رأس الحسين (زیارتگاه)

راس الحسین، شماری از زیارتگاه‌هایی است که گمان می‌رود سر امام حسین(ع) که در واقعه عاشورا از پیکر آن حضرت جدا شده بود، در آن‌ها مدفون شده است. گزارش‌های مختلفی درباره مکان دفن سر آن حضرت وجود دارد. افزون بر مکان‌هایی که گزارشی درباره دفن سر امام در آن‌ها وجود دارد، برخی از زیارتگاه‌ها هم در مکان‌هایی ساخته شده که سر امام برای مدتی کوتاه در آنجا نگه‌داری شده است.

گزارش‌های تاریخی

کوفه و نجف

بر اساس روایتی در برخی منابع شیعه، امام صادق راس الحسین را نزد قبر امیرالمومنین زیارت کرد. از زبان امام صادق نقل شده که هنگامی که سر امام حسین به شام بردند، یکی از شیعیان آن را ربود و در کنار امیرالمومنین دفن کرد.

این روایات را از نظر سند ضعیت دانسته و تناقض‌ها و ناسازگاری‌های تاریخی آن را یادآوری کرده‌اند.

مدینه

بنابر گزارشی از کتاب طبقات ابن سعد، یزید سر امام را برای عمرو بن سعید والی مدینه فرستاد و او دستور داد سر آن حضرت را کفن و در بقیع کنار مادرش دفن کردند.

برخی نویسندگان دیگر نیز به وجود مدفن راس الحسین در مدینه اشاره کرده اند.

بنابر برخی گزارش‌های تاریخی دیگر سر آن حضرت در مدینه دفن نشد و تنها مدتی به مدینه ارسال شد اما در این شهر باقی نماند و به شام یا جای دیگری فرستاده شد.

کربلا

ملحق شدن سر امام حسین(ع) به پیکر پاکش در کربلا، قولی است که شهرت زیادی بین شیعه داشته است. قدیم ترین منبع این قول، سخن شیخ صدوق در امالی است که می گوید امام سجاد همراه زنان اهل بیت از شام خارج شد و سر مقدس را به کربلا برگرداند. این قول در کتاب های دیگر نیز تکرار شده است.

در این باره در متون اهل سنت، از هشام کلبی دو سخن مخالف هم نقل شده است، ابن جوزی از او نقل کرده که راس الحسین به کربلا برگردانده شد و بلاذری از او نقل کرده که یزید سر را به مدینه و سپس به دمشق بازگرداند و در آنجا دفن کرد.

برخی پژوهشگران هر دو در اعتبار روایت شیخ صدوق تردید کرده اند و آن را دچار مشکلات سندی و محتوایی می‌دانند.