فرهاد میرزا معتمدالدوله
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۱۷ آبان ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
فرهاد میرزا معتمدالدوله ()، فرزند عباس میرزا نایب‌السلطنه و برادر محمدشاه قاجار،
تبار
فرهاد میرزا معتمدالدوله، فرزند عباس‌میرزا نایب‌السلطنه (1203-۱۲۹۹ق) است. عباس‌میرزا، در دوره قاجار، حاکم آذربایجان بوده و در مقابله با تجاوز روس‌ها به شمال غربی ایران، از خود رشادت نشان داده است.[۱] وی در مبارزه با امپراتوری عثمانی نیز به پیروزی‌هایی دست یافت. تاریخ‌نگاران ایرانی و اروپایی، او را شريف‌ترين فرد از تبار قاجار برشمرده و كارنامه او را در امور نظامى، سياسى و تحولات اجتماعى ستوده‌اند.[۲]
عباس‌میرزا، هنگامى كه عزم تسخير هرات و آزادسازی آن از دست انگليس را داشت، درگذشت. پيكرش در مشهد، در جوار آستان امام رضا(ع)، در دارالحفاظ مسجد گوهرشاد دفن شد.[۲][یادداشت ۱][۳]
یکی دیگر از فرزندان عباس‌میرزا، محمدميرزا معروف به وليعهد ثانى است كه با مرگ فتحعلى‌شاه، به فرمانروايى رسيد؛ از این رو، محمدمیرزا که محمدشاه قاجار نام گرفت، برادر فرهادمیرزا بود.[۲] ناصرالدین شاه قاجار نیز، برادرزاده فرهادمیرزا بود.[۴]
ولادت و تحصیلات
فرهادميرزا معتمدالدوله، پانزدهمين فرزند عباس‌ميرزا نایب‌السلطنه است، كه در سال ١٢٣٣ق. (١١٩٧ش)، به دنيا آمد.[۵]
وى در تبريز به تحصيل علوم متداول پرداخته و علوم معقول و منقول و برخی دانش‌های متداول دیگر را آموخت.[۵]
نشان‌ها و لقب‌ها
فرهادميرزا به لقب «معتمدالدوله» دست یافت؛ دليل آن را خدمات دولتى و ديوانى و تدبير لازم در اداره امور ايالات و ولايات دانسته‌اند. در سال ١٢٧۶ق. به دريافت نشان ميرپنجى و حمايل مخصوص با حمايل اميرتومانى دست پیدا کرد.[۵] محمدشاه قاجار در سال ١٢۵٣ق. كه عازم هرات و منطقه خراسان بزرگ شد، فرهادميرزا را به عنوان نايب ايالت برگزيده و براى حفظ پايتخت، در تهران مستقر کرد. این کار، در سفر محمدشاه به اصفهان، در سال ١٢۵۵ق. نیز انجام شد.[۶] لقب‌هايى مانند نايب‌السلطنه و نايب‌الإياله را نیز به او نسبت داده‌اند.[۷]
حکمرانی خوزستان و لرستان
محمدشاه قاجار، در سال ١٢۵٠ق. به پادشاهی رسیده و برادر خود فرهاد میرزا معتمدالدوله را در حالی که ۱۷ سال سن داشت، به حكمرانى منطقه خوزستان و لرستان منصوب كرد.[۸] در اين مناطق، شماری از اشرار ناامنى به وجود آورده بودند. فرهاد میرزا امنیت را برگردانده و به آشفتگی‌ها پایان داد.[۹]
فرمانرواى منطقه فارس
فرهادمیرزا، در سال ۱۲۵۷ق. در ۲۴ سالگی، به عنوان نایب الایاله، به حکومت فارس فرستاده شد و به مدت پنج سال عهده‌دار این منصب بود. او را درباره دستگیری راهزانان و امن کردن راه‌های فارس ستوده‌اند.[۶] از اقدامات دیگر او، جاری کردن حدّ در برخی منکرات مانند شراب‌خواری و قماربازی بود.[۱۰]
سرانجام محمدشاه قاجار او را از این منصب عزل کرد؛ دلیل عزل او را سعایت مخالفان و تیرگی روابط او با صدر اعظم وقت، میرزاآغاسی دانسته‌اند.[۱۱]
تبعید به طالقان
وی در سال ۱۲۶۸ق. توسط ناصرالدین شاه، به طالقان تبعید شد؛ دلیل تبعید او، متهم بودن او در سوء قصد به جان شاه بود. برخی، عاملان این سوء قصد را پیروان فرقه بابیه دانسته و فرهاد میرزا را از این اتهام مبرا دانسته‌اند.[۱۲]
سفیر انگلیس، نام برخی از طردشدگان حکومت قاجار را نوشته و به نماینده دولت فرانسه در ایران تأکید کرد این افراد مورد حمایت دولت بریتانیا هستند. بین نام‌ها، فرهادمیرزا نیز وجود داشت. وقتی فرهادمیرزا با خبر شد، اعلام کرد پناهنده هیچ دولتی نبوده و اگر حتی حکومت ایران بخواهد او را گردن بزند، به دولت بیگانه روی نمی‌آورد.[۱۳]
حکمرانی کردستان
از سال ۱۲۷۸ق. به کارگیری او در مناصب دولتی از سر گرفته شد، حکومت لرستان و خوزستان، عضویت دارالشورای کبرای دولتی[۱۴] و حکومت کردستان و همدان برخی از این مناصب هستند.
وی توانست در کردستان، دو آشوب مهم را بخواباند.[۱۵]
پانوشت
- ↑ سعيد نفيسى، تاريخ اجتماعى و سياسى ايران در دوره معاصر، ج ٢، ص ٧٠؛ على‌اصغر شميم، ايران در دوره سلطنت قاجار، ص ١٧٠.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ عباس قديانى، فرهنگ جامع تاريخ ايران، ج ٢، ص ۵٧٨ و ۵٧٩.
- ↑ اسماعيل رائين، حقوق‌بگيران انگليس در ايران، ص ١١۴.
- ↑ خاطرات سیاسی امین‌‌‌الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرمائیان، ص36ـ42؛ شرح حال رجال ایران، ج۳، ص۹۰.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ اسناد و مدارك مأموريت امين‌الدوله ص ١٨١.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ جورج كرزن، ايران و قضيه ايران، ترجمه غلامعلى وحيد مازندرانى، ج ٢، ص ٢۴۶؛ حاج میرزا حسن فسائی، فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسائی، ج 2 ، ص 863؛ دوران خوف و وحشت (خاطرات حاج سیاح)، به کوشش حمید سیاح و تصحیح سیف‌الله گلکار، زیر نظر ایرج افشار، ص۱۷-۲۱.
- ↑ غلامرضا طباطبايى مجد، مقدمه سفرنامه فرهاد ميرزا، ص ٩.
- ↑ محمدحسن اعتمادالسلطنه، تاريخ منتظم ناصرى، ج ٣، ص ١۶۴.
- ↑ مهدى بامداد، شرح حال رجال ايران، ج ٣، ص ٨۶.
- ↑ دوران خوف و وحشت (خاطرات حاج سیاح)، به کوشش حمید سیاح و تصحیح سیف‌الله گلکار، زیر نظر ایرج افشار، ص۱۷-۲۱.
- ↑ حقوق‌‌بگیران انگلیس در ايران، ص 354؛ نادر میرزا، تاریخ و جغرافیای دارالسلطنه تبریز، ص 75؛ تاريخ منتظم ناصری، ج 3 ص 173.
- ↑ یحیی آریان‌‌‌پور، از صبا تا نیما، ج1، ص157.
- ↑ تاريخ متظم ناصری، ج3، ص266؛ اسناد و مدارک مأموریت امین‌‌‌الدوله، ص181.
- ↑ شرح حال رجال ایران، ج 3 ،ص 88.
- ↑ میرزا محمدخان مجدالملک سینکی، رساله مجدیه، ص 4؛ شرح حال رجال ایران، ج 3 ،ص 17 و 18 و 90.
- ↑ برخى تاریخ‌نگاران، به اشتباه، «عباس‌ميرزا ملك آراء»، دومين فرزند محمدشاه و برادر كوچك ناصرالدين شاه قاجار را، با عباس‌ميرزا نايب‌السلطنه يكى گرفته‌اند. عباس‌ميرزا ملك آراء، با بيگانگان تبانى و با سفارت انگلستان ارتباط داشته است.