از بین النهرین تا ماوراء النهر
از بین النهرین تا ماوراءالنهر به نویسندگی قنبرعلی رودگر، روایات ساده و كوتاه از سفرنامه ابن بطوطه برای نوجوانان است.ابن بطوطه، یكی از دانشمندان عالم اسلام و معروف‌ترین جهانگرد مراکشی است كه در قرن چهاردهم میلادی(هشتم هجری) بخش عمده جهان آن زمان را سیاحت كرد و سفرنامه‌ای از خود به یادگار گذاشت.
در این کتاب ابن بطوطه پس از آن كه موفق نشد از طریق مصر به مكه برود، سرانجام، به دمشق رسید و با كاروان زائران حج رهسپار گردید . در این جلد مسافرت ابن بطوطه از دمشق به مدینه و مكه با زیارت او همچنین عزیمت به نجف، بصره و بغداد، اصفهان و شیراز پی گرفته می‌شود .
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | قنبر علی رودگر |
| محتوا | |
| موضوع | زیارتگاه های اسلامی |
| زبان | فارسی |
| نشر | |
| تعداد جلد | 1 |
| تعداد صفحات | 372 |
| ناشر | بنیاد دایره المعارف اسلامی |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | 1376 |
درباره کتاب
اين اثر، پژوهشى در سفرنامه ابن بطوطه است. ابن بطوطه، سياح نامدار مغربى در قرن هشتم هجرى، بخش پهناورى از دنيا را به مدت سى سال در نورديد و حاصل ديده‌ها و شنيده‌هاى خود را در سفرنامه خود به رشته تحرير در آورد كه امروزه به عنوان گنجينه‌اى از اطلاعات ذى قيمت محسوب مى‌شود.
پژوهش حاضر، تنها بخشى از خط سير او را از بين النهرين در عراق كنونى تا ماوراءالنهر در آسياى ميانه در بر مى‌گيرد كه در آن سيماى رجال و مزارات و مراكز علمى و مذهبى ايران كهن به دقت ترسيم شده است.گزارش‌هاى ابن بطوطه از مشاهدات و مسموعاتش در ايران سده هشتم از چنان اهميت و حلاوت و جذابيتى برخوردار است كه هيچ ايرانى علاقمند به تاريخ و تمدن ايران از مطالعه آن بى‌نياز نيست.
آنچه كه اكنون پيش روى خواننده نهاده شده كوششى است در بررسى و توضيح و تبيين ديده‌ها و شنيده‌هاى اين جهانگرد مسلمان، خاصه در زمينه گزارش‌هايى كه به نحوى به مراكز علمى و فرهنگى و نيز رجال و بزرگان دين و دانش مربوط است[۱] .
محتوای کتاب
در اين كتاب، تاريخ نهادهاى آموزش، علمى و دينى و تاريخچه مساجد و مزارات داير در محدودۀ ميان بين النهرين تا ماوراء النهر به خوبى تبيين شده است.
به عنوان نمونه بخش‌هايى از توضيحات ابن بطوطه از مزار حضرت على(ع) را مى‌خوانيم:
« ...در شب بيست و هفتم رجب كه ليلة المحيا ناميده مى‌شود، بيماران زمينگير را از عراق عرب و عراق عجم و خراسان و فارس و روم به آنجا مى‌آورند و سى تا چهل بيمار آنجا جمع مى‌شوند. پس از نماز عشاء بيماران را روى ضريح مقدس مى‌گذارند.
مردم به انتظار شفاى بيماران به نماز و ذكر و تلاوت قرآن و زيارت مشغول مى‌شوند. چون نيمى يا دو پاره از شب گذشته همه بيماران سالم و تندرست در حالى كه « لااله الا الله، محمد رسول الله، على ولى الله» مى‌گويند، برمى‌خيزند[۲].»
فهرست کتاب
از بین النهرین تا ماوراء النهر در پنج فصل تألیف شده که به شرح زیر است:
- فهرست.
- فصل اول / ابن بطوطه و سفرنامه او.
- فصل دوم / بررسى اوضاع سياسى و اجتماعى ايران و عراق در قرن هشتم هجرى.
- فصل سوم / مراكز علمى و مذهبى: مرقد اميرالمؤمنين على(ع)، پيشينه مدارس علمى نجف اشرف، حوزه علميه نجف اشرف، مزار مسلم ابن عقيل، آرامگاه عاتكه و سكينه دختران امام حسين(ع)، آرامگاه مختار، مقبره‌هاى گروهى از صحابه و تابعين در بصره، مزار احمدبن موسى شاه چراغ در شيراز، آرامگاه سعدى شيرازى، آرامگاه ابواسحاق كازرونى و...
- فصل چهارم / رجال دين و دانش: نظام الدين حسين آوى، قوام الدين بن طاووس، شيخ احمد جام، شيخ حسن جورى، نورالدين كرمانى، ابوالفاخر يحيى باخرزى و...
- فصل پنجم / تحليل و ارزيابى.
پانویس
منابع
- از بین النهرین تا ماوراء النهر، قنبرعلی رودگر،تهران،نشر بنیاد دایره المعارف اسلامی،1376.