جنات الثمانیه
کتاب جنات ثمانیه اثر سید محمدباقر بن مرتضی حسینی ملقب به فخرالواعظین خلخالی است، نسب وی به شهید بزرگوار زید بن علی بن الحسین بن علی بن أبیطالب(ع) میرسد. کتاب بهشت های هشتگانه(جنات الثمانیه)، کتابی است که هشت زیارتگاه مهم جهان اسلام یعنی: مکه، مدینه، بیت المقدس، نجف اشرف، کربلا، کاظمین(و بغداد)، سامرا و مشهد را از لحاظ جغرافیایی و تاریخی بررسی میکنند.
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | محمد باقر بن مرتضى حسينى خلخالى |
| محتوا | |
| موضوع | زیارتگاه های اسلامی |
| زبان | فارسی |
| نشر | |
| تعداد جلد | 1 |
| تعداد صفحات | 896 |
| ناشر | دلیل ما |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | 1381 |
درباره کتاب
کتاب جنات الثمانیه، بررسى تاريخ و جغرافياى هشت زيارتگاه مهم جهان اسلام است. مؤلف در ابتدا، پيشينۀ تاريخى هر يك از اين زيارتگاه‌ها را بررسى مى‌كند و در ادامه، به روايت دينى و گفتار مورخان اعتماد كرده، دورنماى تاريخىِ هر كدام از اين زيارتگاه‌ها و شهرهاى مورد نظر را براى خواننده ترسيم مى‌كند. سپس به تاريخ جايگاه مقدس هر شهر پرداخته و تمامى روايت‌هاى مذهبى و تاريخى دربارۀ آن را جمع آورى نموده و دسته بندى و نقد و بررسى مى‌كند.
هدف از تألیف
مؤلف در مقدمه كتاب، درباره انگيزه تأليف مى‌نويسد:
« ...چون از بدو تمييز تا كنون كه سال هزار و سيصد و بيست چهار هجرى است، به مقتضاى شوقى كه به زيارت مشاهد مقدسه اهل بيت طاهرين(ع) داشتم، اگر چه كرات و دفعات به عتبات عاليات مشرف شده بودم، باز روزى از روزها كه دستم به كعبه خداوند و مشاهد ائمه هدى(ع) نمى‌رسيد، جذبه تجليات حضرت الله و جذبات محبت اولياء الله، دل اين محزون بينوا را به هيجان آورد، خواستم چيزى از براى سكون دل پر درد خود را به مصداق «المجاز قنطرة الحقيقه» به ذكر مكه معظمه و بقاع متبركه آن برگزيدگان، مشغول سازم.[۱]»
از آنجا كه كتاب مستقلى درباره تاريخ و جغرافياى مشاهد مقدس وجود نداشته و يا اگر هم بوده، قابل فهم براى عموم مردم نبوده، مؤلف تصميم مى‌گيرد كتابى را براى راهنمايى زائران، به زبانى ساده بنويسد:
«بسيارى از مؤلفين و مورخين از علماى جغرافى، هيچ كدام از ايشان، جغرافى مشاهد مقدسه و شرح بقاع بلاد اسلام را در يك مجموعه كه عوام فهم باشد، مرقوم نداشته‌اند تا از براى حاجيان بيت الله الحرام و زائرين ائمه هدى(ع)، دليل و بينايى بوده، از روى بصيرت و معرفت به جانب مقصد رفته باشند، لهذا آنچه از اخبار ائمه اطهار(ع) و از كتب اركان دين به يقين رسيده بود، به تأليف درآوردم. اوقات تدوين اين وجيزه از كتب احاديث و تواريخ و انساب و رجال و جغرافى و لغات و اخبار از خاصه و عامه، تقريباً شصت مجلد كتاب حاضر داشتم كه از روى اخبار صحيحه و با اسناد موثقه معتبره، به تحرير درآوردم.[۲]»
ویژگی و محتوای کتاب
مؤلف بررسى سه شهر مقدس مكه، مدينه و بيت المقدس، به تفصيل درباره كعبه، مسجد الحرام، مسجد النّبى و ديگر مزارهاى مدينه و اطراف مسجد الاقصى و قبة الصخرة سخن مى‌گويد. اما در بررسى ديگر شهرها، به زندگانى امامان معصوم(ع) آرميده در اين شهرها پرداخته و درباره تولد، دوران امامت، خلفاى معاصر آنان و مسائل جنبى و تاريخى و وقايع ويژه هر يك از آنان، به تفصيل نوشته و در پايان سبب شهادت و چگونگى دفن و سير تاريخى ساختمان‌سازى و معمارى بقعه مقدسه آنان و حوادث تاريخى گذشته بر اين آرامگاه‌ها را بررسى مى‌كند.
نويسنده اين كتاب، علاوه بر دارا بودن فضايل علمى، از آنجا كه يك واعظ دينى به شمار مى‌رفته، از اين رو به تناسب وظيفۀ خود گريز به صحراى كربلا را از ياد نبرده و در جاى جاى كتاب و به مناسبت‌هاى مختلف، سالار شهيدان ابى عبدالله الحسين(ع) را ياد كرده، و بر ظلم و ستم و جفاى مردمان دون بر آن بزرگوار و خاندان و يارانش لعن و نفرين فرستاده است[۳].
فهرست کتاب
حسینی خلخالی در جنات الثمانیه در نه فصل به معرفی نه حرم شریف به همراه آداب زیارت، فضیلت و... را به شرح زیر می پردازد:
- فهرست.
- مقدمه / در آداب سفر و زائر و ذكر فوايد آن: تحقيق در آل رسول(ص)و فضايل سادات عالى درجات و...
- حرم اول / مكه معظمه: جغرافياى مسجد الحرام، حدود حرم، فضيلت حجر الاسود، ثواب حج، وجه تسميه مكه و معانى آن، شرايط طواف، مولد رسول الله، قبور منوره انبيا و اوصيا در اراضى مكه.
- حرم دوم / مدينه منوره: جغرافياى مدينه و شرح مشاهد آن، مرقد منوره پيغمبر(ص)، مدفن شريف، بناى مسجد رسول اللهه، مقام جبرئيل، تاريخ وفات پيامبر، مسجد و معابد اطراف مدينه، مدفن حضرت فاطمه(س) و...
- حرم سوم / بيت المقدس: مشاهد منور انبيا و اوليا در بيت المقدس، ذكر مشاهد خليل الرحمان.
- حرم چهارم / نجف الاشرف: در ذكر احوال امير المؤمنين(ع)، ذكر دفن و شرح قبر و لحد حضرت، مزار آدم صفى الله(ع)، مزار حضرت نوح(ع) ، فضيلت نجف، ذكر مسجد كوفه و...
- حرم پنجم / مشهد الحسينيه(کربلا): موضع قبر على اكبر(ع)، مدفن شهدا و اصحاب، در فضيلت زيارت قبر امام حسين(ع)، شفاعت امام حسين(ع) و زيارت نافعه زائرين، قبور علما، آداب زيارت حضرت عباس(ع) و...
- حرم ششم / كاظمين: در شرح احوال امام موسى كاظم(ع)، در بيان شهادت آن بزرگوار، در شرايط زيارت امام و...
- حرم هفتم / مشهد مقدس: در شرح حرم منور و روضه مطهر، مسافرت امام و شهادت او، آداب زيارت، مقدمات زيارت، مزارات مشهد مقدس و...
- حرم هشتم / سامراء: در ذكر مشاهد منوره و شرح بقاع و قبور، آداب زيارت، تكليف زوار در حرم عسكرين(ع).
- حرم نهم / قم: فضيلت و شرافت قم و ثواب زيارت حضرت معصومه(س)، ذكر مشاهد اصحاب و محدثين و فقها.
پانویس
منابع
- جنات الثمانیه، محمد باقر بن مرتضی حسینی خلخالی، قم، نشر دلیل ما،1381.