مصارف قربانی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۲۰: خط ۲۰:
فقهای حنفی و حنبلی گفته اند: حاجی بیش از یک سوم قربانی را نخورد و روایات تثلیث قربانی را نقل کرده اند.<ref>- احکام القرآن جصاص، ج‏5، ص81، المغني،ج9، ص448، العدة شرح العمدة، ص235.</ref> و استحباب خوردن از قربانی حج قران و تمتع و استحباب تثلیث آن دو را مطرح کرده اند.<ref>- الفقه على المذاهب الأربعة، ج1، صص628-629، المبسوط، ج4، ص141، حاشية الروض المربع شرح زاد المستقنع، ج4، ص239-240.</ref> اما فقهای مالکی برای خوردن مقداری مشخص نکرده و تثلیث قربانی را رد کرده اند.<ref>- احکام القرآن ابن عربی، ج‏3، ص1294، الذبائح فی مناسک الحج مصادرها و مصارفها، ص217.</ref>  
فقهای حنفی و حنبلی گفته اند: حاجی بیش از یک سوم قربانی را نخورد و روایات تثلیث قربانی را نقل کرده اند.<ref>- احکام القرآن جصاص، ج‏5، ص81، المغني،ج9، ص448، العدة شرح العمدة، ص235.</ref> و استحباب خوردن از قربانی حج قران و تمتع و استحباب تثلیث آن دو را مطرح کرده اند.<ref>- الفقه على المذاهب الأربعة، ج1، صص628-629، المبسوط، ج4، ص141، حاشية الروض المربع شرح زاد المستقنع، ج4، ص239-240.</ref> اما فقهای مالکی برای خوردن مقداری مشخص نکرده و تثلیث قربانی را رد کرده اند.<ref>- احکام القرآن ابن عربی، ج‏3، ص1294، الذبائح فی مناسک الحج مصادرها و مصارفها، ص217.</ref>  
== شرایط مصرف کنندگان قربانی==
== شرایط مصرف کنندگان قربانی==
همان طور که در بخش مصارف قربانی گفته شد، بخشی از قربانی صدقه و بخشی دیگر هدیه داده می شود. فقها برای کسی که صدقه یا هدیه را دریافت می کند، شرایطی همچون ایمان، فقر و اهل حرم بودن را قرار داده اند که در ادامه می آید:
=== نظر فقهای امامیه ===
=== نظر فقهای امامیه ===
• در بین فقهای امامیه، دو قول در شرطیت ایمان وجود دارد:  
اکثر فقهای امامیه مومن بودن را جزو شرایط دریافت کننده بخش صدقه و هدیه قربانی دانسته اند. <ref>مسالك الأفهام، ج‌2، ص303‌؛ مناسك حج، صص105-106؛ أنوار الفقاهة - كتاب الحج، ص172؛ قلائد الدرر، ص72؛ و نیز: سفينة النجاة، ج‌2، ص173‌.</ref> برخی نیز تنها در دریافت کننده بخش صدقه این شرط را لازم دانسته اند.<ref>جامع المقاصد، ج3، ص243؛ مدارك الأحكام، ج‌8، ص45‌؛ مهذّب الأحكام، ج‌14، صص278-279.</ref>
# شرطیت ایمان تنها در کسی که به او صدقه داده می شود: نظر محقق کرکی، صاحب مدارک و سبزواری.<ref>- جامع المقاصد، ج3، ص243؛ مدارك الأحكام، ج‌8، ص45‌؛ مهذّب الأحكام، ج‌14، صص278-279.</ref>
 
# شرطیت ایمان در کسی که هدیه و صدقه به او داده می شود: (نظر اکثر فقها) از فقهای گذشته، شهید ثانی، شیخ انصاری، حسن نجفی، احمد نجفی،<ref>- مسالك الأفهام، ج‌2، ص303‌؛ مناسك حج، صص105-106؛ أنوار الفقاهة - كتاب الحج، ص172؛ قلائد الدرر، ص72؛ و نیز: سفينة النجاة، ج‌2، ص173‌.</ref> و از فقهای معاصر، آیات عظام: نائینی، خوئی، گلپايگانى، صافى، بهجت و تبريزى<ref>- دليل الناسك، صص386-388؛ خويى، سيد ابو القاسم، مناسك الحج، ص176؛ منتخب مناسك حج، ص260؛ التهذيب في مناسك العمرة و الحج، ج‌3، ص 226‌.</ref>. آقایان حسن و احمد نجفی و فقهای معاصر مذکور، شرطیت ایمان را احوط دانسته اند.
برخی فقهای امامیه فقیر بودن را جزو شرایط دریافت کننده بخش هدیه و صدقه از قربانی دانسته اند. <ref>بيست و پنج رساله فارسى، ص456؛ أنوار الفقاهة - كتاب الحج، ص172.</ref> اما قریب به اتفاق فقهای امامیه، فقیر بودن را تنها جزو شرایط دریافت کننده صدقه دانسته اند؛<ref>جامع المقاصد، ج3، ص243؛ مسالك الأفهام، ج‌2، ص 303‌؛ جواهر الكلام، ج19، ص 160‌؛ قلائد الدرر في مناسك من حج و اعتمر، ص72؛ و سفينة النجاة، ج‌2، ص173‌؛ مهذّب الأحكام، ج‌14، صص278-279؛ دليل الناسك، صص 386-387؛ التهذيب في مناسك العمرة و الحج، ج‌3، ص 226‌؛ منتخب مناسك حج، ص260؛ مناسك زائر، ص228، مسأله555.</ref>به جز محقق داماد که در هیچ کدام از دریافت کننده هدیه و صدقه، فقر را شرط ندانسته است. ایشان که صدقه دادن به غنی را نیز جایز می شمارد؛ وجه امتیاز بین هدیه و صدقه را در شرط بودن قصد قربت در صدقه و عدم شرطیت آن در هدیه می داند.<ref>- رک: كتاب الحج، ج‌3، ص 221.</ref>
 
در بین فقهای  شیعه، آیة الله شبیری زنجانی، شرط اهل حرم بودن فقیر را در مصرف کننده صدقه قرار داده است.<ref>مناسك زائر، ص228، مسأله555.</ref>


• در بین فقهای امامیه، سه قول در شرطیت فقر وجود دارد:
# عدم شرطیت فقر در کسانی که به آنها هدیه و صدقه داده می شود: نظر محقق داماد.<ref>- كتاب الحج، ج‌3، ص 221.</ref>
# شرطیت فقر در کسی که به او هدیه و صدقه داده می شود: نظر مجلسی دوم<ref>- بيست و پنج رساله فارسى، ص456.</ref> و حسن نجفی.<ref>- أنوار الفقاهة - كتاب الحج، ص172.</ref>
# شرطیت فقر تنها در کسی که به او صدقه داده می شود: (نظر اکثر فقها): از فقهای گذشته: محقق کرکی، شهید ثانی، صاحب جواهر، احمد نجفی و سبزواری<ref>- جامع المقاصد، ج3، ص243؛ مسالك الأفهام، ج‌2، ص 303‌؛ جواهر الكلام، ج19، ص 160‌؛ قلائد الدرر في مناسك من حج و اعتمر، ص72؛ و سفينة النجاة، ج‌2، ص173‌؛ مهذّب الأحكام، ج‌14، صص278-279.</ref> و از فقهای معاصر، آیات عظام: نائینی، تبریزی، گلپايگانى، صافى، و شبیری زنجانی هستند.<ref>- دليل الناسك، صص 386-387؛ التهذيب في مناسك العمرة و الحج، ج‌3، ص 226‌؛ منتخب مناسك حج، ص260؛ مناسك زائر، ص228، مسأله555.</ref>
# فقهای معاصر مذکور در قول سوم به جز آیة الله شبیری، اعتبار فقر را احوط دانسته اند؛ ولی ایشان آن را واجب دانسته و به اهل حرم بودن فقیر نیز به عنوان شرط در مصرف کننده صدقه اشاره کرده است.<ref>- مناسك زائر، ص228، مسأله555.</ref>
• در بین فقها برخی مانند شهید ثانی تأکید کرده اند که در هر یک از امور سه گانه خوردن حاجی از قربانی حجش، اهداء و صدقه، نیت مقارن با اول فعل تناول یا تسلیم به مستحق یا وکیلش واجب است؛<ref>- رک: الروضة البهية، ج‌2، ص293؛ مسالك الأفهام، ج‌2، ص 303‌.</ref> و در آن نیت قصد آن فعل به وجهش و تعیین حجی که انجام می دهد و قصد قربت معتبر است و زمانی که مخالفت کند؛ گناه کرده است.<ref>- رک: مسالك الأفهام، ج‌2، ص 303‌.</ref> علامه مجلسی به طور مفصل نحوه نیت کردن در قربانی را توضیح داده و "قید "از جهت رضای الهی" یا "قربة الی الله" را در اجزای نیت مصارف سه گانه قربانی ذکر کرده است.<ref>- رک: بيست و پنج رساله فارسى، ص456.</ref>
محقق داماد که فقر را در اهداء و صدقه معتبر نمی داند و صدقه دادن به غنی را نیز جایز می شمارد؛ وجه امتیاز بین آن دو را در شرط بودن قصد قربت در صدقه و عدم شرطیت آن در هدیه می داند.<ref>- رک: كتاب الحج، ج‌3، ص 221.</ref>
=== نظر فقهای اهل سنت ===
=== نظر فقهای اهل سنت ===
در سهم فقیر از قربانی، حنابله و شافعیه قائل به شرطیت اهل حرم بودن فقراء، و حنفیه و مالکیه قائل به عدم شرطیت آن هستند.<ref>- الفقه على المذاهب الخمسة، ج1، صص267-268؛ عیون المسائل، مسأله 557، ص273؛ الذبائح فی مناسک الحج مصادرها و مصارفها، سال یازدهم، شماره 2، ص218-219؛ المغنی، ج3، ص385؛ اللباب في شرح الكتاب، ج1، ص224.</ref>
در سهم فقیر از قربانی، حنابله و شافعیه قائل به شرطیت اهل حرم بودن فقراء، و حنفیه و مالکیه قائل به عدم شرطیت آن هستند.<ref>- الفقه على المذاهب الخمسة، ج1، صص267-268؛ عیون المسائل، مسأله 557، ص273؛ الذبائح فی مناسک الحج مصادرها و مصارفها، سال یازدهم، شماره 2، ص218-219؛ المغنی، ج3، ص385؛ اللباب في شرح الكتاب، ج1، ص224.</ref>