اسرار طواف: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
بر اساس برخی حکمتها، طواف تنها حرکت بدن نیست؛ بلکه هماهنگی جسم و جان در عبادتی واحد است. بدن به دور خانه خدا میگردد و دل در محضر پروردگار حاضر میشود و این هماهنگی، یکی از اسرار مهم معنویِ این عبادت شمرده شده است. درباره هفت دور چرخیدن به دور خانه خدا، معانی و رموز فراوانی بیان شده. طواف آداب و شروطی دارد. | بر اساس برخی حکمتها، طواف تنها حرکت بدن نیست؛ بلکه هماهنگی جسم و جان در عبادتی واحد است. بدن به دور خانه خدا میگردد و دل در محضر پروردگار حاضر میشود و این هماهنگی، یکی از اسرار مهم معنویِ این عبادت شمرده شده است. درباره هفت دور چرخیدن به دور خانه خدا، معانی و رموز فراوانی بیان شده. طواف آداب و شروطی دارد. | ||
== طواف و | == اهمیت طواف و اسرار آن == | ||
{{اصلی|طواف}}طواف، هفت دور چرخیدن دور [[کعبه]] در [[مسجدالحرام]] و یکی از اعمال [[حج]] و [[عمره]] است.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> | {{اصلی|طواف}}طواف، هفت دور چرخیدن دور [[کعبه]] در [[مسجدالحرام]] و یکی از اعمال [[حج]] و [[عمره]] است.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> | ||
[[قرآن کریم]] در آیات مختلف به مسئله طواف اشاره کرده است؛ از جمله آیهی '''«وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ».'''<ref>حج، 29.</ref>در روایات نبوی و احادیث [[اهل بیت|اهلبیت(ع)]] نیز بر ثواب فراوان طواف تأکید فراوان شده و طواف را عامل خوشنودی، رحمت و بخشش خداوند دانستهاند<ref>فروع کافی، ج4، ص412، ح5.</ref>. و گاه از آن با عنوان «نماز» یاد شده است.<ref name=":5" /> | [[قرآن کریم]] در آیات مختلف به مسئله طواف اشاره کرده است؛ از جمله آیهی '''«وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ».'''<ref>حج، 29.</ref>در روایات نبوی و احادیث [[اهل بیت|اهلبیت(ع)]] نیز بر ثواب فراوان طواف تأکید فراوان شده و طواف را عامل خوشنودی، رحمت و بخشش خداوند دانستهاند<ref>فروع کافی، ج4، ص412، ح5.</ref>. و گاه از آن با عنوان «نماز» یاد شده است.<ref name=":5" /> | ||
برخی برآنند که صرفِ چرخیدن بر گرد کعبه کافی نیست؛ مشرکان نیز در عصر جاهلی طواف میکردند و قرآن آن را نکوهیده است.<ref>انفال، 35.</ref> اگر زائر معنای طواف را نداند، ممکن است مانند جاهلان تنها حرکت ظاهری انجام دهد و حتی در حال طواف نیز به غیر خدا توجه کند و مرتکب گناه شود.<ref>صحبای حج، ص193.</ref> | برخی برآنند که صرفِ چرخیدن بر گرد کعبه کافی نیست؛ مشرکان نیز در عصر جاهلی طواف میکردند و قرآن آن را نکوهیده است.<ref>انفال، 35.</ref> اگر زائر معنای طواف را نداند، ممکن است مانند جاهلان تنها حرکت ظاهری انجام دهد و حتی در حال طواف نیز به غیر خدا توجه کند و مرتکب گناه شود.<ref>صحبای حج، ص193.</ref> | ||
== اسرار توحیدی طواف == | == اسرار توحیدی طواف == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۴: | ||
=== سرّ عدد هفت در دورهای طواف === | === سرّ عدد هفت در دورهای طواف === | ||
طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد | طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد و منابع فلسفی، تفسیری و عرفانی درباره راز این عدد توضیحات گوناگونی ارائه کردهاند. برخی آن را نشانه دور شدن انسان از هفت صفت ناپسند ــ عجب، کبر، حسد، حرص، بخل، غضب و شهوت ــ و جایگزینی آنها با هفت خُلق نیک چون علم و حکمت، عفت، شجاعت، عدالت، کرم و تواضع دانستهاند.<ref name=":4">اسرار عرفانی حج، ص364.</ref> | ||
از سوی دیگر، هفت دور طواف به حرکت در اقلیمهای هفتگانه یا افلاک سبعه اشاره دارد<ref>اسرار الشریعه، ص243.</ref> و مشابهتهایی با هفت مرحله نماز از قیام تا تشهد دارد.<ref>اسرار عرفانی حج، ص365.</ref> در برخی منابع، این عدد با هفت هزار سال فاصله فرشتگان از خداوند در جریان اعتراض به خلقت انسان مرتبط دانسته شده است.<ref>علل الشرایع، ج2، ص407.</ref> همچنین گفته شده است که هر دور طواف، دستیابی به یکی از هفت بطن قرآن و تاویلهای آن را یادآور میشود.<ref>اسرار الشریعه، ص240.</ref> | |||
منابع عرفانی نیز | عدد هفت در طواف با دیگر مناسک حج نیز همسنخ است؛ مانند هفتبار سعی و هفت سنگریزه رمی جمرات.<ref name=":4" /> این هماهنگی با نظام آفرینش نیز دیده میشود: قرآن از هفت آسمان<ref>بقره، 29.</ref> و هفت دریا<ref>لقمان، 27.</ref> سخن گفته، سوره حمد با هفت آیه به عنوان سبع المثانی شناخته میشود، و هفته نیز هفت روز دارد.<ref name=":4" /> بدین ترتیب، عدد هفت در طواف نمادی از نظم کیهانی و پیوند عبادت با ساختار آفرینش است. | ||
در نهایت، هفت دور طواف به معنای کامل شدن یک عبادت و رساندن عمل به نقطه تمامیت دانسته شده<ref>اسرار عرفانی حج، ص370 و 371.</ref> و در منابع عرفانی نیز به مراحل هفتگانه سلوک معنوی و مراتب انسان اشاره دارد.<ref>اسرار عرفانی حج، ص366-370.</ref> | |||
== شروع طواف از حجرالاسود == | == شروع طواف از حجرالاسود == | ||
| خط ۴۲: | خط ۳۶: | ||
== شروط و آداب == | == شروط و آداب == | ||
{{اصلی|آداب طواف}}طواف بجز اسرار آدابی هم دارد آدابی نظیر غسل، تواضع، سکینه و اینکه با پای برهنه به مطاف برود.<ref name=":3">اسرار عرفانی حج، ص371.</ref> | {{اصلی|آداب طواف}} | ||
طواف بجز اسرار آدابی هم دارد آدابی نظیر غسل، تواضع، سکینه و اینکه با پای برهنه به مطاف برود.<ref name=":3">اسرار عرفانی حج، ص371.</ref> [[طهارت باطنی]] <ref>. نک: صهبای حج، ص217.</ref> و [[حضور قلب]] <ref>اسرار عرفانی حج، ص359.</ref>از دیگر آداب و لازمههای طواف دانسته شده است. [[دعا]] یکی دیگر از مستحبات و آداب طواف است.<ref name=":3" /> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۵ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۰۱
اَسرار طَواف مجموعهای از حکمتهای گوناگونی پیرامون معنا و فلسفه چرخیدن به دور کعبه است که به ورای عمل ظاهری چرخیدن و حقیقت آن در منابع اسلامی میپردازد. طواف از بنیادیترین اعمال حج و عمره است که در قرآن و سنت جایگاه برجستهای دارد و در منابع تفسیری، حدیثی و عرفانی، ابعادی برای آن بیان شده است. مجموعه این آموزهها با عنوان «اسرار طواف» طرح شدهاند.
طواف را از پرمعناترین جلوههای بندگی و آن را را حامل پیامهایی در باب یکتاپرستی، فروتنی، یکپارچگی امت اسلامی، تربیت روح و یادآوری پیمان انسان با خداوند دانستهاند.
بر اساس برخی حکمتها، طواف تنها حرکت بدن نیست؛ بلکه هماهنگی جسم و جان در عبادتی واحد است. بدن به دور خانه خدا میگردد و دل در محضر پروردگار حاضر میشود و این هماهنگی، یکی از اسرار مهم معنویِ این عبادت شمرده شده است. درباره هفت دور چرخیدن به دور خانه خدا، معانی و رموز فراوانی بیان شده. طواف آداب و شروطی دارد.
اهمیت طواف و اسرار آن
طواف، هفت دور چرخیدن دور کعبه در مسجدالحرام و یکی از اعمال حج و عمره است.[۱]
قرآن کریم در آیات مختلف به مسئله طواف اشاره کرده است؛ از جمله آیهی «وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ».[۲]در روایات نبوی و احادیث اهلبیت(ع) نیز بر ثواب فراوان طواف تأکید فراوان شده و طواف را عامل خوشنودی، رحمت و بخشش خداوند دانستهاند[۳]. و گاه از آن با عنوان «نماز» یاد شده است.[۴]
برخی برآنند که صرفِ چرخیدن بر گرد کعبه کافی نیست؛ مشرکان نیز در عصر جاهلی طواف میکردند و قرآن آن را نکوهیده است.[۵] اگر زائر معنای طواف را نداند، ممکن است مانند جاهلان تنها حرکت ظاهری انجام دهد و حتی در حال طواف نیز به غیر خدا توجه کند و مرتکب گناه شود.[۶]
اسرار توحیدی طواف
طواف در نگاه بسیاری از مفسران و محققان جلوهای از توحید عملی است؛ حرکتی دایرهای به دور یک مرکز که یادآور مقصد یگانه مؤمنان یعنی خداوند است و نشان میدهد در مسیر بندگی جایی برای تفرّق وجود ندارد.[۷][۸][۹]
این عبادت به منزله نماز دانسته شده[۴] و حرکتی برای قرب به خدا و دوری از غیر اوست که دل را صیقل میدهد و روح را با خدا مأنوس میسازد.[۱۰] استمرار آن نمادی از توجه همیشگی بنده به یاد خداست و بدون این یاد، هدف طواف محقق نمیشود.[۱۱] چرخیدن به گرد کعبه همچنین نشانه محبت و کمال علاقه به خداوند است[۱۲] و موجب مباهات و توجه ویژه او به طوافکنندگان میشود.[۱۳]
اسرار اخلاقی و معنوی
منابع اخلاقی و تربیتی، طواف را تمرینی برای پرورش ارزشهای معنوی میدانند و آن را یادآور فروتنی بندگان در برابر عظمت خداوند میشمرند [۱۴]. در این سیر، زائر دل از تکیه بر مردم برمیگیرد و با بازگشت به کعبۀ حقیقیِ دل، تنها بر خدا اعتماد میکند [۱۵]، توبه و پاکی از گناهان را میجوید [۱۶] و با طواف معنوی، دل و باطن خویش را در مسیر شوق و صفای درون به حرکت درمیآورد [۱۷]. هماهنگی جمعی حاجیان جلوهای از همدلی و یگانگی را پدید میآورد [۱۸] و انبوه جمعیت و رفتوآمد آنان یاد قیامت و حرکت انسان از دنیا به آخرت را تداعی میکند [۱۹].
اسرار عرفانی و رمزی طواف
در نگاه عرفانی، طواف نماد سفر باطنی انسان به سوی خداست و هر مرحله آن رازهایی دارد [۲۰]. گفته شده که کعبه در امتداد بیتالمعمور و تمثیلی از عرش است و طواف شایسته، سالک را به مراتب بالاتر میرساند [۲۱][۷]؛ انسان با گردش پیرامون کعبه به فرشتگانِ طوافکننده گرد عرش شبیه میشود [۲۲][۲۳]. حقیقت طواف، حرکت دل در محضر خدا و گشتن در مدار انسانِ کامل تعبیر شده است[۲۴] که این سیر، آتش محبت و امید به رحمت الهی را در جان برمیافروزد [۱۰]؛ درعینحال، اشاره شده که انجام آن در میان جمع نشان میدهد که دین، حضور اجتماعی را بر انزوا ترجیح میدهد [۲۵].
سرّ عدد هفت در دورهای طواف
طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد و منابع فلسفی، تفسیری و عرفانی درباره راز این عدد توضیحات گوناگونی ارائه کردهاند. برخی آن را نشانه دور شدن انسان از هفت صفت ناپسند ــ عجب، کبر، حسد، حرص، بخل، غضب و شهوت ــ و جایگزینی آنها با هفت خُلق نیک چون علم و حکمت، عفت، شجاعت، عدالت، کرم و تواضع دانستهاند.[۲۶]
از سوی دیگر، هفت دور طواف به حرکت در اقلیمهای هفتگانه یا افلاک سبعه اشاره دارد[۲۷] و مشابهتهایی با هفت مرحله نماز از قیام تا تشهد دارد.[۲۸] در برخی منابع، این عدد با هفت هزار سال فاصله فرشتگان از خداوند در جریان اعتراض به خلقت انسان مرتبط دانسته شده است.[۲۹] همچنین گفته شده است که هر دور طواف، دستیابی به یکی از هفت بطن قرآن و تاویلهای آن را یادآور میشود.[۳۰]
عدد هفت در طواف با دیگر مناسک حج نیز همسنخ است؛ مانند هفتبار سعی و هفت سنگریزه رمی جمرات.[۲۶] این هماهنگی با نظام آفرینش نیز دیده میشود: قرآن از هفت آسمان[۳۱] و هفت دریا[۳۲] سخن گفته، سوره حمد با هفت آیه به عنوان سبع المثانی شناخته میشود، و هفته نیز هفت روز دارد.[۲۶] بدین ترتیب، عدد هفت در طواف نمادی از نظم کیهانی و پیوند عبادت با ساختار آفرینش است.
در نهایت، هفت دور طواف به معنای کامل شدن یک عبادت و رساندن عمل به نقطه تمامیت دانسته شده[۳۳] و در منابع عرفانی نیز به مراحل هفتگانه سلوک معنوی و مراتب انسان اشاره دارد.[۳۴]
شروع طواف از حجرالاسود
در روایات، حجرالاسود «دست خداوند در زمین» خوانده شده است.[۳۵] آغاز طواف از آن را نشانه وارد شدن به حریم قدسی خانه خدا و تجدید پیمان با پروردگار دانستهاند دست زدن به این سنگ تعهدی است برای اینکه زائر دیگر دست خود را به گناه آلوده نکن.[۳۶]
شروط و آداب
طواف بجز اسرار آدابی هم دارد آدابی نظیر غسل، تواضع، سکینه و اینکه با پای برهنه به مطاف برود.[۳۷] طهارت باطنی [۳۸] و حضور قلب [۳۹]از دیگر آداب و لازمههای طواف دانسته شده است. دعا یکی دیگر از مستحبات و آداب طواف است.[۳۷]
پانویس
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۳۳.
- ↑ حج، 29.
- ↑ فروع کافی، ج4، ص412، ح5.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ عوالی الئالی، ج2، ص167.
- ↑ انفال، 35.
- ↑ صحبای حج، ص193.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ صهبای حج، ص190.
- ↑ انبیاء، 97.
- ↑ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص207.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ اسرار عرفانی حج، ص363.
- ↑ محجة البیضاء، ج2، ص350.
- ↑ حج مقبول، ص۱۱۴.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج9، ص376.
- ↑ دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۲ و ۳۷۳.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص360.
- ↑ علل الشرایع، ج2، ص310؛ کافی، ج4، ص188.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص361.
- ↑ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص206.
- ↑ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص209.
- ↑ صحبای حج، ص191.
- ↑ بحار، ج96، ص57.
- ↑ زمر، 75.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج10، ص172.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص358.
- ↑ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص210.
- ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ۲۶٫۲ اسرار عرفانی حج، ص364.
- ↑ اسرار الشریعه، ص243.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص365.
- ↑ علل الشرایع، ج2، ص407.
- ↑ اسرار الشریعه، ص240.
- ↑ بقره، 29.
- ↑ لقمان، 27.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص370 و 371.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص366-370.
- ↑ بحار الانوار، ج96، ص220؛ الحج و العمره فی الکتاب و السنه، ص102- 103.
- ↑ صحبای حج، ص194.
- ↑ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ اسرار عرفانی حج، ص371.
- ↑ . نک: صهبای حج، ص217.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص359.
منابع
- درسنامه مناسک حج محمد حسین فلاح زاده، تهران، مشعر، 1389ش..
- الحج و العمره فی الکتاب و السنه، محمد محمدی ری شهری، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۶ش.
- بحار الانوار، محمد باقر المجلسی، تصحیح محمد باقر بهبودی و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- عوالی اللئالی، محمد ابن ابی جمهوری، قم، سیدالشهداء، 1362ش.
- المحجة البیضاء، فیض کاشانی، قم، نشر اسلامی، 1417ق.
- مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل البیت، 1408ق.
- پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، معاونت امور روحانیون، تهران، مشعر، 1387ش.
- اسرار عرفانی حج، محمدتقی فعالی، تهران، مشعر، 1386ش.
- جرعهای از صهبای حج، عبدالله جوادی آملی، تهران، مشعر، 1386ش.