الاحادیث الواردة فی فضائل المدینه
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | صالح بن حامد الرفاعی |
| تاریخ نگارش | ۱۴۱۱ق |
| محتوا | |
| موضوع | آداب و احکام زیارت مرقد نبوی(ص) |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد صفحات | ۸۶۲ صفحه |
| ناشر | مرکز بحوث و دراسات المدینة المنورة |
| وب‌سایت ناشر | http://madinahhistorycenter.org.sa |
| محل نشر | مدینه |
الاحادیث الواردة فی فضائل المدینه کتابی مشتمل بر حدیث‌هایی در ویژگی‌ها و فضیلت‌های شهر مدینه، تألیف صالح الرفاعی. این کتاب رساله دکتری الرفاعی است که در دانشگاه اسلامی مدینه منوره دفاع کرده است. مؤلف کوشیده است تا اثری جامع درباره فضیلت‌های شهر مدینه عرضه دارد. وی علاوه بر بیان احادیث، سند و متن آنها را نیز تحلیل کرده است. استفاده از منابع حدیثی مختلف، تقدم روایت‌های صحیح بر ضعیف در هر باب و استفاده از روش ناصرالدین البانی در تحلیل‌های سندی و رجالی از ویژگی‌های این کتاب است.
کتاب شامل مقدمه، سه باب و خاتمه است. در باب اول ویژگی‌های شهر مدینه بیان شده است. باب دوم به فضیلت مسجد نبوی اختصاص دارد و نویسنده در باب سوم کتاب به فضیلت دیگر مکان‌های مقدس شهر مدینه پرداخته است.
درباره نویسنده
صالح بن حامد بن سعید رفاعی از محققان معاصر اهل سنت و دانش‌آموخته دانشگاه اسلامی مدینه منوره است. این کتاب دانشنامه دکتری وی است که در سال ۱۴۱۱ق. با درجه ممتاز پذیرفته و از سوی همین دانشگاه منتشر شده است. مؤلف دارای اثری دیگر در موضوع حدیث با نام الثقات الذین ضعفوا فی بعض شیوخهم (دار الخضیری، مدینه، ۱۴۱۸ق.) است.
شیوه تألیف
رفاعی با تألیف این کتاب کوشیده است اثری جامع‌تر در موضوع فضیلت‌های مدینه نسبت به آثار پیشین همانند فضائل المدینه تألیف ابوسعید مفضل جندی (م.۳۰۸ق.) و اربعون حدیثاً فی فضائل المدینه اثر محمد بن احمد خصاصی الشاذلی (م.۱۱۰۷ق.) پدید آورد. او تنها به گزارش حدیث بسنده نکرده و به تحلیل سندی و متنی آنها نیز پرداخته است. (برای نمونه: ص۵۹۰-۵۹۳) رفاعی معتقد است که حتی در روایت‌های فضیلت نیز نمی‌توان به حدیث‌های ضعیف استناد کرد. (ص۲۸) وی در تحلیل‌های سندی و رجالی بیشتر از ناصر الدین البانی اثر پذیرفته (برای نمونه: ص۴۳۶، ۴۴۲-۴۴۴) و در تحلیل متن روایت‌ها از دیدگاه ابن تیمیه متاثر است. (برای نمونه: ص۳۴۲، ۵۸۵)
رفاعی حدیث‌های کتاب را از منابع حدیثی گوناگون، از جمله مسند ابی‌داود سلیمان بن داود الطیالسی، مسند ابی‌بکر، مسند امام احمد حنبل، مسند ابی‌یعلی موصلی، معجم کبیر و معجم صغیر طبرانی، و برخی کتب تاریخ مدینه مانند تاریخ المدینه ابن شبّه، الدرة الثمینة فی اخبار المدینه ابن نجار و وفاء الوفاء سمهودی برآورده (ص۱۴) و در روایت‌های طولانی، تنها بخش مرتبط با مدینه منوره را آورده و در هر باب نخست روایت‌های صحیح و سپس روایت‌های ضعیف را یاد کرده است. این کتاب حاوی ۳۷۵ حدیث نامکرر است که مؤلف ۱۳۳ حدیث را صحیح و حسن و ۱۹۳ حدیث را ضعیف و ۴۹ حدیث را ساختگی دانسته است. (ص۶۶۴)
محتوا
کتاب در قالب مقدمه، سه باب و خاتمه تدوین یافته است. مؤلف در مقدمه با بیان همیشگی بودن فضیلت‌های مدینه منوره، اختصاص برخی از آنها به زمانی معین را رد (ص۳۰) و با بررسی برخی نام‌های این شهر، حدود جغرافیایی آن را معین کرده است. (ص۳۳-۴۲)
باب اول در نُه فصل به ویژگی‌های شهر مدینه می‌پردازد. برخی از مباحث این باب عبارتند از: جایگاه معنوی و حرم بودن مدینه، ایمنی آن از تب و طاعون و فتنه دجّال (ص۴۷،۱۲۰، ۱۸۰-۱۸۱، ۱۸۶)، فضیلت اقامت در این شهر و تحمّل مشکلات آن، شفاعت پیامبر(ص) برای مردم مدینه و دعای ایشان برای برکت یافتن این شهر (ص۲۱۵-۲۱۶) و فراوانی روزی در آن (ص۲۱۷)، فضیلت کسانی که در آن وفات می‌یابند(ص۲۶۴-۲۸۴) و در امان بودن ایشان از هراس‌های روز قیامت (ص۲۷۱)، ناامیدی شیطان از ورود شرک به مدینه بر اثر ظهور اسلام (ص۳۴۸)، منع ظلم به مدینه و مردم آن و نفرین ظالمان بر مدینه.(ص۲۵۱-۲۵۳)
مؤلف برخی روایت‌ها درباره آفرینش پیامبر گرامی(ص) را یاد و رد می‌کند که بر پایه آنها، پیامبر گرامی(ص) از همان خاکی آفریده شده که در آن دفن گشته است. (ص۳۴۱-۳۴۲) در گفتار پیرامون مقایسه فضیلت مدینه و مکه، مؤلف بیشترِ روایت‌ها در فضلیت شهرها را ساختگی می‌داند (ص۳۴۹-۳۶۴) و تنها صحت روایتی از پیامبر گرامی(ص) را می‌پذیرد که بر پایه آن، هنگام خروج از مکه، آن‌جا را بهترین و محبوب‌ترین زمین نزد خداوند خواند.(ص۳۲۵)
باب دوم کتاب در شش فصل به فضیلت مسجد نبوی پرداخته و مباحثی از این دست را پیش کشیده است: بنای مسجد نبوی بر پایه تقوا (ص۳۶۷-۳۷۳)، فضل و ثواب نماز در آن (ص۴۰۰)، جواز اعتکاف در آن (ص۵۰۹)، دوری نمازگزارانش از آتش دوزخ (ص۴۳۵-۴۳۶)، برابری نماز در این مسجد با حج (ص۴۳۷-۴۳۸)، همسنگ بودن تعلیم و تعلّم در آن با جهاد (ص۴۳۸، ۵۱۰، ۵۱۲)، و سنگین بودن گناه و سوگند دروغ در آن. (ص۴۹۹-۵۰۳)
مؤلف، قبله مسجدالنبی(ص) را موازی کعبه می‌داند؛ اما آن دسته روایت‌ها را سست و ضعیف می‌شمرد که پیامبر گرامی(ص) بی‌آنکه دوری مسافت، کوه‌ها و موانع دیگر مانع شده باشند، کعبه را از این مکان دیده است. (ص۵۱۶-۵۱۷) او با ذکر رویات شَدّ الرحال که بیانگر انحصار جواز مسافرت به سوی سه مسجد (مسجدالنبی، مسجدالحرام و مسجد الاقصی) هستند (ص۴۳۹-۴۵۵)، روایت‌های دلالت‌گر بر فضیلت قصد سفر برای زیارت مرقد نبوی (ص۵۸۳-۵۹۵) را ضعیف شمرده و با تمسک به سخن ابن تیمیه و امثال وی، این کار را مشروع نمی‌داند. البته در نظر او، زیارت برای کسی که با نیتّی دیگر به مسجد نبوی آید، صالح و مستحب است. (ص۵۹۵) با این حال، حدیث‌های گوناگون و معتبری را درباره زیارت بقیع از جانب پیامبر(ص) و دعای ایشان برای اهل بقیع گزارش کرده است. (ص۵۹۶-۶۱۴)
باب سوم کتاب در فضیلت دیگر مکان‌های مقدس شهر مدینه است و موضوعاتی همچون مسجد قبا و بنای آن بر پایه تقوا (ص۵۲۳-۵۳۹)، برابری ثواب نماز در آن با عمره (ص۵۳۲، ۵۴۱) و توجه ویژه پیامبر(ص) به این مسجد (ص۵۵۲) را در بر دارد. درباره وادی عقیق و بطحان و فضیلت آنها روایت‌هایی در کتاب آمده (ص۶۲۳-۶۳۳) و سپس چند روایت در فضیلت خاک مدینه و خاصیت شفابخشی آن یاد شده که مؤلف آنها را ضعیف و مردود شمرده (ص۶۳۴-۶۴۲)؛ ولی روایت‌های گوناگون در شفابخشی خرمای عَجْوِه مدینه و بهشتی بودن آن را گزارش کرده و صحیح خوانده است. (ص۶۵۱)
چاپ‌ها
کتاب الاحادیث الوارده تا کنون سه بار در انتشارات دانشگاه اسلامی مدینه منوره، مُجَمَّع ملک فهد و دارالخضیری چاپ شده است. مؤلف در سال ۱۴۲۷ق. با حذف حدیث‌های ضعیف و افزودن دیدگاه برخی از دانشوران درباره شهر مدینه، تلخیصی از کتاب را نیز با عنوان الاحادیث الصحیحة فی فضائل المدینه منتشر کرده است.
برای مطالعه بیشتر
پیوند به بیرون
- بحوث المدينة يصدر "الأحاديث الواردة في فضائل المدينة"، پایگاه مرکز بحوث و دراسات المدینة المنورة، تاریخ مشاهده ۲۷ آبان ۱۳۹۶ش.
- الأحاديث الصحيحة في فضائل المدينة المنّورة، نوشته محمود عبدالقادر الأرناؤوط، پایگاه خبری الحیاة، تاریخ مشاهده ۲۷ آبان ۱۳۹۶ش.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل الاحادیث الواردة فی فضائل المدینه.