مسجد ابوبکر(مدینه)

مسجد ابوبکر در مدینه

اطلاعات اوليه
مکان	مدینه

مسجد ابوبکر(مدینه)، یکی از مساجد مصلی است که در منطقه مناخه مدینه واقع شده‌‌است.

محل نماز پیامبر

مسجد ابوبکر از مساجد منطقه مَناخه در مدینه و نزدیک به مسجد النبی است. در منابع نقل شده، پیامبر هنگامی‌که از مرگ نجاشی، حاکم حبشه، آگاه شد، مردم را باخبر کرد و همراه با صحابه در این مکان برای نجاشی نماز خواند. گفته شده ابوبکر پس از پیامبر، در دوره خلافتش در این مکان نماز عید برپا کرده و از همین رو این مکان، مسجد ابوبکر نام گرفته‌است.

مساجدی دیگری نیز در منطقه مَناخه وجود دارد که محل اقامه نماز پیامبر به هنگام عید بوده‌است. به‌طوری که مناخه به سبب نماز عیدهایی که در آن خوانده می‌شد، به میدان مصلی الاعیاد (محل نماز عیدها) معروف شد.

موقعيت مسجد

اين مسجد، دومين مسجد از مساجد سه‌گانه در ميدان مصلی به شمار می‌رود؛ به‌گونه‌ای‌که در جهت شمال غربی مسجد مصلی قرار دارد. چهل متر با مسجد مصلی، و 335 متر با مسجد النبی فاصله دارد.

اين مسجد در گذشته، در کوچه عريضی قرار داشت. هم‌اکنون پس از برداشته شدن ساختمان‌های اطرافش به حياط مسجد نبوی ‌اشراف دارد.

منابع قدیم‌تر از وجود این مسجد در وسط باغی با عنوان عین الارزق یاد کرده‌اند. همچنین گفته‌اند این مسجد در نزدیکی خانه محمدبن عبدالله بن کثیر بن الصلت قرار داشته‌است.

ساخت مسجد

به‌طوری که در منابع آمده، این مکان در ابتدا فقط به صورت مصلی بوده و مسجدی وجود نداشته، تنها به صورت صحرایی بوده که در آن نماز برگزار می‌شده‌است. اولین کسی که در این مکان مسجد بنا نمود، عمربن عبدالعزیز- هنگام حکومتش بر مدينه منوره، بين سال​‌های 87 تا 93 قمری-بوده‌است.

ويژگی‌های ساختمان مسجد

این مسجد، شامل دو بخش است: قسمت غربی که با گنبدی مسقف شده و ورودی آن در جهت شرقی قرار گرفته است. در گوشه شمال شرقی‌اش مناره‌ای قرار دارد. قسمت شرقی مسجد باز است. طول مسجد به 19/5متر مي‌رسد. عرض آن نيز 15 متر است. مساحتش 292/5متر مربع است.

دیوارها مرتفع و سنگی است. مدخل در دیوار شرقی قراردارد و در دو طرف مدخل دوستون قرار گرفته، مدخل مسجد، مربعی است به ابعاد ده متر که گنبدی بر آن واقع شده است.

داخل مسجد محرابی قرار گرفته و جایگاهی موسوم به دکه مبلغین بالای محراب کتبه‌ای چوبی قرار گرفته که آیه 39 سوره آل عمران بر آن نقش بسته‌است.

بی توجهی به مسجد و تبدیل شدن آن به مزبله

سمهودی در گزارش خود از مسجد ابوبکر، آن را مکانی توصیف می کند که به زباله دانی تبدیل شده و دیگر محلی نیست که بتوان نماز در آن بجا آورد. وی علت این امر را عبور چارپایان در محوطه مسجد ذکر می کند بطوریکه مسجد در وسط باغ و نزدیک چشمه قرار داشته و اهالی منطقه چارپایان خود را به آنجا می بردند. ورود چارپایان از در شمالی مسجد انجام می شد و به مرور اهالی چارپایان خود را در آن منطقه نگه می داشتند و آنجا تبدیل به مزبله شده بود. سمهودی عنوان می کند که از شیخ حرم، اشرف اینال درخواست رسیدگی کرده و او فقیه شهاب الدین احمد النوسی را مأمور به این کار کرد. پس از آن در محل محراب که مسقف بود، در سمت شمال آن دیواری قرارگرفت که مانع از ورود چارپایان می‌شد. روبروی دیوار غربی مسجد نیز دری مشبک قرار داشت، که در محل آن در قرار گرفت. مسیری نیز در سمت شمال برای عبور چارپایان اختصاص یافت.

ساختمان کنونی

بنای فعلی مسجد از زمان سلطان محمود عثمانی است که در سال 1254قمری ساخته شد متنی با حجاري برجسته در قسمت بالاي ورودي‌اش نوشته شده که «اين، مسجد سرورمان ابوبکر است». بالاي اين سطر، نیز امضای سلطان محمود داخل دايره‌ای به همراه تاريخ سال 1254 هجري/ 1838 ميلادي وجود دارد.

این مسجد در سال 1411قمری در دوره ملک فهد مرمت شد. همانگونه که در تابلوي نصب‌شده کنار ورودي‌اش اين​گونه ثبت گرديده است: «به نام خداوند بخشنده مهربان. مسجد سرورمان ابوبکر. مرمت و بازسازي آن در دوران ملک فهد بن عبدالعزيز آل سعود، در سال 1411 هجري انجام شده است».