آیت‌الله سیستانی: در صورتی که نگاه کردن به همسر از روی شهوت موجب خروج منا شود، لازم است از آن پرهیز کند و احتیاط مستحب آن است که اگر موجب خروج منا هم نشود پرهیز کند.
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: محرم می‌تواند به غیر از جماع و بوسیدن و لمس و نگاه به شهوت و ملاعبه، از عیال خود لذت برد بنا بر اظهر (مانند التذاذ از صدا و یا سخن گفتن با او) گرچه احوط ترک استمتاع است مطلقاً.
آیت‌الله زنجانی: جماع کرد با زن و بوسیدن او از روی شهوت و ملامسه او در صورتی که با قصد لذت یا خروج منی همراه باشد و همچنین نگاه کردن به او چنانچه با قصد لذت و خروج منی همراه باشد، بر محرم حرام است و احتیاط مستحب در ترک مطلق تمتعات است.
آیت‌الله سیستانی: محرم می‌تواند از همنشینی و صحبت و مانند آن با عیال خود لذت ببرد ولی احتیاط مستحب ترک استمتاع است مطلقا.
آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: برای زنان، همین حکم نسبت به مردان صادق است اگرچه از محارم زن باشند.
آیت‌الله فاضل: مرد نسبت به زوجه خودش.
آیت‌الله مکارم: نگاه و لمس بدون قصد لذت مانعی ندارد و احتیاط آن است که بوسیدن بدون قصد لذت را نیز ترک نماید.
موارد قضای حج در صورت التذاذ
مسئله 317
امام خمینی: در این دو صورت که حج فاسد شد باید حج را تمام کند و در سال دیگر نیز حج به جا آورد[م317 ۱]
آیات عظام: در مناسک خود، اضافه بر کلام حضرت امام، متعرّض تفریق و جدایی بین زن و شوهر در حج امسال و سال آینده شده‌اند.
آیت‌الله زنجانی: گذشت که حج فاسد نشده است هرچند در برخی صورت‌ها باید سال بعد حج به جا آورد.
آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله فاضل: گذشت که حج فاسد نشده است.
مسئله 318
امام خمینی: اگر این عمل بعد از وقوف به عرفات و مشعر واقع شد دو صورت دارد: یکی آنکه: قبل از تجاوز از نصفِ طواف نساء مرتکب شده، در این صورت حج او صحیح است، و فقط باید کفاره بدهد.[م318 ۱]
دوم آنکه: بعد از تجاوز از نصف طواف نساء[م318 ۲]
مرتکب شده، پس حج او صحیح است و کفاره هم ندارد بنا بر اقوی[م318 ۳]
آیت‌الله بهجت: اگر این عمل در دور سوم طواف نساء باشد و همچنین اگر در دور چهارم باشد، بنا بر احتیاط و اگر بعد از دور پنجم طواف نساء بوده کفاره نیز ندارد علی الأظهر الأشهر اگرچه احوط کفاره است.
آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی: اگر این عمل پیش از طواف نساء و یا قبل از تمام شدن شوط پنجم باشد، حج او صحیح است ولی باید کفاره بدهد.
آیت‌الله خامنه‌ای: ما بین مشعر و اتمام طواف نساء اگر آمیزش جنسی شود حج صحیح است و فقط باید کفاره بدهد، ولی اگر پس از طواف نساء باشد کفاره هم ندارد. در باب حکم اثنای طواف نساء و اینکه آیا عبور از نصف در حکم تمام طواف است یا عبور از شَوط پنجم، میان فقها بحث است که محل ابتلا نیست.
آیت‌الله سیستانی: اگر این عمل قبل از طواف نساء و یا قبل از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد، حجش صحیح و کفاره دارد و اگر بعد از آن باشد کفاره هم ندارد.
آیت‌الله فاضل: اگر قبل از تمام شدن شوط سوم باشد حج او صحیح و کفاره دارد.
آیت‌الله مکارم: اگر قبل از طواف نساء این عمل صورت گیرد، حجش صحیح ولی گناه کرده است و کفاره آن یک شتر است.
آیت‌الله بهجت، آیت‌الله مکارم: حکم آن در صورت اول گذشت.
آیت‌الله تبریزى، خویی: بعد از شوط پنجم کفاره ندارد.
آیت‌الله زنجانی: اگر این عمل بعد از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد کفاره ندارد و اگر قبل از آن و بعد از مشعر باشد قربانی شتر و جدایی زن و مرد واجب می‌شود و تکرار حج واجب نمی‌شود.
آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: بعد از تجاوز از 5 شوط اگر مرتکب شود، حج او صحیح و کفاره نیز ندارد، اگرچه احوط است.
آیت‌الله فاضل: اگر این عمل بعد از تمام شدن شوط سوم باشد کفاره نیز ندارد.
آیت‌الله نوری: بعد از تمام شدن شوط پنجم طواف نساء.
آیت‌الله نوری: علی الأظهر الاشهر، گرچه احوط کفاره است.
مسئله 319
امام خمینی: اگر زنی را از روی شهوت ببوسد، کفاره آن یک شتر است[م319 ۱]
و اگر بدون شهوت ببوسد کفاره آن یک گوسفند است[م319 ۲]
و احتیاط مستحب آن است که یک شتر کفاره بدهد.
آیت‌الله بهجت: اگر او را از روی شهوت ببوسد یک شتر کفاره بدهد اگر منی خارج شود و اگر خارج نشود نیز بنا بر احوط یک شتر کفاره دارد.
آیت‌الله تبریزى: اگر زنش را با شهوت ببوسد و منی خارج شود یک شتر کفاره بدهد و اگر منی خارج نشود یا از روی شهوت نباشد یک گوسفند کفاره بدهد.
آیت‌الله خویی: اگر زنش را با شهوت ببوسد و منی از او خارج شود یک شتر باید کفاره بدهد و اگر منی از او خارج نشود، بنا بر احتیاط یک شتر باید بدهد.
آیت‌الله زنجانی: اگر محرم، همسرش را با قصد لذت ببوسد کفاره آن یک شتر است مگر این عمل بعد از اتمام سعی عمره یا حج تمتع باشد که گوسفند کافی است و اگر بدون قصد لذت ببوسد کفاره ندارد مگر منی خارج شود که باید یک گوسفند قربانی کند و اگر غیر همسر را ببوسد ـ مَحرم باشد یا نامَحرم ـ کفاره ندارد.
آیت‌الله سبحانی: خواه منی از او خارج بشود یا نشود.
آیت‌الله سیستانی: اگر مرد محرم همسرش را از روی شهوت ببوسد و منی خارج شود لازم است یک شتر کفاره بدهد، ولی اگر منی خارج نشود بعید نیست که یک گوسفند کفاره دادن کافی باشد و اگر مردی که محرم نیست همسر محرم خود را ببوسد، به احتیاط واجب باید یک گوسفند کفاره بدهد.
آیت‌الله فاضل: اگر زنش را با شهوت ببوسد و منی خارج شود کفاره آن یک شتر است و اگر منی خارج نشود کفاره آن یک گوسفند است. و بوسیدن بدون شهوت کفاره ندارد، چون حرام نیست. و زن هم در این مسئله حکم مرد را دارد.
آیت‌الله بهجت، آیت‌الله سیستانی: در این صورت بنا بر احتیاط واجب یک گوسفند کفاره بدهد.
آیت‌الله خامنه‌ای: کفاره بوسیدن همسر اگر با شهوت باشد، شتر است و اگر بدون شهوت باشد گوسفند و ظاهراً بوسیدن غیر همسر مانند مادر و فرزند حرام نیست و کفاره هم ندارد.
آیت‌الله صافی، آیت‌الله نوری: در این صورت بنا بر احتیاط واجب یک شتر باید کفاره بدهد.
آیت‌الله گلپایگانی: در این صورت خالی از قوّت نیست که یک شتر کفاره بدهد.
آیت‌الله مکارم: احتیاط آن است که بوسیدن بدون قصد لذت را ترک کند و اگر ببوسد یک گوسفند کفاره بدهد.
مسئله 320
امام خمینی: اگر عمداً نگاه کند به غیر زن خود[م320 ۱]
و انزالش شود، احوط آن است که اگر می‌تواند یک شتر کفاره بدهد و اگر نمی‌تواند یک گاو و اگر آن را هم نمی‌تواند یگ گوسفند کفاره بدهد.[م320 ۲]
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: چه با شهوت باشد و چه بدون شهوت اگر انزال شود کفاره‌اش یک شتر است در صورت دارا بودن و یک گاو است اگر متوسط باشد و یک گوسفند است اگر فقیر باشد.
آیت‌الله زنجانی: اگر به غیر همسر خود نگاه کند ـ با شهوت یا بی‌شهوت ـ و انزالش شود، اگر به دست و پای او و مانند آن نگاه کرده، باید یک شتر یا گاو و اگر نمی‌تواند یک گوسفند قربانی کند، و اگر به ساق و عورت و مانند آن نگاه کرده، چنانچه ثروتمند است باید یک شتر و اگر متوسط الحال است یک گاو و اگر فقیر است یک گوسفند قربانی کند.
آیت‌الله سبحانی: اگر محرم با شهوت به غیر زن خود نگاه کند و انزال شود، واجب است که اگر متمول است یک شتر و اگر نمی‌تواند یک گاو و اگر به آن هم توانایی ندارد یک گوسفند کفاره بدهد.
آیت‌الله سیستانی: اگر محرم به غیر همسر خود نگاه حرام کند اگر منی خارج نشود کفاره ندارد و اگر خارج شود کفاره واجب است و احتیاط واجب آن است که اگر وضع مالی او خوب است یک شتر و اگر متوسط الحال است یک گاو کفاره بدهد و نسبت به فقیر یک گوسفند کافی است.
آیت‌الله فاضل: اقوی آن است که اگر متمول است یک شتر و اگر متوسط الحال است یک گاو و اگر فقیر است یک گوسفند کفاره بدهد.
مسئله 321
امام خمینی: اگر محرم نگاه کند به زن خود از روی شهوت و انزالش شود، مشهور آن است که یک شتر کفاره است،[م321 ۱]
ولی اگر از روی شهوت نباشد کفاره ندارد[م321 ۲]
آیت‌الله بهجت: ولی اگر از روی شهوت نگاه کند و منی از او بیرون نیاید یا بدون شهوت نگاه کند و منی بیرون بیاید کفاره ندارد.
آیت‌الله تبریزى: و یا از روی شهوت باشد و انزال نشود...
آیت‌الله سبحانی: ولی اگر به صورت عادی نگاه کند کفاره ندارد هرچند حالتی پیش آید که منی از او خارج شود.
مسئله 322
امام خمینی: اگر کسی با زن دست‌بازی کند به شهوت و انزالش نشود، یک گوسفند کفاره آن است[م322 ۱]
و اگر انزالش شود احتیاط آن است که یک شتر کفاره بدهد،[م322 ۲]
اگرچه کفایت گوسفند خالی از قوت نیست.
آیت‌الله بهجت: اگر با شهوت همسر خود را لمس نماید یک گوسفند باید بدهد و اگر با او ملاعبه کند و انزال شود لازم است یک شتر کفاره بدهد و احوط قضای حج است در موردی که این ملاعبه با انزال و امثال آن به نحو حرام بر غیر محرم صورت بگیرد؛ مثل اینکه با اجنبیه باشد و در ملاعبه بدون انزال یک گوسفند است.
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: اگر محرم زن خود را با شهوت لمس کند باید یک گوسفند کفاره دهد و اگر با همسر خود ملاعبه کند و انزال شود لازم است یک شتر کفاره دهد.
آیت‌الله سبحانی: کفاره آن یک گوسفند است خواه منی از او خارج شود یا نشود و اگر بدون شهوت دست بزند کفاره ندارد هرچند حالتی پیش آید که منی از او خارج شود.
آیت‌الله سیستانی: اگر زن خود را با شهوت لمس نماید یا بلند کند یا در آغوش بگیرد باید یک گوسفند کفاره بدهد. چه انزال شود و چه نشود و اگر بدون شهوت باشد کفاره ندارد و اگر با زن خود ملاعبه نماید و انزال شود باید یک شتر کفاره بدهد و اگر نمی‌تواند باید یک گوسفند کفاره بدهد.
آیت‌الله فاضل: اگر محرم زن خود را با شهوت لمس کند و یا با او بازی کند، اگر انزال نشود یک گوسفند کفاره بدهد، و اگر انزال شود بنا بر احتیاط واجب یک شتر کفاره دارد.
آیت‌الله خامنه‌ای: کفاره ملاعبه منتهی به اِمناء در حال احرام، یک شتر است.
آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: در صورت انزال واجب است یک شتر کفاره بدهد.
آیت‌الله مکارم، آیت‌الله نوری: بنا بر احتیاط واجب یک شتر کفاره دارد.
حکم موارد غیرعمد
مسئله 323
امام خمینی: هر یک از این امور که موجب کفاره است، اگر با جهل به مسئله یا از روی غفلت یا از روی نسیان واقع شود، به عمره و حج او ضرر نمی‌رساند و بر شخص کفاره نیست[م323 ۱]
