دمع السجوم (کتاب)

دمع السجوم، ترجمه کتاب نفس المهموم تألیف شیخ عباس قمی است که توسط ابوالحسن شعرانی ترجمه شده و مطالب گوناگونی در پاورقی بر آن افزوده شده است.

نویسنده

ابوالحسن شعرانی(۱۳۲۰-۱۳۹۳ق)، فرزند محمد، زاده تهران و از نوادگان فتح‌الله کاشانی نویسنده تفسیر منهج الصادقین(ع) بود. وی به زبان‌های ترکی، عربی و فرانسه مسلط بوده و کتاب هیئت فلاماریون را از فرانسه به فارسی برگرداند. او در رشته‌های گوناگون علمی و دینی مانند فقه، اصول، تفسیر، رجال، تاریخ، طب، هیئت و ریاضی مهارت داشت. شاگرد برجسته او، حسن حسن‌زاده آملی است. برخی از آثار او به این شرح است: نشر طوبی، تحقیق و تصحیح تفسیر ابوالفتوح رازی، ترجمه و شرح دعای عرفه، المدخل الی عذب المنهل، شرح عمل به زیج هندی و تصحیح و تحقیق کشف الغمه.

ساختار

کتاب دمع السجوم، از دو مقدمه؛ مقدمه مترجم و مقدمه مؤلف، پنج باب و یک خاتمه تشکیل شده و در پایان، زندگی‌نامه مؤلف کتاب، شیخ عباس قمی آمده است. باب‌ها و خاتمه، بر پایه سیر زمانی تنظیم شده‌اند؛ باب‌های آغازین از مناقب امام حسین(ع) و رویدادهای پس از بیعت مردم با یزید شروع شده و در خاتمه با سرگذشت توابین و قیام مختار پایان می‌یابد.

فهرست

• [پیشگفتار]
• مقدمه مترجم
• مقدمه [مولف] در ولادت مولانا الحسین(ع)
• باب اول در مناقب حسین(ع) و ثواب گریستن بر آن حضرت و لعن بر کشندگان او و اخباری که در شهادت او وارد است و در آن دو فصل است.
  • فصل اول، در مختصری از مناقب آن حضرت
  • فصل دوم در ثواب گریستن بر مصیبت حسین(ع) و ثواب لعن بر قاتلان او و اخباری که در شهادت آن حضرت وارد شده است، و در این فصل به چهل حدیث اکتفا می‌کنیم.
• باب دوم در ذکر وقایع پس از بیعت مردم با یزید بن معاویه تا هنگام شهادت بر حضرت سید الشهداء(ع) و در آن چند فصل است.
  • فصل اول
  • فصل دوم
  • فصل سوم
  • فصل چهارم
  • فصل پنجم
  • فصل ششم
  • فصل هفتم
  • فصل هشتم
  • فصل نهم
  • فصل دهم، شهادت دو فرزند مسلم بن عقیل
  • فصل یازدهم، در توجه حضرت امام حسین(ع) از مکه به عراق
  • فصل دوازدهم
  • فصل سیزدهم، در ذکر دیدار حر بن یزید ریاحی حضرت سید الشهداء(ع) را و بازداشتن آن حضرت از رفتن به کوفه
  • فصل چهاردهم
  • فصل پانزدهم
  • فصل شانزدهم، در نزول حضرت سید الشهداء(ع) به زمین کربلا و ورود عمر بن سعد و آنچه میان آن حضرت و ابن سعد رخ داد
  • فصل هفدهم، در ورود شمر به کربلا و وقایع تاسوعا
  • فصل هیجدهم، در ذکر وقایع شب عاشورا
  • فصل نوزدهم، ذکر وقایع عاشورا و صف‌آرایی لشکر از دو جانب و احتجاج امام(ع) بر اهل کوفه
  • فصل بیستم، در چگونگی جنگ اصحاب امام حسین(ع) و کشته شدن آنان
  • فصل بیست و یکم، به میدان رفتن اهل بیت امام حسین(ع) و کشته شدن انها در ذکر ابو الحسن علی بن الحسین(ع)
  • فصل بیست و دوم
• باب سوم در وقایع پس از شهادت و در آن چند فصل است
  • فصل اول
  • فصل دوم، در تاراج کردن اثاث و شیون کردن حرم محترم بر آن حضرت
  • فصل سوم
  • فصل چهارم، در ذکر وقایع عصر عاشورا
  • فصل پنجم، روانه کردن عمر سعد اهل بیت را از کربلا به کوفه
  • فصل ششم، در دفن مولانا الحسین(ع)
  • فصل هفتم، ورود اهل بیت به کوفه
  • فصل هشتم، در ورود اهل بیت به مجلس عبید الله زیاد
  • فصل نهم، در کشته شدن عبد الله بن عفیف
  • فصل دهم، در فرستادن ابن زیاد عبد الملک سلمی را به مدینه و خطبه ابن زبیر در مکه
  • فصل یازدهم، فرستادن عبید الله زیاد سرهای طاهره را به شام
  • فصل دوازدهم، در ذکر چند واقعه در راه شام
  • فصل سیزدهم، در ورود اهل بیت به شام
  • فصل چهاردهم، فرستادن یزید حرم محترم حضرت سید الشهداء(ع) را به مدینه رسول(ص) و وارد شدن ایشان به آن شهر و ماتم گرفتن ایشان
• باب چهارم در آنچه ظاهر شد پس از شهادت حضرت ابی عبد الله الحسین(ع) از گریستن آسمانها و زمین و اهل آنها و ناله ملائکه به خدای تعالی در امر آن حضرت و نوحه جن و مراثی که برای آن حضرت گفتند
  • فصل اول، در گریه آسمان و زمین
  • فصل دوم، در ناله و زاری کردن فرشتگان سوی خدای تعالی در امر آن حضرت و گریستن ایشان
  • فصل فی ذکر بعض ما قیل من المراثی فیه(ع)
• باب پنجم در ذکر فرزندان حسین(ع) و زوجات آن حضرت و فضل زیارت و ستم خلفا بر قبر شریف او و در آن چند فصل است.
  • فصل اول، در ذکر فرزندان و بعض زوجات آن حضرت(ع)
  • فصل دوم، در فضیلت زیارت حضرت سید الشهداء(ع)
  • فصل سیم، در ستم خلفاء بر قبر شریف آن حضرت
• خاتمه در شرح حال توابین و خروج مختار و کشتن وی کشندگان حسین(ع) را
  • ذکر امدن مختار به کوفه
  • داستان بیرون رفتن سلیمان بن صرد و توابین به جنگ اهل شام
  • خروج مختار در کوفه
  • اما داستان مختار
  • کشتن مختار کشندگان حسین(ع) را
  • کشتن عمر سعد و چند تن دیگر
  • در ذکر رفتن ابراهیم اشتر به قتال ابن زیاد
  • کشته شدن ابن زیاد
• ترجمه مولف

چاپ

این کتاب، برای بار نخست،‌ با عنوان کامل «دمع السجوم ترجمه نفس المهموم سالم‌ التحریر المحدث‌ الخبیر‌ المرحوم‌ الحاج شیخ عباس‌القمی»، توسط کتابفروشی علمیه اسلامیه، در سال ۱۳۶۹ق. (۱۳۲۷ش)، در تهران چاپ شده و در سال ۱۳۷۳ق. (۱۳۳۱ش) و ۱۳۷۴ق. (۱۳۳۳ش) تجدید چاپ شد. این کتاب، بارها توسط انتشاراتی‌های گوناگون مانند هجرت، در تهران (۱۳۸۴ش)؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در تهران (۱۳۸۷ش)؛ نور محبت، در تهران (۱۳۹۲ش) و آرام دل، در تهران (۱۳۹۴ش) چاپ شده است.

کتاب دمع السجوم، با نام «حماسه کربلا»، توسط قائم آل محمد، در قم، در سال ۱۳۸۴ش. و با نام «حماسه عاشورا»، توسط هفت اختر اندیشه، در تهران، در سال ۱۳۹۳ش. چاپ شده است. کتاب آه، که بازخوانی کتاب دمع السجوم است، با ویرایش یاسین حجازی، توسط حکمت (جام ظهور)، در تهران، در سال ۱۳۸۷ش. چاپ و در سال ۱۳۹۴ش. تجدید چاپ شده است. گزیده‌ای از کتاب دمع السجوم، با نام «مانند باران گریستن»، توسط شمس الضحی، در تهران، در سال ۱۳۸۴ش. چاپ و در سال ۱۳۸۸ش. تجدید چاپ شده است.

پیوند به بیرون

• خواندن کتاب دمع السجوم.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله [محمدعلی اردستانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و نهم، زمستان ۱۳۹۵، ص۱۵۵ تأملات ابتکاری «دمع السجوم» (وقایع مرتبط با شهادت سیدالشهدا(ع))،] فصلنامه فرهنگ زیارت، است.

اندیشه و حیات علامه شعرانی، سعید رحیمیان، مجله کیهان اندیشه، ش۴۵، آذر و دی ۱۳۷۱ش، شماره ۴۵، ص۸۱.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

دمع السجوم: ترجمه کتاب نفس المهموم، عباس قمی، ابوالحسن شعرانی، موسسه انتشارات هجرت، قم، ۱۳۸۱ش.

زندگی‌نامه علامه شعرانی، فصلنامه حکمت سینوی، زهرا آشیان، شماره ۹، تیر و مرداد ۱۳۷۸ش، ص۳۳.