کاربر:Mo.ali.rezapour/صفحه تمرین۱
روزه
معنا و جایگاه
روزه به معنای پرهیز از خوردن و آشامیدن و دیگر مفطرات از طلوع صبح تا غروب[۱] همراه نیت دانسته شده است.[۲]
روزه شرعی نیز از جهت حکم به چهار تقسیم می‌شود: روزه واجب مانند روزه ماه رمضان و نذر؛ روزه مستحب نظیر روزه همه روزهای سال به جز روزهای حرام؛ روزه حرام همچون روزه روز عید فطر و قربان؛ روزه مکروه مانند روزه روز عرفه در ایام حج برای کسی که روزه سبب ضعف و عدم توانایی وی برای دعا گردد.[۳]
در اسلام نیز روزه به عنوان یکی از اعمال واجب همانند پیروان شرایع پیشین تشریع گردید: «کُتِبَ عَلَیکُمُ الصّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبلِکُم». (بقره/۲، ۱۸۳)» به باور بیشتر عالمان اسلامی، حکم وجوب روزه ماه رمضان بر مسلمانان در سال دوم هجری[۴] و به نظر برخی سال سوم[۵] هجری نازل گردید.
اهمیت و فضیلت
روزه در متون دینی از اهمیت زیادی برخوردار است. از جمله در آیه ای خداوند متعال ضمن مکلف نمودن همگان به روزه، این عمل را سبب تحصیل تقوا برشمرده است. (بقره/۲، ۱۸۳) در آیه‌ای دیگر، حکمت تشریع روزه را بزرگداشت خدا و شکر او نعمت‌های او دانسته است: «فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلیَصُمهُ … لِتُکَبِّروا اللّهَ عَلی ما هَدکُم ولَعَلَّکُم تَشکُرون». (بقره/۲، ۱۸۵) در آیاتی دیگر، خیر و برکت برای انسان‌ها: «واَن تَصُومُوا خَیرٌ لَکُم اِن کُنتُم تَعلَمون» (بقره/۲، ۱۸۴)، آمرزش گناهان: «والصـّمینَ والصـّمتِ … اَعَدَّ اللّهُ لَهُم مَغفِرَةً». (احزاب/۳۳٬۳۵) و پاداش عظیم آخرتی برای مؤمنانِ دارای عمل صالح: «والصـّمینَ والصـّمتِ … اَعَدَّ اللّهُ لَهُم… اَجرًا عَظیما» (احزاب/۳۳، ۳۵) از آثار و برکات دیگر روزه بیان شده است.
در روایات نیز روزه جایگاه ویژه‌ای دارد؛[۶][۷]از جمله بر پایه احادیثی، روزه یکی از پنج رکن اساسی اسلام دانسته شده[۸] که از میان همه اعمال انسان به خدا اختصاص دارد و خداوند بی‌واسطه پاداش روزه‌دار را خواهد داد.[۹]
روزه در مکه و مدینه
روزه در سرزمین مکه و مدینه از اهمیت و فضیلت بیشتری برخوردار است. در نقلی منسوب به امام رضا (ع) ضمن سفارش حج گزاران به عبادت و روزه و دیگر اعمال خیر در سفر حج، انجام این اعمال در مکه دارای پاداش مضاعف دانسته شده است.[۱۰] در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده است که کسی که روزهای ماه رمضان را در مکه روزه بگیرد و شبهای آن به عبادت و نماز مشغول باشد خداوند پاداش عبادت هزار ماه در غیر مکه را به او عطا می‌کند و برای روزها و شبهای ماه رمضان برای او آمرزش، شفاعت، انفاق در راه خدا، استجابت دعا، آزاد کردن برده، حسنه ای برای هر یک از روزها و شبهای او می‌نویسد.[۱۱] در حدیثی دیگر نیز پاداش غذا خوردن در مکه همچون روزه داشتن در غیر مکه و پاداش یک روز روزه در مکه برابر با پاداش یک سال روزه در غیر مکه دانسته شده است.[۱۲] در روایاتی دیگر نیز به روزه گرفتن سه روز در مدینه سفارش شده و این عمل دارای فضیلت و خیر و سبب برآورده شده حاجات دانسته شده است.[۱۳]
روزه در حج و عمره
در سفر حج و عمره روزه به سبب برخی اعمال واجب شده و در برخی موارد نیز مستحب است:
روزه کفاره تراشیدن سر در حال احرام
فقهای امامیه[۱۴] و اهل سنت[۱۵] گفته‌اند تراشیدن سر بر مُحرم پیش از قربانی حرام است؛ ولی محرِم بیمار یا کسی که در سر ناراحتی دارد، می‌تواند سر را تراشیده و به جای آن روزه بگیرد، یا صدقه‌ای بدهد یا حیوانی را قربانی کند. فقهای اسلامی با استناد به آیه یادشده و روایات، کفاره تراشیدن عمدی سر در حال احرام را نیز از همین کفارات سه‌گانه دانسته‌اند.[۱۶]
روزه کفاره صید
کسی که به عمد در حال احرام حیوانی را صید کند، باید حیوانی همانند حیوان صید شده را قربانی کرده یا مساکین را اطعام کند یا معادل طعام مساکین روزه بگیرد. مستند احکام یاد شده آیه ۹۵ انعام است که صید کننده را به انجام این اعمال مکلف کرده است. درباره مقدار روزه کفاره صید آرای متفاوتی از سوی فقها بیان شده است. به نظر فقیهان امامیه در صورتی که محرم حیوانی را صید کند باید همانند آن حیوانی را قربانی کند و در صورت ناتوانی حیوان یاد شده را قیمت گزاری کرده و با قیمت آن گندم خریداری کند و به هر مسکین نصف صاع اطعام کند و در صورت ناتوانی از اطعام برای اطعام هر مسکین یک روز روزه بگیرد.[۱۷]
روزه بدل قربانی
حج گزاری که در حج تمتع قربانی نیابد، باید به جای آن ۱۰ روز روزه بگیرد که سه روز آن باید در ایام حج باشد: «فَمَن تَمَتَّعَ بِالعُمرَةِ اِلَی الحَجِّ فَمَا استَیسَرَ مِنَ الهَدیِ فَمَن لَم یَجِد فَصِیامُ ثَلثَةِ اَیّامٍ فِی الحَجِّ و وسَبعَةٍ اِذا رَجَعتُم…(بقره/۲٬۱۹۶) به نظر برخی فقیهان یافتن قربانی اعم از آن است که حیوانی برای قربانی نباشد یا شخص توان خرید آن را نداشته باشد.[۱۸] ولی برخی دیگر گفته‌اند: روزه مذکور بدل از قربانی است و تنها در صورت نبودن قربانی بر شخص واجب می‌گردد[۱۹]؛ اما در صورت وجود قربانی و نداشتن توان خرید آن روزه بر او واجب نیست، زیرا تعبیر «فَمَن لَم یَجِد» تنها بر نیافتن قربانی دلالت دارد.[۲۰] به نظر فقیهان امامیه و اهل سنت، سه روز روزه مذکور، باید در ماه ذی‌حجه باشد.[۲۱]
روزه طلب حاجت در مدینه
روزه مستحبی در سفر حرام یا مکروه است،[۲۲] ولی مستحب است مسافر روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را برای برآورده شدن حاجات در مدینه روزه بگیرد.[۲۳] مستند این احکام روایاتی از اهل بیت (ع) است. از جمله در روایتی امام صادق (ع) ضمن سفارش به روزه گرفتن سه روز یاد شده در مدینه، زائران را به نماز میان قبر و منبر و نزد استوانه نزدیک قبر پیامبر و درخواست حاجات دنیوی و اخروی از خداوند سفارش نمود.[۲۴]
پانویس
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج 6، ص 5 «صوم».
- ↑ مسالک الافهام، ج 2، ص 6؛ جامع المدارک، ج 2، ص 140.
- ↑ الحدائق الناضره، ج 13، ص2 - 3؛ العروة الوثقی، ج 3، ص 521.
- ↑ منتهی المطلب، ج 14، ص 10؛ المجموع، ج 6، ص 50؛ البدایة النهایه، ج 3، ص 347.
- ↑ تفسیر سمعانی، ج 2، ص 11.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج 7، ص 505؛ بحارالانوار، ج 93، ص 257.
- ↑ بحارالانوار، ج 93، ص 256؛ جامع احادیث الشیعه، ج 9، ص 381.
- ↑ الکافی، ج 2، ص 18؛ من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 74؛ صحیح البخاری، ج 1، ص 8.
- ↑ الکافی، ج 4، ص 63؛ صحیح البخاری، ج 8، ص 197؛ وسائل الشیعه، ج 10، ص 405.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج9، ص363؛ بحار الانوار، ج96، ص346؛ جامع احادیث الشیعه، ج10، ص86.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج9، ص364؛ بحار الانوار، ج93، ص349؛ جامع احادیث الشیعه، ج10، ص87.
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج2، ص227؛ وسائل الشیعه، ج13، ص289؛ جامع احادیث الشیعه، ج10، ص87.
- ↑ تهذیب الاحکام، ج6، ص19؛ وسائل الشیعه، ج14، ص350-351؛ جامع احادیث الشیعه، ج4، ص515.
- ↑ المقنع، ص 180؛ الحدائق الناضره، ج 15، ص 513.
- ↑ المبسوط، سرخسی، ج 4، ص 74- 75؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص 530.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج 8، ص 14؛ المجموع، ج 7، ص 247؛ المغنی، ج 3، ص 520.
- ↑ فقه القرآن، راوندی، ج1، ص195.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج 6، ص 187؛ تفسیر قرطبی، ج 2، ص 399.
- ↑ السرائر، ج 1، ص 592؛ مختلف الشیعه، ج 3، ص 567.
- ↑ جواهرالکلام، ج 19، ص 164- 165.
- ↑ المغنی، ج 3، ص 505؛ المجموع، ج 7، ص 185؛ مستند الشیعه، ج 12، ص 343.
- ↑ مختلف الشیعه، ج3، ص465؛ حدائق الناضره، ج13، ص 197؛ جواهر الکلام، ج16، ص338.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج8، ص450؛ مستند الشیعه، ج13، ص337؛ جواهر الکلام، ج20، ص107.
- ↑ الکافی، ج4، ص558؛ وسائل الشیعه، ج14، ص351؛ بحار الانوار، ج97، ص147.
منابع
- تذکرة الفقهاء، علامه حلی، حسن بن یوسف، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
- تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، محمد بن حسن، تحقیق سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- بحار الانوار، مجلسی، محمدباقر، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- البدایة و النهایة فی التاریخ: اسماعیل بن عمر بن کثیر، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن): منصور بن محمد السمعانی، تحقیق یاسر ابراهیم و غنیم بن عباس، ریاض، دار الوطن، ۱۴۱۸ق.
- تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): محمد بن احمد القرطبی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- صحیح البخاری: محمد بن اسماعیل البخاری، تحقیق عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
- جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، مطبعة العلمیه، ۱۳۹۹ق.
- جامع المدارک فی شرح المختصر النافع: سید احمد الخوانساری، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، ۱۴۰۵ق.
- جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام: محمد حسین نجفی الجواهری، تحقیق عباس قوچانی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره: یوسف بن احمد البحرانی، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
- المبسوط: محمد بن احمد بن سهل السرخسی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
- العروة الوثقی: سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۲۰ق.
- فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام: قطب‌الدین سعید بن هبه الله الراوندی، تحقیق سید احمد حسینی اشکوری، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۵ق.
- الکافی: محمد بن یعقوب الکلینی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
- مختلف الشیعة فی احکام الشریعه: حسن بن یوسف حلی (علامه حلی)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
- المجموع شرح المهذب: یحیی بن شرف النووی، بیروت، دار الفکر.
- مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج: محمد بن احمد الشربینی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
- المغنی: عبدالله بن قدامه، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل: حسین نوری الطبرسی، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۸ق.
- مستند الشیعة فی احکام الشریعه: احمد بن محمد مهدی النراقی، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق.
- مسالک الافهام: زین‌الدین بن علی (شهید الثانی)، تحقیق مؤسسه المعارف الاسلامی، قم، مؤسسه المعارف الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
- المقنع: محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، قم، مؤسسه الامام الهادی، ۱۴۱۵ق.
- منتهی المطلب فی تحقیق المذهب: حسن بن یوسف حلی (علامه حلی)، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق.
- وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه): محمد بن الحسن الحر العاملی، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق