مزار سیدرضی
مزار سیدرضی، زیارتگاهی است منسوب به سیدرضی، که در نزدیکی آستان کاظمین، در شهر کاظمین عراق قرار دارد.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | نزدیک آستان کاظمین |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
سیدرضی برادر کوچکتر سیدمرتضی که نسب‌اش به امام کاظم(ع) می‌رسد و از علمای مشهور شیعه و گردآورنده کتاب شریف نهج‌البلاغه است.
درباره محل دفن وی اختلاف است ولی امروزه مزاری در نزدیکی آستان کاظمین به وی منسوب است که برخی قرائن آنرا تایید می‌کند.
معرفی اجمالی
ابوالحسن محمد بن ابواحمد حسین بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم(ع)، مشهور به سیدرضی یا شریف رضی، برادر کوچکتر سیدمرتضی و از علمای مشهور شیعه و گردآورنده کتاب شریف نهج‌البلاغه است. پدر وی، ابواحمد حسین بن موسی، از سادات جلیلالقدر و نقیب سادات در زمان خود بود و مادر وی نیز بانویی جلیلالقدر از سادات علوی، از نوادگان حسن بن علی، ملقب به الناصر للحق (از امرای دولت علویان طبرستان) بود.
وی در بغداد به دنیا آمده[۱] و دوران حیاتش مصادف با حاکمیت آل بویه در بغداد بود.
شهرت خود را در جهان تشیع، بیشتر از هر چیز وامدار تدوین کتاب شریف نهج‌البلاغه است.
سیدرضی در شعر، ادب و نثر عربی، بهویژه علم بلاغت، تسلط داشته و افزون بر دیوان شعر و نهج‌البلاغه، از وی در زمینه علم بلاغت و برخی از دیگر علوم زمانه وی، آثار و تالیفاتی بهجا مانده است از جمله تلخیص البیان فی مجازات القرآن، مجازات الآثار النبویه، حقایق التاویل فی متشابه التنزیل، خصائص الائمه(ع)، تعلیق خلاف الفقهاء، تعلیقة فی الایضاح، الزیادات فی شعر ابیتمّام، الزیادات فی شعر ابن الحجاج، مختار شعر ابی اسحاق الصابّی و کتاب ما دار بینه و بین ابی اسحاق.[۲]
تاریخ وفات و محل دفن
سیدرضی در سن 47 سالگی، در روز یکشنبه، ششم محرم سال 406 ه. ق، از دنیا رفت و او را در خانه خود، نزدیک مسجد انباریین در محله کرخ بغداد، به خاک سپردند.[۳] گویند سیدمرتضی که طاقت دیدن جنازه برادر و به خاک سپردنش را نداشت، به حرم کاظمین رفت و فخرالملک، وزیر بهاءالدوله دیلمی، بر وی نماز گزارد.[۴]
ادعای ابنعنبه
ابنعنبه، نسب‌شناس مشهور، ادعا کرده است که تابوت سیدرضی بعداً به حرم امام حسین(ع) انتقال یافت و نزد پدرش، به خاک سپرده شد و در زمان وی، قبرش آشکار و معروف بوده است.[۵] اما او هیچ توضیحی نداده است که چگونه و در چه زمانی، تابوت قبر سیدرضی به کربلا انتقال یافته است. با این حال، قول ابنعنبه به سایر منابع شیعه راه یافته و بیشتر علما و نویسندگان شیعه در قرون اخیر، آن را قبول کردهاند.[۶]
رد ادعای ابنعنبه
در رد این ادعا باید گفت که بیشتر منابع تاریخی متقدم که زندگینامه سیدرضی را آوردهاند، تنها از دفن وی در خانهاش در بغداد سخن گفتهاند و هیچ اشارهای به
موضوع انتقال وی به کربلا نکردهاند. حتی ابنابیالحدید نیز که در مقدمه شرح نهج‌البلاغه، زندگینامه مفصل سیدرضی را گردآوری کرده، به این مسئله، اشاره نکرده است؛ در حالیکه بیشتر این منابع، به صراحت، از انتقال پدرش ابواحمد حسین به کربلا، سخن گفتهاند.
زیارتگاه فعلی
به هر حال، امروزه زیارتگاهی منسوب به سیدرضی، نزدیک آستان کاظمین وجود دارد که با محلی که مورخان، به عنوان خانه و محل دفن سیدرضی در محله کرخ بغداد، مشخص کردهاند، قابل انطباق نیست؛ زیرا محله کرخ، در جنوب بغداد قرار داشته و مقابر قریش (آستان کاظمین امروزی)، در شمال بغداد واقع بوده است. اما دلیل مهمتر بر این مسئله، قول ابنخلکان در وفیات الاعیان است که پس از بیان دفن سیدرضی در خانهاش در کرخ بغداد، نوشته است که این خانه ویران شد و قبر سیدرضی در آن، از بین رفت.[۷]
پانویس
- ↑ یتیمة الدهر، الثعالبی، ج3، ص155؛ تاریخ بغداد، ج3، ص41.
- ↑ رجال النجاشی، ص398.
- ↑ تاریخ بغداد، ج3، ص41؛ وفیات الاعیان، ج4، ص419؛ شرح نهج البلاغه، ج1، ص62.
- ↑ وفیات الاعیان، ج4، ص419؛ شرح نهج البلاغه، ج1، ص62 و 63.
- ↑ عمدة الطالب، ص257.
- ↑ برای نمونه، ر. ک: مناهل الضرب، ص427؛ تاریخ المشهد الکاظمی، ص212؛ الفوائد الرجالیة، السید محمد مهدی بحرالعلوم، ج3، ص111.
- ↑ وفیات الاعیان، ج4، ص419. «وقد خربت الدار ودرس القبر.
منابع
- يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر: عبدالملك النيسابوري (الثعالبي)، تحقيق: محمد مفيد قميحة، ط ١، بيروت، دار الكتب العلميه، ١۴٠٣ه. ق - ١٩٨٣م.
- تاريخ بغداد (تاريخ مدينة السلام): احمد بن علي بن ثابت (الخطيب البغدادي)، تحقيق: بشّار عوّاد معروف، ط ١، بيروت، دار الغرب الاسلامي، ١۴٢٢ه. ق - ٢٠٠١م.
- رجال النجاشي: احمد بن علي، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ط ۶، قم، مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، ١۴١٨ه. ق.
- وفيات الاعيان: شمس‌الدين احمد بن محمد (ابن خلّكان)، تحقيق: احسان عباس، بيروت، دار صادر، (لا ت).
- شرح نهج البلاغة: عبدالحميد بن هبة الله (ابن ابي الحديد)، ط ١، قم، ١۴٠۴ه. ق.
- عمدة الطالب في انساب آل ابي‌طالب: جمال‌الدين احمد بن علي الحسيني (ابن عنبة)، لجنة احياء تراث، بيروت، منشورات دارالكتب الحياة، بي‌تا.
- مناهل الضرب في انساب العرب: سيد جعفر الاعرجي النجفي الحسيني، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
- تاريخ المشهد الكاظمي: محمدحسن آل ياسين، ط ١، بغداد، مطبعة المعارف، ١٣٨٧ه. ق - ١٩۶٧م.
- رجال السيد بحرالعلوم (الفوائد الرجالية): السيد محمد مهدي بحرالعلوم، تحقيق: محمد صادق بحرالعلوم و حسين بحرالعلوم، النجف، مكتبة العلمين، ١٣٨۵ه. ق.