مولد النبی(ص)
مولِدُ النبی(ص) خانه‌ای است که رسول خدا(ص) در آن متولد شد؛ این مکان در کشور عربستان، در شهر مکه در محل شعب ابی‌طالب یا به عبارت دقیق‌تر سوق اللیل قرار داشت. در قرن دوم هجری، خیزران، مادر هارون الرشید، آن محل را خرید و به مسجد تبدیل کرد.
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | خیزران مادر هارون الرشید |
| تأسیس | قرن دوم هجری |
| کاربری | مسجد |
| مکان | شعب ابی‌طالب - سوق اللیل- مکه |
| مشخصات | |
| وضعیت | تخریب و تبدیل به کتابخانه شده است |
| معماری | |
| بازسازی | در دوره ممالیک |
پیشینه ساخت و بازسازی
خانه‌ای را که رسول خدا(ص) در آن متولد شد و در محل شعب ابی‌طالب یا به عبارت دقیق‌تر سوق اللیل قرار داشت، «مولد النبی(ص)» یا محل ولادت پیامبر می‌نامند. در قرن دوم هجری، خیزران، مادر هارون، آن محل را خرید و به مسجد تبدیل کرد. ازرقی در قرن سوم از آن با عنوان «البیتُ الّذی وُلِد فیه رسولُ الله» یاد کرده و نوشته است که آنجا خانه محمد بن یوسف، برادر حجاج بود تا آن‌که خیزران مادر هارون الرشید آن را خرید و مسجد کرد. ازرقی تاکید می‌کند که درباره این خانه و این‌که مولد النبی(ص) است، کمترین تردیدی وجود ندارد.[۱]
در قرن‌های بعد، مسلمانان این محل را بسیار گرامی و محترم می‌داشتند و به ویژه در ١٢ ربیع الاول شب تولد رسول خدا(ص) مراسمی در آنجا برگزار می‌کردند. فاسی وصف دقیقی از آن به دست داده است.[۲] چنان‌که در دوره ممالیک بارها بازسازی شد.[۳] الملک المظفر غسانی حاکم یمن و پیش از او فرج بن بَرَقوق از سلاطین مملوکی، و پیش از وی اشرف شعبان حاکم مصر و قبل از او، برای نخستین بار الناصر عباسی، در آنجا بناهایی ساخته بودند.[۴] مولد النبی(ص) در سال ١٠٠٩ مناره‌ای هم داشته است.[۵]
سلاطین عثمانی به این محل توجه زیادی داشتند. از جمله سلطان سلیمان فرزند سلیم، در سال 935 دستور بازسازی مولد النّبی(ص) را داد. همچنین سلطان محمد بن مراد عثمانی (م ١٠١٢)، به یکی از آغایان دربار خود با نام غضنفرآغا دستور داد تا آنجا را بازسازی کند. او نیز با صرف پول فراوان، بنا و مناره بزرگی برای آن ساخت و موقوفاتی جهت آن در مملکت عثمانی معین کرد و برای آنجا، مؤذن و خادم و امام جماعت گمارد. مدرسی را نیز معین کردند تا هفته‌ای دو روز در آنجا تدریس کند.[۶] محمدعلی پاشا حاکم مصر نیز به دستور سلطان محمودخان عثمانی در سال 1230 به بعد، آن را تعمیر کرد. آخرین تعمیر گویا زمان عبدالمجید خان بوده است.[۷]
توصیف سفرنامه‌نویسان
یک زائر که در سال 1315 قمری به زیارت این خانه توفیق یافته، می‌نویسد: «روز جمعه، چهاردهم، به زیارت حضرت رسول(ص) در موضعی که مشهور به مولد النبی(ص) است، رفتیم و آن موضع واقع است در سوق اللیل. از در داخل شدیم و تخمیناً چهارده پله پایین رفتیم. وارد اتاقی شدیم که مسمّی به مسجد است. بعد از آن، به اتاق دیگر رفتیم. در این اتاق ضریحی است. درِ ضریح را خادم باز کرد. داخل در این ضریح گودالی واقع است. در وسط آن سنگ سبزی بود که محل تولد حضرت ختمی مرتبت بود. آن موضع مطهّر را تقبیل نموده و صورت را بر آن مالیده و به خاک پاک و غبار نور آثار آن مکان رفیع البنیان، که رشک کحل الجواهر است، دیده را منوّر نموده، پس از آن در مسجد آمده هر یک دو رکعت نماز تحیّت بجا آوردیم و از آن مکان بیرون آمدیم.»[۸]
تخریب مولد النبی
در پی روی کار آمدن دولت سعودی، همزمان با خراب‌کردن بقاع متبرّکه، محل مولد النبی(ص) هم تخریب شد. تنها با اصرار شیخ عباس قطان (م١٣٧٠) شهردار وقت مکه (1364. 1347 ق) و درخواست وی از ملک عبدالعزیز، قرار بر آن شد تا در آنجا کتابخانه‌ای بنا کنند که به آن «مکتبة مکّة المکرّمه» نام نهادند و تاکنون برقرار است.[۹]
اکنون بسیاری از مسلمانان، به ویژه زائران ترکیه که بیش از دیگر کشورها، از سابقه آن آگاهند، پشت درِ آن اجتماع می‌کنند و نماز می‌خوانند. اخیراً که آمد و شد این قبیل افراد زیاد شده است، دولت، ضمن نصب تابلویی در آنجا توصیه کرده است که این محل به هیچ روی متبرک نیست و نماز خواندن در آنجا جایز نمی‌باشد!
با اجرای طرح تخریب بخش وسیعی از نواحی شرقی شمالی مسجد الحرام و در حالی که ده‌ها هتل و هزاران مغازه از بین رفته است، بنای مولد النبی همچنان پابرجا مانده و امسال (١٣٨٨) نیز زیارت شد. امید که محل این بنای تاریخی دست کم در قالب همین کتابخانه باقی بماند.
پانویس
- ↑ تاریخ مکه، ازرقی، ج٢، ص١٩٨.
- ↑ شفاء الغرام، ج١، ص5١٠.
- ↑ افادة الانام، ج٢، ص٧٠.
- ↑ منائح الکرم، ج٣، ص264 و 265.
- ↑ الارج المسکی، ص١٨٠.
- ↑ منائح الکرم، ج٣، ص5٠6.
- ↑ افادة الانام، ج٢، ص٧١.
- ↑ سفرنامه ملا ابراهیم کازرونی، میراث اسلامی ایران، دفتر پنجم، ص٣66.
- ↑ فی رحاب بیت الله الحرام، ص263؛ التاریخ القویم، ص١٧٣ – ١٧١.
منابع
- تاريخ مكة، ابوالوليد محمد بن عبدالله الازرقى، قم، مكتبة الشريف الرضى.
- شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، تقى الدين احمد الفاسى، مكه، داراحياء الكتب العربية، ١٩۵۶.
- افادة الانام باخبار بلدالله الحرام، مکی، عبد الله غازی.
- منائح الكرم، على بن تاج الدين السنجارى، مكه، دانشگاه ام القرى، ١٩٩٨.
- الارج المسکی، علی بن عبدالقادر طبری.
- سفرنامه ملاابراهيم كازرونى، ميراث اسلامى ايران، دفتر پنجم، ١٣٧۶ ش.
- فى رحاب بيت الله الحرام.