مسجد شجره (مکه)

نسخهٔ تاریخ ‏۱۰ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۲۰:۵۲ توسط E ebrahimi (بحث | مشارکت‌ها)


مسجد شجره، نام سه مسجد در مکه، مدینه و حدیبیه است.

اطلاعات اوليه

سه مسجد با اين نام شهرت دارد. نخست مسجد شجره در مدينه كه ميقات است. دوم مسجد شجره در داخل مكه نزديك پل سليمانيه واقع است. این مسجد در شمار کهن ترین مساجد این شهر است. سوم مسجدى با همين نام كه در حُدَيبيه در نزديكى مكه بوده است.

مسجد شجره مكه

فاكهى آورده است: از جمله مساجدى كه نماز خواندن در آنها مستحب است و آثار رسول خدا(ص) به شمار مى ‏آيد، مسجدى است كه آن را «مسجد شجره» مى‌نامند. در آنجا درختى بوده كه رسول خدا(ص) آن را صدا كرده و آن درخت به اذن الهي از جاى خود حركت كرده، نزد آن حضرت آمده است.

موقعیت

فاکهی خبری نقل کرده، می نویسد:

گفته‌اند که رسول خدا در مسجد شجره نماز خوانده است. این مسجد پایین‌تر از محله یأجج است.

فاکهی خبر دیگری آورده که در آن آمده است: هر زمان عبدالله بن عمر به مکه می رفت، ابتدا در مسجدی فرود می‌آمد که درختی نزدیک آن بود. وقتی آن را خلوت می‌یافت، نماز می‌خواند و اگر خلوت نبود به جای دیگر می‌رفت.

فاکهی سپس ضمن شعری آورده است که: یأجج در بطحا بوده است.[۱]

بطحا محوطه‌ای است میان میدان معابده فعلی تا حوالیمسجد الجن.

فاکهی می‌گوید: بطحا منطقه ميان مسجد حرس (جن) تا باغ خرمان (شهرداری فعلي مکه، پايين تر از ميدان معابده) است. اينجا را ابطح مي‌گويند. [۲]

استحباب نماز در مسجد

گفتنی است عبدالله بن عمر مقید بود که هر کجا رسول خدا(ص) توقف کرده یا نماز خوانده، نماز بخواند.

معجزه پیامبر(ص)

در یکی از این روایات آمده است که پیامبر رُکانة بن عبد یزید بن هاشم را به اسلام دعوت کرد. او گفت: ایمان نخواهم آورد تا درخت را صدا کنی و آن نزد تو آید! حضرت به معجزه الهی رو به درخت کرده، فرمودند: به اذن خداوند نزد من آی، و درخت نزد آن حضرت آمد!ازرقی هم از مسجد شجره یاد کرده و نوشته است که آن مسجد در برابر مسجد جن است. آنگاه اشارتی به معجزه حضرت رسول(ص) در آنجا کرده است. [۳]

نام فعلی مسجد

نام فعلی آن مسجد، مسجد جندراوی (منسوب به ابراهیم جندراوی) است. [۴]

مسجد شجره حديبيه

نام اين منطقه برگرفته از درخت حدباء است، همان درختى كه عمر دستور قطع آن را داد. اين منطقه در ۲۴ كيلومترى غرب مسجد الحرام است و در حال حاضر به آن شُمَيْسى گفته مى‏‌شود. اين منطقه در مسير جاده قديم مكه به جده واقع شده است.

رسول خدا(ص) در سال ششم هجرت براى انجام عمره به مكه آمد، اما مشركان مانع شدند و آن حضرت براى اينكه با آنها درگير نشود، به طرف غرب تغيير مسير داد و در حديبيه توقف نمود، سپس نماينده‏‌اى به مكه فرستاد و پس از آنكه اين نماينده از مكه برنگشت! آن حضرت زير درختى از اصحاب خود بيعت گرفتند تا در صورت نياز برابر دشمن بايستند. اين بيعت با نام «بيعت رضوان» و «بيعت شجره» شناخته مى‌‏شود. با بازگشت نماينده رسول خدا(ص) از مكه، جنگ منتفى شد و سپس با گفتگوهايى كه با قريش صورت گرفت، صلح حديبيه ميان آنان منعقد شد. در جاى اين درخت، مسجدى با نام مسجد شجره بنا شده بود كه دولت سعودى آن را خراب كرد. خليفه دوم نيز در زمان حكومت خود، اين درخت را از ريشه كَند! امروزه ديگر اثري از اين مسجد وجود ندارد.

پانویس

  1. فاکهي، اخبار مکه، ج 4، صص 34 و 35.
  2. فاکهی،اخبار مکه، ج 3، ص 79.
  3. ازرقی، اخبار مکه، ج 2، ص 201.
  4. مکة فی وجدانی، ص 101. در کتاب «مکة فی القرن الرابع عشر» از آن با نام مسجد الدندراوی یاد شده که باید خطا باشد.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان. بخش «مسجد شجره»، ج1، ص145-147، است.