مسجد فتح (مدینه)

اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مسجد الاحزاب * مسجد الاعلی
مکان	عربستان * مدینه * حاشیه غربی کوه سلع
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	موجود
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.477843,39.595598","imageLayers":[],"locations":[{"text":"","title":"","link":"","lat":24.477843,"lon":39.595598,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مسجد فتح از مساجد کهن مدینه است. پیامبر(ص) خیمه فرماندهی غزوه احزاب را در بخشی از کوه سلع که مکان همین مسجد در شمال غربی مسجدالنبی است قرار داده بود و در این مکان نماز می‌خواند. مسجد از قرن نخست قمری وجود داشته و تا قرن دوم وسوم قمری نیز مکان دعا خواندن پیامبر علیه لشکر احزاب در صحن مسجد با استوانه‌ای مشخص بوده است.

مکان

مسجد فَتح بر روی تکه‌ای از حاشیه غربی کوه سلع قرار دارد، فتح نام منطقه بزرگی است که مجموعه مساجد فتح در آن قرار گرفته است. مشهورترین این مسجد‌ها که در بالاترین بخش حاشیه کوه قرار دارد، مسجد فتح است.

پیدایش و نام‌ها

محل خیمه فرماندهی پیامبر(ص) در جنگ احزاب در مکان این مسجد بود و از این رو این مسجد را مسجد احزاب نامیده‌اند. در این مکان بود که پیامبر از خدا خواست تا «احزاب» را شکست دهد. پیامبر سه روز دعا کرد و در روز چهارشنبه‌ پس از استجابت دعا، آثار خوشحالی در چهره آن حضرت نمایان بود. موضعی که پیامبر در آن دعا کرده بود در قرن دوم و سوم قمری به شکل استوانه‌ای در صحن مسجد مشخص بوده است.

روایت شده که پیامبر در این مکان مسلمانان را به پیروزی بشارت داد و از این رو آن را مسجد فتح خوانده‌اند. همچنین برخی دلیل نامگذاری مسجد به فتح را نزول سوره فتح در این مکان دانسته‌اند. نام اعلی نیز برای این مسجد اشاره به مکان مسجد بر بخش بلندی از کوه سلع دارد.

نماز پیامبر(ص) در مسجد فتح

پیامبر(ص) در محدوده مسجد فتح نماز عصر خوانده است. در یکی از شب‌های غزوه احزاب، پیامبر(ص) بر روی بلندی ای که مسجد فتح بر آن قرار دارد، ایستاد و داوطلبی برای خبر گرفتن از لشکر دشمن خواست و حذیفه برای این امر رهسپار شد و پیامبر منتظر ماند تا حذیفه بازگردد.

تاریخچه بنا

بنای اولیه مسجد توسط عمربن عبدالعزیز (امیر مدینه بین سال‌های 87-93قمری) ساخته شد و یک رواق با سه ستون داشت. ساختمان مسجد در 575 قمری توسط حسین‌بن ابی‌الهیجاء (که از وزرای فاطمیان مصر بود و توسعه هایی در مسجدالنبی نیز ایجاد کرده بود) تجدید بنا شد. بنای فعلی مسجد نیز بازمی‌گردد به بازسازی سال 1270قمری/1853میلادی. مسجد در 1411 قمری نیز ترمیم شده و ترمیمی که پس از سال 1430قمری/2009میلادی انجام شد، منجر به ظاهر امروزی مسجد شده است.

دعای مسجد فتح

اين مسجد، از مساجد مورد اعتناى مسلمانان در قرون اوليه اسلامى به شمار می‌رود برای زائر مسجد دعایی وارد شده که با «لا إله إلا اللّه العظيم الحليم....» شروع می‌شود. در منابع شیعی نیز دعایی وارد شده و مستحب است در مسجد فتح پس از نماز تحیت مسجد، خوانده شود:

دعای مسجد فتح

متنمتن و ترجمهترجمه

یا صَرِیخَ الْمَکْرُوبِینَ، وَیا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ، وَیا مُغِیْثَ الْمَهْمُومِینَ، اِکْشِفْ عَنِّی ضُرِّی وَهَمِّی وَکَرْبِی وَغَمِّی، کَما کَشَفْتَ عَنْ نَبِیِّکَ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ هَمَّهُ، وَکَفَیْتَهُ هَوْلَ عَدُوِّهِ، وَاکْفِنِی ما اَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیا وَالْاَخِرَةِ، یا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

یا صَرِیخَ الْمَکْرُوبِینَ، وَیا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ، وَیا مُغِیْثَ الْمَهْمُومِینَ، اِکْشِفْ عَنِّی ضُرِّی وَهَمِّی وَکَرْبِی وَغَمِّی، کَما کَشَفْتَ عَنْ نَبِیِّکَ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ هَمَّهُ، وَکَفَیْتَهُ هَوْلَ عَدُوِّهِ، وَاکْفِنِی ما اَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیا وَالْاَخِرَةِ، یا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ.

ای فریاد رس گرفتاران و ای اجابت کننده دعای درماندگان و ای دادرس غمزدگان بگشا از من سختی و اندوه و گرفتاری و غمم را چنانچه گشودی از پیامبرت(ص) اندوهش را و هراس دشمن را از او کفایت کردی و از من هم کفایت کن آنچه فکر مرا به خود مشغول داشته از کار دنیا و آخرتم ای مهربانترین مهربانان.

ای فریاد رس گرفتاران و ای اجابت کننده دعای درماندگان و ای دادرس غمزدگان بگشا از من سختی و اندوه و گرفتاری و غمم را چنانچه گشودی از پیامبرت(ص) اندوهش را و هراس دشمن را از او کفایت کردی و از من هم کفایت کن آنچه فکر مرا به خود مشغول داشته از کار دنیا و آخرتم ای مهربانترین مهربانان.

نگارخانه

تصاویر جدید

• 
• 
• 
• 

تصاویر قدیمی مسجد مربوط به سال‌های مختلف

• 
  تصویر مربوط به تجدید بنای سال 1270ق/1853م
• 
• 
  تصاویر کلی مساجد فتح
• 
• 
  تصاویر پس از بازسازی سال 1411ق/1991م
• 
• 
• 
• 
• 

منابع

• التحفة اللطيفة في تاريخ المدينة الشريفة، شمس الدین سخاوی ، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
• موسوعة مرآة الحرمين الشريفين وجزيرة العرب، أيوب صبری باشا، قاهره، دارالآفاق، 1424ق.
• صحیح بخاری، بخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
• إعلام الورى بأعلام الهدى، شیخ طبرسی، قم، آل بیت، 1417ق.
• الاستذکار، ابن عبد البر، بی‌جا، دار الكتب العلمية، 2000م.
• بحار الأنوار، العلامة المجلسي، بیروت، داراحیاء التراث، 1403ق.
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
• تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، یاسین احمد خیاری، ریاض، المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ق.
• اخبار المدینه، محمدبن حسن ابن زباله، مدینه، المملکه العربیه السعودی، 1424ق.
• تاریخ المدینه المنوره، عمر بن شبه نمیری، بی‌تا، بی‌جا، نسخه موجود در ویکی حج
• مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق.
• وصف المدینه المنوره، علی بن موسی الافندی، مطبعة نهضة مصر.
• المدینة بین الماضی و الحاضر، السید ابراهیم العیاشی، مدینه، مکتبة العلمیه، 1972.
• الرحله العیاشیة، عبدالله بن محمد عیاشی، ابوظبی، دار السویدی، 2006م.