کاربر:Mo.ali.rezapour/صفحه تمرین۱
خیبر نام منطقه‌ای در شمال مدینه است که در زمان پیامبر(ص) محل سکونت یهودیان بود. در این منطقه غزوه خیبر رخ داد. در این جنگ پیامبر پس از چند ماه بر یهودیان خیبر پیروز شد.
....
معرفی
خیبر منطقه‌ای حاصل‌خیز در شمال مدینه است که در عصر پیامبر(ص) از مراکز یهودی‌نشین حجاز بود.[۱] خیبر در زمان قدیم محل سکونت یهودیان بود.[۲] درباره سابقه و علت حضور یهودیان در این منطقه مطالب گوناگونی گفته شده است. و تعیین زمان مهاجرت یهودیان به این منطقه دشوار است.[۳] برخی گزارش‌ها، کوچ آنان را به زمان حضرت موسی برگردانده‌اند[۴] و برخی گفته‌اند که آنان در زمان بُختُنَصّر (حک: ۶۰۵–۵۶۲ق م)، شاه بابل به خیبر کوچیدند.[۵] از این رو گفته شده که ورود آنان به یثرب و خیبر جنبه افسانه‌ای یافته است.[۶] لذا زمان تأسیس منطقه خیبر نیز روشن نیست.[۷]
غزوه خیبر و برخی سریه‌ها در منطقه خیبر اتفاق افتاد.[۸] از نظر اقتصادی و به دلیل قرار گرفتن در مسیر تجاری، خیبر اهمیت کشاورزی و بازرگانی داشت.[۹] خرمای خیبر زبانزد و مشهور بود و در ضرب‌المثلی آمده که بردن خرما به خیبر بیهوده است.[۱۰] در اطراف منطقه خیبر نیز یهودیان سکونت داشتند که پس از غزوه خیبر، با مسلمانان صلح کردند. از آن جمله فدک، روستایی در شمال شرق خیبر، بود که فاصله آن را تا مدینه شش شب گفته‌اند.[۱۱] یهودیان خیبر با این مناطق ارتباط داشتند و با برخی قبایل هم پیمان بودند.[۱۲] گزارشی هم از تعامل اهالی خیبر با مشرکان مکه وجود دارد که مربوط به جنگ احزاب است. در این واقعه جمعی از بنی‌نضیر از خیبر به مکه رفتند تا قریش را به انتقام اخراجشان از مدینه، به جنگ با مسلمانان وادار کنند.[۱۳] در سده‌های نخست هجری، ناحیه خیبر از توابع مدینه و جزء منطقة حجاز به شمار می‌رفت و با مدینه هشت منزل و به قولی سه روز راه فاصله داشت.[۱۴] خیبر پس از صدر اسلام چندان شهرتی نداشت و در منابع مختلف از آن کمتر یاد شده است؛ به ویژه که رویداد مهمی در آن اتفاق نیفتاده است.[۱۵]
منطقة خیبر امروزه نام یکی از استان‌های عربستان در ۱۶۵ کیلومتری شمالِ مدینه در جاده منتهی به شام (جاده تَبوک) واقع و مرکز آن شهر الشُّرَیْف است[۱۶].[۱۷] این منطقه در عصر حاضر، استانی کوهستانی با سنگ‌های سیاه (حرّه) است که حدود ۵۰ روستا با حدود ۵۸۰۰۰ سکنه دارد و محصول اصلی آن خرماست.[۱۸]
غزوه خیبر
غزوه خیبر در سال هفتم هجری اتفاق افتاد.[۱۹] پیامبر به سبب تهدیدات و توطئه های زیاد یهودیان منطقه خیبر[۲۰]، به آنان حمله کرد و طی چند ماه آنجا را فتح کرد.[۲۱] پس از فتح صلحنامه ای بین پیامبر و آنان نوشته شد و طی آن مقرر شد که باغ‌های یهودیان در اختیارشان بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه، از آنِ مسلمانان باشد.[۲۲]
قلعه‌های خیبر
خیبر در زبان عبرانی به معنای قلعه بوده است و این ناحیه را به دلیل وجود چند قلعه، خَیابِر (خیبرها) خوانده‌اند. [۲۳] شمار قلعه‌های خیبر را به اختلاف، شش[۲۴]، هفت[۲۵] و هشت نوشته‌اند.[۲۶] تعداد افزون تر قلعه‌ها در بعضی منابع از آن روست که برخی قلعه‌ها مشتمل بر دژهای کوچک‌تری درون خود بوده‌اند.[۲۷] این منطقه از سه بخش نَطات، شِقّ و کتیبه تشکیل شده بود که با یکدیگر فاصله اندکی داشتند. قلعه‌های صَعب بن معاذ، ناعم و زبیر در بخش نَطات قرار داشتند. بخش شِقّ دو قلعه اُبی و نِزار را در بر می‌گرفت و بخش کتیبه، شامل قلعه‌های قَمُوص، وَطیح و سُلالِم می‌گردید[۲۸]
آثاری از قلعه‌های قدیم هنوز در منطقه باقی است که از آن جمله «مسجد علی» است. این مسجد کنار قلعه‌ای است که امیرمؤمنان آن را گشود. شیعیان به آن تبرک می‌جویند و در بقایای آن نماز می‌گذارند.[۲۹]
قلعه خیبر
قلعه قموص، معروف به قلعه خیبر، بزرگترین قلعه از قلعه‌های منطقه خیبر، در نزدیکی مدینه بود که درِ آن به دست امام علی(ع) گشوده شد. امروزه قلعه قموص به نام قلعه مرحب شناخته می‌شود. در دامنه این قلعه، چشمه‌ای به نام «عین علی» وجود دارد
پانویس
- ↑ «خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.
- ↑ آثارالبلاد و اخبارالعباد، ص۹۲.
- ↑ ناجی، «خیبر، غزوه»، ج۱۶، ذیل مدخل.
- ↑ الاغانی، ج۲۲، ص۱۱۱ و ص۱۱۴.
- ↑ فتوح البلدان، ج۱، ص۱۶؛ تاریخ الطبری، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ محمد و الیهود، ص۶۰.
- ↑ «خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.
- ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۸؛ المغازی، ج۱، ص۳۹۱ و ص۳۹۲، ج۲، ص۵۶۶.
- ↑ «خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷،
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص۱۹۵ و ص۴۱۱.
- ↑ الطبقات الکبری، ج۲، ص۶۹.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۶۳۹ و ص۴۴۰.
- ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ ناجی، محمدرضا، «خیبر، غزوه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ذیل مدخل.
- ↑ «خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷،
- ↑ المعالم الاثیره، ص۱۰۹.
- ↑ ناجی، «خیبر، غزوه»، ج۱۶، ذیل مدخل.
- ↑ خیبر، ص۳۱ و ص۴۲.
- ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۱
- ↑ تاریخ الطبری، ج۲، ص۲۸۶؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۲
- ↑ المغازی، ج۲، ص۶۶۶ و ص۶۷۰.
- ↑ المغازی، ص۶۹۱.
- ↑ نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص ۲۳۱؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج ۶، ص۵۲۶ و ص۵۲۷؛ معجم البلدان، ج۲، ص۴۰۹ و ص۴۱۰.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۵۶؛ الاماکن، ج ۱، ص۴۲۰
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص۴۰۹.
- ↑ تاریخ پیامبر اسلام، ص۵۰۲ و ص۵۰۳.
- ↑ المغازی، ج ۲، ص ۶۴۸، ص۶۵۸، ص۶۶۶ و ص۶۶۸.
- ↑ الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۱.
- ↑ خیبر، ص۳۷.
منابع
- آثارالبلاد و اخبارالعباد، قزوینی، زکریابن محمد، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- الاغانی، ابوالفرج الاصفهانی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق
- الاماکن، او، مااتّفق لفظه و افترق مسمّاه من الامکنة، حازمی همدانی، محمدبن موسی، ریاض، چاپ حمد جاسر، بی‌تا.
- تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، طبری، محمد بن جریر، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
- تاریخ پیامبر اسلام، آیتی، محمدابراهیم، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۶ش
- تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
- ناجی، محمدرضا، «خیبر، غزوه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۰ش
- دانشنامه حج و حرمین شریفین، «خیبر، غزوه»، صادقی، محسن، تهران، مشعر، بی‌تا.
- الروض الانف، السهیلی، به کوشش عبدالرحمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
- خیبر (ذات الحصون و العیون و النخیل)، عاتق بن غیث البلادی، بیروت، دار النفائس.
- السیرة النبویه، ابن هشام، عبدالملک بن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
- الطبقات الکبری، ابن سعد، محمد بن سعد، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- فتوح البلدان، احمد بن یحیی البلاذری (م. ۲۷۹ق)، به کوشش صلاح‌الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م
- محمد و الیهود قرائة جدیدة للصراع و للمصادر، احمد برکات، ترجمه: محمود علی مراد، پاریس، اسمار، ۲۰۰۸م
- المغازی، واقدی، محمد بن عمر، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
- المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
- معجم البلدان، یاقوت الحموی، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
- المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، جوادعلی، بیروت ۱۹۷۶–۱۹۷۸م.
- نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، قلقشندی، احمدبن علی، بیروت، بینا، ۱۴۰۵ق