جزیرةالعرب: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
== تاریخ اقتصادی == | == تاریخ اقتصادی == | ||
اقتصاد شبه‌جزیره عربستان در ابتدا بر کشاورزی محدود در واحه‌ها و دامداری استوار بود. با توجه به شرایط جغرافیایی نامساعد، | اقتصاد شبه‌جزیره عربستان در ابتدا بر کشاورزی محدود در واحه‌ها و دامداری استوار بود. با توجه به شرایط جغرافیایی نامساعد، تجارت و صنعت نقش مهم‌تری در اقتصاد ایفا کرده‌اند. | ||
===کشاورزی=== | ===کشاورزی=== | ||
کشاورزی در مناطق حاصلخیز، به‌ویژه در جنوب، از دیرباز رواج داشت. یمنی‌ها با ساخت سدهایی مانند | کشاورزی در مناطق حاصلخیز، به‌ویژه در جنوب، از دیرباز رواج داشت. یمنی‌ها با ساخت سدهایی مانند [[سد مارب]] به مهار آب پرداختند.<ref>جزیرةالعرب قبل الاسلام، ص71-75؛ المفصل، ج13، ص202.</ref> محصولات شامل غلات، حبوبات، دانه‌های معطر و میوه‌های باکیفیت بود.<ref>جزیرةالعرب قبل اسلام، ص75؛ صفة جزیرةالعرب، ص313 به بعد.</ref> کندر در [[ظفار]] و [[حضرموت]]<ref>معجم البلدان، ج1، ص193؛ ج4، ص60؛ لسان العرب، ج5، ص153، «کندر.</ref> و خرما، گندم و ذرت در حضرموت و [[یمامه]] از محصولات مهم بودند.<ref>صفة جزیرةالعرب، ص168؛ معجم البلدان، ج5، ص442؛ الاخبار الطوال، ص16-17.</ref> | ||
در | در [[مدینه]]، بهره‌گیری از آب‌انبارها و چاه‌ها به رونق کشاورزی و نخلستان‌ها کمک کرد، که خرما مهم‌ترین منبع درآمد بود.<ref>مکة و المدینة فی الجاهلیة و عهد الرسول، ص356؛ معالم المدینة المنوره، ج4، ص42؛ البلدان، ص151.</ref> [[طائف]] نیز با خاک و آب‌وهوای مناسب، منبع تامین میوه و غلات برای مکه بود.<ref>دراسات فی تاریخ العرب، ج1، ص339، 431-432؛ اخبار مکه، ج2، ص239.</ref> | ||
===دامداری=== | ===دامداری=== | ||
شتر | شتر به دلیل سازگاری با محیط خشک، محور زندگی کوچ‌نشینان بود و تمامی نیازهای آنان از شیر و گوشت تا پشم و پوست را تامین می‌کرد.<ref>المفصل، ج1، ص198؛ تاریخ شبه الجزیرةالعربیه، ص24؛ جزیرةالعرب قبل الاسلام، ص95-96؛ المخصص، ج2، ص125-134.</ref> پرورش اسب برای جنگ و کوچ، و نیز گوسفند، بز و زنبور عسل (به‌ویژه در یمن و حضرموت) رایج بود.<ref>المفصل، ج1، ص201-203؛ جزیرةالعرب قبل الاسلام، ص118-119.</ref> | ||
===صنعت=== | ===صنعت=== | ||
دستیابی به معادن | دستیابی به معادن طلا، نقره، عقیق، سرب، آهن و نمک<ref>صفة جزیرةالعرب، ص263، 267، 293، 320-321؛ جزیرةالعرب قبل الاسلام، ص103-110؛ صفة جزیرةالعرب، ص320.</ref> به تدریج باعث رونق صنایعی مانند پوست‌دوزی، ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، ساخت عطر، نجاری، سفالگری، شیشه‌گری و زرگری شد.<ref>جزیرةالعرب قبل الاسلام، ص101-129.</ref> در مناطق غیرزراعی، صنایعی مانند اسلحه‌سازی و ساخت ابزار رایج بود.<ref>المعارف، ص575-576.</ref> صنایع وابسته به کشتی‌سازی و ماهیگیری در سواحل، و همچنین صید مروارید رونق داشت.<ref>جغرافیة شبه جزیرةالعرب، ص26-27.</ref> | ||
===تجارت=== | ===تجارت=== | ||
تجارت | تجارت مهم‌ترین عامل اقتصادی بود و تاجران، به‌ویژه قریش، کاروان‌های بزرگ را رهبری و گاه معاهداتی با قدرت‌های همسایه مانند ایران و روم می‌بستند.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص66.</ref> | ||
دو راه اصلی تجارت وجود داشت: | دو راه اصلی تجارت وجود داشت: | ||
* **راه شمالی:** از خلیج فارس و عمان، | * **راه شمالی:** از خلیج فارس و عمان، بادیه‌الشام و فلسطین، به بندر صور یا مصر می‌رسید. | ||
* **راه جنوبی:** از بنادر جنوب | * **راه جنوبی:** از بنادر جنوب مانند عمان، به موازات دریای سرخ، به بندر ایله یا غزه منتهی می‌شد. شهرهایی مثل مکه و مدینه به دلیل همجواری با این مسیر رونق یافتند.<ref>المفصل، ج13، ص262.</ref> | ||
جنوبی‌ها با دریانوردی، در صادرات کالاهای بومی (مانند بخور و کندر) و واردات کالاهای | جنوبی‌ها با دریانوردی، در صادرات کالاهای بومی (مانند بخور و کندر) و واردات کالاهای تجملی (مانند طلا و ابریشم) نقش واسطه‌گری داشتند.<ref>تاریخ العرب القدیم، ص65؛ محاضرات فی تاریخ العرب، ج1، ص36-37؛ تاریخ العرب قبل الاسلام، ص136.</ref> | ||
بازارهایی مانند | بازارهایی مانند عکاظ، مجنه و ذی‌المجاز نزدیک مکه، و بازارهای بنی‌قینقاع و زباله در مدینه، مراکز مهم تجاری بودند.<ref>اسواق العرب، ص277، 344، 347؛ تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص306؛ وفاء الوفاء، ج2، .</ref> بنادری مانند**جده** و **ینبع** نقش کلیدی در واردات کالا و ورود حاجیان داشتند.<ref>معجم البلدان، ج3، ص351؛ جزیرةالعرب قبل الاسلام، ص135-160؛ جزیرةالعرب فی القرن العشرین، ص16، 201-206.</ref> | ||
==تاریخ سیاسی== | ==تاریخ سیاسی== | ||