گنبد
این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
قُبِّه و برآمدگی که بر بالای معابد و مساجد می سازند.
سقف یا ساختمان بیضیشکل که غالباً با آجر بر فراز معابد و مساجد و یا قبور و آرامگاهها میسازند. در گذشته به مجاز، به آسمان گنبد کبود و به غنچه گل، گنبد گل گفته میشد.[۲]
گنبد. [ گُم ْ ب َ ] (اِ) پهلوی گومبت (گنبد، قبه )[۳]
جستن و خیز کردن،[۴] نوعی از جستن است چناچه به چهار پا جستن آهو و است.[۵]
به سقف مدوّر و برجستهاى كه از خشت، گل، آجر، سيمان و آهن يا مصالح ديگر ساخته مىشود، «گنبد» گويند كه مترادف با قبه است كه حالت نيم كره دارد و تجلّى مفهوم آسمان است. سقفهاى بسيارى از مساجد و حرمها و برجهاى قديمى و برخى معابد و كليساها، گنبدى شكل مىباشند و به آسمان نيز گنبد كبود و گنبد دوار گويند.
زيارتگاهها اغلب گنبدى دارند كه كاشى كارى يا طلا كارى است. قبة الخضراء، به گنبد سبز رنگ مرقد پيامبر اكرم (ص) در مدينه گفته مىشود و به برجها و مقبرههايى كه روى قبور بعضى از بزرگان و مشاهير است نيز گنبد و بارگاه گفته مىشود.
در تحليل ذوقى و عرفانى دربارۀ گنبد مساجد و معابد و حرمها، آسمان به طور نمادين به فضاى مسقف مساجد متصل مىشد و اتصال گنبد به فضاى مربع زيرين، نمادى از اتصال آسمان به زمين و ناسوت به لاهوت است و نيز بيان معمارانه اين امر است كه در اسلام، عالم مادّه و معنى، متصل و پيوسته به يكديگرند.
از آن جا كه گنبد، نماد آسمان است، گنبد معابد، مقابر، مساجد بزرگ، تالارهاى غسل تعميد، تالارهاى مجالس ترحيم و قبههاى كوچك، اغلب به صورت تصاوير آسمان، فرشتگان، ستارهها و پرندگان، ارابۀ خورشيد و غيره مرصع يا زينت مىشوند. اين تزيينات، بنا را به صورتى آسمانى در تمام كائنات عرضه مىكنند. گنبد كه اغلب بر پايه اى مربع قرار مىگيرد، خطوط منحنى و خطوط مستقيم پايه را به هم مىآميزد و نماد وحدت آسمان و زمين است.[۶]
پانوشت
منابع
حرم در واژهها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسویپناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.