شیعة العراق و بناء الوطن (کتاب)

شیعة العراق و بناء الوطن، کتابی است به زبان عربی، نوشته محمدجواد مالک، به بررسى تاريخى و تحليل سياسى ۲۵ سال از تاريخ كشور عراق، بین سال‌های ١٩٠٨ و ١٩٣٢م. پرداخته است. بررسی اواخر حکومت عثمانی در عراق، مبارزه مردم عراق با استعمار انگلیس، انقلاب عشرین و نقش عالمان شیعه در جنبش‌های سیاسی عراق از موضوعات این کتاب است. این کتاب توسط العتبة الحسینیة المقدسة،‌در کربلا، در سال ۱۴۳۳ق چاپ شده است.

شیعة العراق و بناء الوطن (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	محمدجواد مالک
محتوا
موضوع	عراق، تاریخ، ثورةالعشرين، دولت عثمانى
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	۹۶۰
قطع	وزیری
ناشر	العتبة الحسینیة المقدسة
وب‌سایت ناشر	http://imamhussain-lib.com
محل نشر	کربلا
تاریخ نشر	۱۴۳۳ق
نسخه الکترونیکی	شیعة العراق وبناء الوطن

ساختار

کتاب شیعة العراق و بناء الوطن، پايان‌نامه كارشناسى ارشد نويسنده، محمدجواد مالک است كه به دانشگاه «امام اوزاعى» در بيروت ارائه و با رتبه قابل تقدیر، در سال ١۴١٨ق پذیرفته شده و توسط العتبة الحسینیة المقدسة، در کربلا به چاپ رسیده است. نویسنده، ربع قرن از تاریخ عراق، بین سال‌های ۱۹۰۸ و ۱۹۳۲م. را به سه بخش کرده و هر بخش را در بابی جداگانه بررسی کرده است. هر باب از این کتاب، از سه فصل تشکیل شده است.

محتوا

این کتاب، به بررسى تاريخى و تحليل سياسى ۲۵ سال از تاريخ كشور عراق، بین سال‌های ١٩٠٨ و ١٩٣٢م. پرداخته است. برخی از موضوعات این کتاب عبارتند از:‌ عراق در دروه عثمانی، افول حکومت عثمانی، سير تاريخى انقلاب مردم عراق، تلاش برای آزادی از استعمار انگلیس، نقش عالمان شیعه در هدايت سیاسی مردم، انقلاب عشرین، استقلال رسمی عراق و مهمترین نتایج انقلاب.

این کتاب در یک مقدمه و سه باب، به شرح زیر تنظیم شده است:

مقدمه، در ۶ صفحه، به آموزه‌های اجتماعی اسلام، سیر تاریخی مهمترین وقایع بشری، عراق و خیزش‌های مردم، حمایت عالمان از خیزش‌ها، صدمه‌هایی که به آن‌ها رسید مانند قتل و تبعید، و تلاش استعمارگران برای بیرون کردن عالمان از عرصه سیاسی پرداخته است.

باب اول، به شرح زیر، در سه فصل، به تاریخ عراق بین سال‌های ۱۹۰۸ و ۱۹۱۴م پرداخته است:

فصل اول، از تاریخ عمومی عراق، عراق در اواخر دوره عثمانی، اوضاع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عراق در دوره عثمانی و جغرافیای طبیعی عراق سخن گفته است.

فصل دوم، به این موضوعات پرداخته است: عوامل مؤثر داخلی و خارجی در وضعیت عرصه اسلامی، برخورد حکومت با انقلابیون، نفوذ بیگانگان در کشورهای اسلامی، بررسی وضعیت انقلاب و بررسی ابعاد تاریخی آن در عرصه اسلامی عراق.

فصل سوم، به بیداری اسلامی در عراق، نوشته‌های اصلاحی اسلامگرایان، جنبش اصلاحی در عرصه اسلامی، دوره مرجعیت میرزای شیرازی(د. ۱۳۱۲ق) و تأثیر آن در جنبش سیاسی عراق، تأثیر مشروطه ایران(۱۹۰۵-۱۹۰۶م) و انقلاب قانون اساسی ترکیه (۱۹۰۷-۱۹۰۹م) در نهضت سیاسی عراق پرداخته است.

باب دوم؛ عراقی‌ها در مواجهه با اشغال انگیسی‌ها، مبارزه برای آزادی

این باب، در سه فصل و به شرح زیر، به تاریخ عراق بین سال‌های ۱۹۱۴ و ۱۹۲۰م. پرداخته است:

فصل اول، از موضع عالمان در مقابل تجاوزهای بیگانگان در کشورهای اسلامی و جنبش جهاد اسلامی ضد حمله بریتانیا به عراق(۱۹۱۴-۱۹۱۷م) سخن گفته است.

فصل دوم، به پیدایش گروه‌ها و احزاب مخالف سیاسی بین سال‌‌های ۱۹۱۷ و ۱۹۲۰م. و تأثیر آن در انقلاب ۱۹۱۸م. نجف، جنبش‌های سیاسی در کربلا، کاظمین و بغداد، نقش اسلام‌گرایان در همه‌پرسی ملی (۱۹۱۸-۱۹۱۹م) پرداخته است.

فصل سوم، به ثورة العشرین اختصاص یافته و به «الثورة العراقیة الشاملة» نامگذاری شده است. در آن به عوامل انقلاب عشرین، رهبری انقلاب توسط عالمان، همراهی مردم با هر مذهب و گرایشی با عالمان و مهمترین نتایج انقلاب عشرین پرداخته است.

باب سوم؛ عراقی‌ها در مواجهه با مشکلات سلطه بریتانا، سیر تاریخی درگیری‌ها برای استقلال

این باب، به شرح زیر، در سه فصل، به تاریخ عراق بین سال‌های ۱۹۲۱ و ۱۹۳۲م پرداخته است:

فصل اول، درباره مواجهه گروه‌های اسلامی با قیمومیت بریتانیا، حکومت موقت و انتصاب فیصل به عنوان پادشاه عراق سخن گفته است.

فصل دوم، به گروه‌های اسلامی و مواجهه آن‌ها با معاهده بریتانیا-عراق، و بررسی انتخابات مجلس مؤسسان در سال ۱۹۲۴م. پرداخته است.

فصل سوم، به ورود اسلام‌گرایان به عرصه مبارزه انقلابی از نیمه دهه بیستم میلادی تا استقلال رسمی (۱۹۳۲م) اختصاص یافته و نویسنده در پایان، نتیجه‌گیری‌اش را بیان کرده است.

فهرست

بخش‌های مهم فهرست این کتاب به این شرح است:

الباب الأول: الإسلامیون في مواجهة السیاسة العثمانیة أواخر عدها ۱۹۰۸-۱۹۱۴م، صرا۷ من أجل الإصلاح

• الفصل الأول:‌العراق في ظل الدولة العثمانیة
• الفصل الثاني: الوامل المؤثرة في واقع الساحة العراقیة (داخلیاً و خارجیاً)
• الفصل الثالث: نمو الوعي الإسلامي في العراق ۱۹۰۸-۱۹۱۴م.

الباب الثاني:‌العراقیون في مواجهة الاحتلال البریطاني ۱۹۱۴-۱۹۲۰م، صراع من أجل الحریة

• الفصل الأول:‌حرکة الجهاد الإسلامي ضد الغزو البریطاني ۱۹۱۴-۱۹۱۷م.
• الفصل الثانی: التصدي السیاسي للمرجعیة الدینیَ الشیعیة و ظهور الجمعیات و الأحزاب السیاسیة المعارضة ۱۹۱۷-۱۹۲۰م.
• الفصل الثالث: الثورة العراقیة الشاملة عام ۱۹۲۰

الباب الثالث: العراقیون في مواجهة مشاریع السیطرة البریطانیة، تطور الصراع من أجل الاستقلال ۱۹۲۱-۱۹۳۲م.

• الفصل الأول: المعارضة الإسلامیة الوطنیة في مواجهة الانتداب البریطاني، و الحکومة المؤقتة، و تنصیب فیصل ملکاْ علی العراق
• الفصل الثانی: المعارضة الإسلامیة الوطنیة في مواجهة المعاهدة البریطانیة-العراقیة و انتخابات المجلس التأسیسي عام ۱۹۲۴م.
• الفصل الثالث:الإسلامیون في المعترك الثقافي و الحرکي، منذ منتصف العشرینیات حتی الاستقلال الرسمي عام ۱۹۳۲م (دخول العراق عصبة الأمم)

چاپ

این کتاب با مقدمه محمدحسین الصغیر، توسط العتبة الحسینیة المقدسة،‌در کربلا، در سال ۱۴۳۳ق چاپ شده است.

پیوند به بیرون

مطالعه و بارگیری شیعة العراق و بناء الوطن.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله مقاله شیعیان عراق درنگی در کتاب « شیعة العراق و بناء الوطن»، محمدجواد مالک، به کوشش: محمدحسین خوشنویس، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هفدهم، زمستان 1392، ص227 است.

• کتاب شیعة العراق و بناء الوطن، محمدجواد مالک، کربلا، العتبة الحسینیة‌ المقدسة، ۱۴۳۳ق.