باب اجیاد صغیر
باب اجیاد صغیر: از درهای ضلع جنوبی مسجدالحرام بوده است. نام‌های دیگری برای این در ذکر شده است، ازجمله: باب بنی‌مخزوم، جیاد صغیر، خَلقَیین، باب الخلیفتین، باب الخلفیین، باب اجیاد اصغر، باب حلاقین. این در به دست مهدی عباسی در سال ۱۶۴ق. ساخته شده است. بر بالای ورودی‌ها، آیات ۳۰ تا ۳۲ سوره ص، نوشته شده است. این درب در چندین بازسازی مسجدالحرام تعمیر شده است. این باب در گسترش دوران سعودی برداشته شد.
نام‌های دیگر باب
باب اجیاد صغیر، چهارمین در از درهای دیوار جنوبی مسجدالحرام از سمت شرق بوده که میان باب الصفا و باب اجیاد کبیر ساخته شد.[۱]در منابع از این در با چندین نام یاد شده است؛ از جمله باب بنی‌مخزوم به علت روبه‌رو بودن با خانه‌های بنی‌مخزوم.[۲]ناصر خسرو (م. 481ق.) نام آن را طوی[۳]و ابن‌جبیر (م. 614ق.) آن را جیاد صغیر و خَلقَیین دانسته‌اند.[۴]در برخی منابع، از این در با عنوان باب الخلیفتین[۵]یا الخلفیین[۶]نیز یاد شده که شاید تصحیف الخلقیین باشد. اجیاد اصغر[۷]و حلاقین[۸] (گروهی که سرهای حاجیان را می‌تراشند) نیز از دیگر نام‌های این در بوده است. در منابع به سبب این نام‌گذاری‌ها اشاره نشده است.
معرفی ظاهری باب
این باب به طول 5/13 ذرع (بیش از شش و نیم متر) و عرض 15 ذرع (بیش از هفت متر) و یک ستون در وسطِ دو طاقی که بر دو ورودی در قرار داشتند، در جریان گسترش دوم روزگار عباسی به سال 164ق. به دست مهدی عباسی (حک: 158-169ق.) ساخته شد.[۹]منابع پیشین اعدادی متفاوت را در شمارگان پله‌های این در یاد کرده‌اند.[۱۰]برخی علت این اختلاف را پوشانده شدن شماری از پله‌ها بر اثر انباشت گل ولای سیل‌هایی دانسته‌اند که از جنوب مسجدالحرام به درون می‌ریخت و به تدریج پله‌ها را می‌پوشاند.[۱۱]
تاریخچه باب
باب اجیاد صغیر در چندین بازسازی مسجدالحرام تعمیر شده است. به سال 830ق. هم‌زمان با حکومت برسبای مملوکی (حک: 825-840ق.) برای جلوگیری از ورود سیل به مسجد، پله‌هایی بر ورودی این در ساخته شد.[۱۲]در دوره سلطان مراد سوم عثمانی (حک: 982-1003ق.) به سال 984ق. درگاه باب بازسازی شد وبرای هر یک از دو ورودی باب، دو لنگه در از جنس چوب ساخته و بر بالای در 19 کنگره فراهم گشت.[۱۳]بر بالای ورودی‌ها، آیات 30 تا 32 سوره ص: وَ وَهَبْنا لِداوُدَ سُلَیْمانَ نِعْمَ الْعَبْدُ اِنَّهُ اَوَّابٌ* اِذْ عُرِضَ عَلَیْهِ بِالْعَشِیِّ الصَّافِناتُ الْجِیاد* فَقالَ اِنِّی اَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَیْرِ عَنْ ذِکْرِ رَبِّی حَتَّی تَوارَتْ بِالْحِجاب نگاشته شد که مناسبتی نیز با نام باب دارد.[۱۴]رفعت پاشا در سده 14ق. از وجود یکی از سه تکیه مکه کنار باب اجیاد با 20 سقاخانه یاد می‌کند.[۱۵]این باب در گسترش دوران سعودی برداشته شد.[۱۶]
پانویس
- ↑ تاریخ عمارة المسجدالحرام، ص119-123.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص315؛ فی رحاب البیت العتیق، ص98.
- ↑ سفرنامه ناصر خسرو، ص128.
- ↑ رحلة ابن جبیر، ص73.
- ↑ الرحلة المعینیه، ص156؛ تحصیل المرام، ج1، ص382.
- ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص232.
- ↑ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص377.
- ↑ تاریخ عمارة الحرم المکی، ص203.
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص90؛ تاریخ عمارة الحرم المکی، ص203-204.
- ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص193-194؛ الاعلاق النفیسه، ص50؛ مرآة الحرمین، ج1، ص232.
- ↑ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام، ص51.
- ↑ اتحاف الوری، ج3، ص637.
- ↑ تحصیل المرام، ج1، ص382-283؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام، ص105.
- ↑ تاریخ عمارة المسجدالحرام، ص123.
- ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص183.
- ↑ موسوعه مکة المکرمه، ج4، ص279-280.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل باب اجیاد صغیر.
- اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (م. 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق؛
- اخبار مکه: الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛
- اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
- الاعلاق النفیسه: ابن رسته (م. قرن3ق.)، بیروت، دار صادر، 1892م؛
- تاریخ عمارة الحرم المکی الشریف: فوزیه حسین مطر، جامعة‌ام القری، 1400ق؛
- تاریخ عمارة المسجدالحرام: حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، 1400ق؛
- تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام: طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛
- تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق؛
- رحلة ابن بطوطه: ابن بطوطه (م. 779ق.)، به کوشش التازی، رباط، المملکة المغربیه، 1417ق؛
- رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛
- الرحلة المعینیه: ماء العینین ابن العتیق، بیروت، دار السویدی، 2004م؛
- سفرنامه ناصر خسرو: ناصر خسرو (م. 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش؛
- شفاء الغرام: محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق؛
- فی رحاب البیت العتیق: محیی الدین احمد امام، الاندلس، دار قرطبه؛
- مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛
- موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، 1429ق.