مرقد مختار ثقفی

مرقد مختار ثقفی

اطلاعات اوليه
تأسیس	سال 1285 ه. ق
مکان	مسجد کوفه
معماری
بازسازی	شیخ عبدالحسین تهرانی

مرقد مختار ثقفی، در زاویه جنوب غربی حرم مسلم بن عقیل، متصل به دیوار مسجد کوفه قرار دارد. قبر وی، مدتی نامشخص بود؛ تا اینکه شیخ عبدالحسین تهرانی به جست‏جوی آرامگاه مختار پرداخت و آن را بازسازی کرد.

معرفی اجمالی مختار

مختار بن ابی‏ عبید ثقفی، از شخصیت‌‏های مشهور و جنجالی شیعه در سده اول هجری است که پس از واقعه عاشورا، در کوفه قیام کرد و موفق شد از قاتلان امام حسین(ع) انتقام بگیرد و بیشتر آنها را به سزای اعمال خود برساند.

والدین مختار

پدر مختار، ابوعبید بن مسعود، از قبیله ثقیف بود که در زمان حیات رسول خدا(ص)، اسلام آورد و از صحابه آن حضرت، به‌شمار می‌‏آید. او در زمان خلافت عمر بن خطاب، از سرداران و فرماندهان لشکر مسلمانان در جنگ‏‌های فتح ایران بود و در یکی از این‏ جنگ‏‌ها، در حادثه «یوم الجسر» که بین حیره و قادسیه رخ داد، به شهادت رسید.

مختار در سال هجرت پیامبر(ص)، به دنیا آمد و مادرش، دومه بنت عمرو بود. او در جنگ‏‌های فتح ایران، به همراه پدرش شرکت کرد و در زمان شهادت پدرش، تنها سیزده سال سن داشت. خواهر مختار، به نام صفیه، همسر عبدالله بن عمر بن خطاب بود.

همراهی با حضرت مسلم

ضریح مختار در مسجد کوفه.

مختار در کوفه سکونت داشت و زمانی که مسلم بن عقیل، به عنوان فرستاده امام حسین(ع) به کوفه آمد، ابتدا در خانه مختار، سکونت گزید. مختار یکی از کسانی بود که مخفیانه با مسلم بیعت کرد. در زمان قیام مسلم در کوفه، با توجه به اینکه این قیام به‌‏طور ناگهانی و بدون برنامه‌‏ریزی قبلی صورت گرفت، مختار در روستایی از توابع بابِل به‌‏سر می‌‏برد. وقتی خبر خروج مسلم به وی رسید، با سرعت، خود را به کوفه رساند. اما به دستور ابن زیاد، دستگیر و زندانی شد.

مختار در زندان با میثم تمار روبه‏‌رو شد. میثم آزادی و قیام مختار را پیشگویی کرد و به وی گفت: «تو از زندان آزاد می‌‏شوی و قیام می‌‏کنی و انتقام خون امام حسین(ع) را از قاتلان می‌‏گیری و این کسی را که می‏‌خواهد ما را بکشد (ابن زیاد) به قتل می‏رسانی!».

معرفی اجمالی مرقد

مزار مختار ثقفی، امروزه در زاویه جنوب غربی حرم مسلم بن عقیل، متصل به دیوار مسجد کوفه قرار دارد. قبر وی، به مرور زمان، از بین رفت و محل آن نامشخص گردید؛ تا اینکه شیخ عبدالحسین تهرانی، معروف به شیخ العِراقَین، که از سوی حکومت قاجار به قصد بازسازی عتبات عالیات، به عراق آمده بود، در گوشه‏‌های مسجد کوفه به جست‏جوی آرامگاه مختار پرداخت تا آن را بازسازی کند. آنها در آغاز در محل دکه بزرگی که مقابل حرم‌ هانی بن عروه در صحن مسلم بن عقیل و متصل به دیوار مسجد بود، به جست‏جو پرداختند و آن را حفر کردند. اما نشانه‏‌های حمامی را در آنجا یافتند و مشخص شد که اینجا، محل قبر مختار نیست. پس از آن، سیدرضا، فرزند سیدمحمدمهدی بحرالعلوم به او گفت که هرگاه پدرش، از گوشه شرقی کنار دیوار مسجد کوفه (محلی که امروزه به عنوان قبر مختار شناخته می‌‏شود) عبور می‏‌کرد، می‏‌گفت: «برای مختار سوره فاتحه بخوانیم».

عمارت قبر

شیخ العراقین دستور داد تا آن محل را کندند و سنگی آشکار شد که روی آن، نوشته شده بود: «این قبر مختار بن ابی‏ عبید ثقفی است». بدین ترتیب، مشخص شد که آرامگاه مختار، آنجاست. تاریخ عمارت قبر مختار، سال 1285 ه. ق، بیان شده است.

منابع

این مقاله برگرفته از زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، بخش «مرقد صافی یمانی»، ج1، ص116-120. است.

• الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.
• أسد الغابة في معرفة الصحابه، بيروت، دار الفكر، ١۴٠٩ه. ق.

• انساب الأشراف، أحمد بن يحيي البلاذري، تحقيق: سهيل زكار و رياض الزركلي، ط ١، بيروت، دار الفكر، ١۴١٧ه. ق - ١٩٩۶م.
• تاريخ كوفه، سيد حسين براقى نجفى، ترجمه: سعيد راد رحيمى، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٨٨ه. ش.