باب قعیقعان
باب قُعَیقِعان: چهارمین در از درهای ضلع شمالی مسجدالحرام بود. در علت نام‌گذاری این باب، روبه‌رو بودن با راهی که به کوه قعیقعان پایان می‌یافت، ذکر شده است. از این باب به نام باب دار حجیر نیز یاد شده است. این باب به دستور منصور عباسی ساخته شده است و پس از سده سوم ق. نشانی از این باب در منابع یافت نمی‌شود.
موقعیت باب
باب قعیقعان چهارمین در از دیوار شمالی مسجدالحرام از جهت غرب بود[۱]که به علت روبه‌رو بودن با راهی که به کوه قعیقعان پایان می‌یافت، به این نام خوانده شد. قعیقعان از قعقعه به معنای صدای برخورد اسلحه گرفته شده است. از آن‌جا که نبرد جرهم و قَطوراء، تیره‌های یمنی مهاجر به مکه، کنار این کوه رخ داد و صدای برخورد سلاح‌های آنان از کنار این کوه شنیده می‌شد، به آن قعیقعان گفتند.[۲]نیز از این در به علت روبه‌رو بودن با خانه حُجَیر بن ابی اِهاب تمیمی، هم‌پیمان بنو نَوفل بن عبدمناف[۳]با نام باب دار حجیر یاد شده است.[۴]
مشخصات باب
باب قعیقعان از درهایی بود که به فرمان منصور عباسی (حک: 136-158ق.) ساخته شد و بر آن طاقی به ارتفاع 10 ذرع (حدود پنج متر) و عرض نُه ذرع و شش انگشت (بیش از 5/4 متر) نهادند که با شش یا هشت پله به کف مسجدالحرام می‌رسید. آستانه بیرونی در، سنگفرش بود.[۵]فاکهی عرض طاق را هفت ذرع و شش انگشت (بیش از 5/3 متر) دانسته که شاید بر اثر تصحیف واژه تسعه به سبعه باشد.[۶]
پس از سده سوم ق. نشانی از این باب در منابع یافت نمی‌شود.
پانویس
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل باب قعیقعان.
- اخبار مکه: الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛
- اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
- الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق؛
- اسد الغابه: ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار الفکر، 1409ق؛
- معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.