آیه ۲ سوره توبه

از ویکی حج

متن و ترجمه

شرح واژگان

«اذان» از ريشه اذن به معناى علم است[۱] و به جای مصدر حقیقی یعنی «ایذان» نشسته است.[۲] مشتقات این ریشه در دیگر آیات، مانند آیه ﴿ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسٰارِقُونَ ﴾ نیز به‌کار رفته است.[۳]

واژه «برائت» مصدر و به معناى تنزه و تباعد است، و نيز به معناى اعذار و انذار نيز به كار مى‌رود.[۴] مشتقات اين مصدر افزون بر آیه ۲ سوره توبه، بارها در قرآن به‌كار رفته است؛ از جمله آیه ﴿وَ أَنَا بَرِيءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ ﴾[۵] كه همگى به معناى بي‌زارى جستن و فاصله گرفتن است.[۶]

محتوا

در آیه ۲ سوره برائت، به سه مطلب کلی اعلام برائت، زمان این اعلام و قاعده کلی تبشیر و انذار پرداخته شده است.[۷]

اصل برائت

با عبارت ﴿أَنَّ اللّٰهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَ رَسُولُه ﴾، در این آیه، و با عبارت ﴿بَرٰاءَةٌ مِنَ اللّٰهِ وَ رَسُولِه ﴾ در آیه پیشین، برائت از مشرکان اعلام شده است.

به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، در این عبارت، خدا پیامبر را نیز در حکم برائت از مشرکان شریک خود کرده است؛‌ بنابراین این آیه غیر از تشریع برائت، اجرای آن توسط پیامبر(ص) را نیز دنبال می‌کند. اجرای این حکم توسط پیامبر(ص) به معنای رفع امان از مشرکانی است که پیشتر با آنها عهد بسته بودند.[۸]

حج اکبر (زمان اعلام برائت)

در عبارت ﴿وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَر ﴾، گفته شده اعلام برائت باید در روز حج اکبر باشد. درباره مراد از روز حج اکبر، دیدگاه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است:

  • روز عرفه؛ که در آن وقوف همه حاجیان است.[۹]
  • عید قربانِ سال نهم هجری؛ که در آن کافران و مسلمانان با هم در مراسم حج شرکت داشتند و پس از آن هرگز چنین نشد.[۱۰]
  • همه ایام حج؛ اگر چه ایام حج بیش از یک روز است ولی به همه آنها روز حج اکبر گفته شده است؛ چناچه به زمان وقوع جنگ‌ها نیز «یوم» گفته شده، مانند یوم حنین، یوم الاحزاب، یوم صفین و یوم الجمل.[۱۱]


پانویس

  1. المصباح المنیر، ذیل واژه برأ.
  2. لسان العرب، ذیل واژه اذن.
  3. سوره يوسف، آیه ٧٠.
  4. لسان العرب، ذیل واژه اذن.
  5. سوره يونس، آیه ۴١.
  6. درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۱.
  7. درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۲.
  8. الميزان، ج٩، ص١۴٧.
  9. كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.
  10. الميزان، ج٩، ص١۴٩.
  11. تفسيركبير، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشاف، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب درسنامه تفسیر آیات حج، محمد فاکر میبدی، قم، حوزه نماینگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۷ش. است.

المصباح المنير، احمد بن محمد فيومى، قم، دارالهجرة، دوم، ١۴١۴ق.