدی در دست است که اسلام او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند. از جمله آن‌ها، تعیین سهمی از غنیمت‌های خیبر برای او پیش از فتح مکه است.[۲۰]برخی نویسندگان سده‌های نخستین، پیشینه هرگونه شرک را برای او منتفی دانسته‌اند.[۲۱]

نکات برجسته زندگی‌

از نکات برجسته زندگی‌ ام‌هانی، می‌توان این موارد را برشمرد: 1. پیامبر(ص) پیاپی در خانه او حضور می‌یافت.[۲۲] 2. آغاز اسراء و معراج از خانه ام‌هانی،[۲۳]پیامبر(ص) در پی اقامه نماز عشا همراه‌ ام‌هانی و در خانه او، [۲۴] سفر اسراء را آغاز کرد. خانه‌ ام‌هانی نزدیک مسجدالحرام قرار داشت و نام یکی از درهای بیست ‌و سه‌گانه مسجدالحرام، باب‌ ام‌هانی است.[۲۵]

از‌ ام‌هانی در واقعه لیلة المبیت نیز سخن رفته است. پیامبر(ص) در پی بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه‌ ام‌هانی رفت و پس از درنگی کوتاه، از مکه بیرون شد.[۲۶]

بر پایه گزارشی، پیامبر در روزه فتح مکه در خانه ام‌هانی منزل گزید.[۲۷] همچنین دو تن از مشرکان را که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود، بخشود.[۲۸] این واقعه مستندی برای جواز امان دادن زنان در اسلام دانسته شده است.[۲۹] ‌ام‌هانی در پی فتح مکه، همراه دیگر زنان مسلمان با پیامبر(ص) بیعت و سپس به مدینه هجرت کرد.[۳۰] ‌ام‌هانی نه تنها نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان محترم بود، بلکه اهل بیت(ع) نیز به انتسابشان به او مباهات می‌کردند. در روایتی که از پیامبر نقل شده ام‌هانی را بهترین مردم[۳۱] و اهل بهشت[۳۲] دانسته است.

جایگاه روایی

ام‌هانی در سال دهم ق. و در حجة الوداع همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان غدیر خم دانسته شده است.[۳۳]

پس از رحلت رسول خدا(ص) ‌ام‌هانی نقشی ویژه کنار اهل بیت(ع) و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان حضرت فاطمه(س) با ابوبکر در موضوع فدک[۳۴]و حدیث ثقلین[۳۵]به‌شمار می‌رود. همچنین نامه امام علی(ع) به‌ ام‌هانی در موضوع نبرد جمل، [۳۶] موضع‌گیری وی در برابر ناکثین[۳۷]و ‌گزارش او از عهدشکنی و توطئه طلحه و زبیر (م. 36ق.) [۳۸]از نکات برجسته زندگانی سیاسی و اجتماعی‌ ام‌هانی در مدینه‌ هستند.

از ام‌هانی 48 حدیث[۳۹]درحوزه‌های گوناگون فقهی، اعتقادی، نقل شده است. ‌

وفات‌

از زمان وفات‌ و محل دفن ام‌هانی به‌گونه دقیق در منابع ‌گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار امام حسین(ع) با یکی از عمه‌هایش در سال 60ق پیش از بیرون آمدن از مدینه نام اشاره شده است.[۴۰]برپایه این ‌گزارش، زنان بنی‌هاشم با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، ‌ام‌هانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سروده‌هایی از ابوطالب بدرقه کرد:

وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل

تطوف به الهلاک من آل‌هاشم ***** فهم عنده فی نعمة و فواضل[۴۱]

پس از این‌که امام حسین(ع) او را به صبر و پذیرش تقدیر خداوند فراخواند، خود چنین سرود:

و ما اَم‌هانی وحدها ساء حالها ***** خروج الحسین عن مدینة جده

و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده[۴۲]

پیوند به بیرون

ام هانی، نمونه فضیلت؛ پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

ام هانی؛ دانشنامه اسلامی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم‌السلام.

پانویس

  1. ↑ الطبقات، ج8، ص38-39، 178.
  2. ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.
  3. ↑ الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.
  4. ↑ الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.
  5. ↑ اسد الغابه، ج6، ص228، 404.
  6. ↑ الاصابه، ج8، ص346.
  7. ↑ المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.
  8. ↑ انساب الاشراف، ج10، ص242.
  9. ↑ الاستیعاب، ج4، ص1964.
  10. ↑ وقعة صفین، ص465.
  11. ↑ انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.
  12. ↑ انساب الاشراف، ج3، ص366.
  13. ↑ انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.
  14. ↑ المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.
  15. ↑ الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619.
  16. ↑ الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37.
  17. ↑ انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.
  18. ↑ نهایة الارب، ج18، ص8.
  19. ↑ الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.
  20. ↑ الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.
  21. ↑ شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.
  22. ↑ المستدرک، ج4، ص54.
  23. ↑ السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.
  24. ↑ السیرة النبویه، ج1، ص402.
  25. ↑ شرف النبی، ص406.
  26. ↑ کنز الفوائد، ص206.
  27. ↑ المصنف، ج4، ص361.
  28. ↑ الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.
  29. ↑ المجموع، ج19، ص303.
  30. ↑ تذکرة الخواص، ص22.
  31. ↑ شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.
  32. ↑ شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.
  33. ↑ الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.
  34. ↑ الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.
  35. ↑ مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.
  36. ↑ الجمل، ص212.
  37. ↑ الایضاح، ص82.
  38. ↑ الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.
  39. ↑ اسد الغابه، ج5، ص624.
  40. ↑ بحار الانوار، ج45، ص88.
  41. ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.
  42. ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.


منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ام هانی.
  • الاخبار الطوال: ابن داود الدینوری (م. 282ق.) ، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، 1412ق.
  • اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
  • الارشاد: المفید (م. 413ق.) ، بیروت، دار المفید، 1414ق.
  • الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. 463ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.
  • اسد الغابه: ابن اثیر (م. 630ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.
  • الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.
  • انساب الاشراف: البلاذری (م. 279ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق.
  • الایضاح: الفضل بن شاذان (م. 260ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، 1363ش.
  • بحار الانوار: المجلسی (م. 1110ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  • التاریخ الصغیر: البخاری (م. 256ق.) ، به کوشش محمود ابراهیم، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.
  • تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. 310ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م. 292ق.) ، بیروت، دار صادر، 1415ق.
  • التبیان: الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • تذکرة الخواص: سبط بن الجوزی (م. 654ق.) ، قم، الرضی، 1418ق.
  • تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م. 427ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
  • تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن): السمعانی (م. 489ق.) ، به کوشش مصطفی مسلم، عربستان، الرشد، 1410ق.
  • تفسیر مقاتل بن سلیمان: مقاتل بن سلیمان (م. 150ق.) ، به کوشش احمد فرید، دار الکتب العلمیه، 1424ق.
  • الجمل و النصرة لسید العتره: المفید (م. 413ق.) ، قم، مکتبة الداوری.
  • جوامع الجامع: الطبرسی (م. 548ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1418ق.
  • خلاصة عبقات الانوار: علی الحسینی المیلانی، تهران، بعثت، 1405ق.
  • الدر المنثور: السیوطی (م. 911ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1365ق.
  • رجال طوسی: الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش القیومی، قم، نشر اسلامی، 1415ق.
  • زین الاخبار: گردیزی (م. 443ق.) ، به کوشش عبدالحی، تهران، دنیای کتاب، 1363ش.
  • السیرة النبویه: ابن‌هشام (م. 8-213ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.
  • شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار: النعمان المغربی (م. 363ق.) ، به کوشش جلالی، قم، نشر اسلامی، 1414ق.
  • شرف النبی (شرف المصطفی): ابوسعید خرگوشی (م. 406ق.) ، به کوشش محمد روشن، تهران، بابک، 1361ش.
  • صحیح البخاری: البخاری (م. 256ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1401ق.
  • صحیح مسلم بشرح النووی: النووی (م. 676ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
  • صحیح مسلم: مسلم (م. 261ق.) ، بیروت، دار الفکر.
  • الطبقات الکبری: ابن سعد (م. 230ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.
  • الطرائف: ابن‌ طاوس (م. 664ق.) ، قم، مطبعة الخیام، 1399ق.
  • عقیل ابن ابی طالب: احمدی میانجی، به کوشش مجتبی فرجی، دار الحدیث، 1425ق.
  • الغدیر: الامینی (م. 1390ق.) ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1366ش.
  • فتوح البلدان: البلاذری (م. 279ق.) ، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، 1956م.
  • الکافی: الکلینی (م. 329ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش.
  • الکامل فی التاریخ: ابن اثیر (م. 630ق.) ، بیروت، دار صادر، 1385ق.
  • کفایة الاثر: علی بن محمد خزاز قمی (م. 400ق.) ، به کوشش کوه‌کمری، قم، بیدار، 1401ق.
  • کنز الفوائد: الکراجکی (م. 449ق.) ، قم، مکتبة المصطفوی، 1410ق.
  • مجمع الزوائد: الهیثمی (م. 807ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، 1402ق.
  • المجموع شرح المهذب: النووی (م. 676ق.) ، دار الفکر.
  • المحاسن: ابن‌ خالد البرقی (م. 274ق.) ، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1326ش.
  • المحبّر: ابن ‌حبیب (م. 245ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
  • مستدرکات علم رجال الحدیث: علی النمازی (م. 1405ق.) ، تهران، حیدری، 1414ق.
  • المستدرک علی الصحیحین: الحاکم النیشابوری (م. 405ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.
  • مسند احمد: احمد بن حنبل (م. 241ق.) ، بیروت، دار صادر.
  • مسند الرضا(ع): داود بن سلیمان الغازی (م. 203ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، 1418ق.
  • المصنّف: ابن ابی شیبه (م. 235ق.) ، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، 1409ق.
  • المعارف: ابن قتیبه (م. 276ق.) ، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، 1373ش.
  • معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. 626ق.) ، بیروت، دار صادر، 1995م.
  • المعجم الکبیر: الطبرانی (م. 360ق.) ، به کوشش حمدی عبدالمجید، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
  • معجم رجال الحدیث: الخوئی (م. 1413ق.) ، بیروت، 1409ق.
  • المغازی: الواقدی (م. 207ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.
  • منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری (م. 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، 1419ق؛
  • مناقب آل‌ ابی‌ طالب: ابن شهرآشوب (م. 588ق.) ، به کوشش گروهی از اساتید، نجف، المکتبة الحیدریه، 1376ق.
  • المناقب: الخوارزمی (م. 568ق.) ، به کوشش مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، 1411ق.
  • موسوعة کلمات الامام الحسین(ع): به کوشش جمعی از محققان، دار المعروف، 1416ق.
  • موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.
  • المیزان: الطباطبائی (م. 1402ق.) ، بیروت، اعلمی، 1393ق.
  • نهایة الارب: احمد بن عبدالوهاب النویری (م. 733ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، 1423ق.
  • وسائل الشیعه: الحر العاملی (م. 1104ق.) ، قم، آل البیت:، 1412ق.
  • وقعة صفین: ابن مزاحم المنقری (م. 212ق.) ، به کوشش عبدالسلام، قم، مکتبة النجفی، 1404ق.

<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:زنان_صحابی" /> <link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:صحابه" /> <link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:زنان_مهم_در_اسلام" /> <link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:مدفونان_در_بقیع" />

برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=ام_هانی&oldid=58829»