زید بن علی
زید بن علی بن حسین(ع)، مکنّی به ابوحسین و ملقّب به زید شهید، فرزند امام سجاد(ع) است. فرقه زیدیه که یکی از فرقه‌های شیعه است به وی منسوب است. او در سال ۱۲۲ قمری علیه امویان در کوفه قیام کرد و شهید شد. کتاب مناسک الحج منسوب به اوست و بخشی از کتاب فقهی او نیز به حج اختصاص دارد.
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | زید بن علی بن الحسین(ع) |
| کنیه | ابوالحسین |
| لقب | زید الشهید |
| زادروز و زادگاه | حدود سال 80هجری |
| مشخصات دینی | |
| دلیل شهرت | قیام علیه امویان |
| آثار | المجموع الکبیرة، مناسک الحج، کتاب الصفوة |
معرفی
مادر او امّ ولدی است که مختار ثقفی به امام سجاد(ع) هدیه داده بود. در زمان تولدش اختلاف نظر وجود دارد؛ اما با توجه به سن وی، حدود 80قمری متولد شد.[۱] نامش با قیامش علیه امویان ماندگار شده است. زید بن علی را محدثی فقیه و سخنوری پرهیزگار و راویِ امام سجاد(ع) و باقر(ع) دانسته‌اند. همچنین امام صادق(ع) از او روایت کرده است.[۲]
آثار
مشهورترین تألیف او کتابی فقهی است با عنوان "فقه زید الشهید" یا "المجموع الکبیرة"[۳] ؛ برخی به آن "مسند الامام زيد" نیز می‌گویند.[۴] این کتاب مانند بسیاری از کتب فقهی بخشی از آن به کتاب الحج اختصاص داده شده است.[۵] "مناسک الحج"[۶] نیز کتابی دیگر در موضوع حج به او نسبت داده شده است. برخی آثار او به این شرح است:
- المجموع الکبیرة
- مناسک الحج
- قرائة امیرالمؤمنین[۷]
- تفسیر غریب القرآن[۸]
- کتاب الصفوة
- الإحتجاج في القلة و الکثرة
- تثبیت الوصیة
- تثبیت الإمامة
- تفسیر سورة الفاتحة
- قرائة الخاصة للقرآن
- فضائل أمیر المؤمنین
- أدعیة الإمام زید
- مدخل إلی القرآن و تفسیر مواضع مختارة[۹]
- مجموع کتب و رسائل الإمام زید بن علي[۱۰] [۱۱]
کتاب مناسک الحج
طبق گزارش آقابزرگ، این کتاب، مشهور به "منهاج الحاج" در سی باب تدوین شده که نخستین باب آن "الاحرام" و آخرین آن "کراهة اخذ الشعر اذا دخل شوال" بوده است. این کتاب با اسناد گوناگون روایت شده؛ از جمله توسط محمدبن منصوربن یزید مرادی کوفی (290ق.) از کتاب الأمالی امام احمد بن عیسی (157-247ق.)، نوه‌ی زید شهید[۱۲] ؛ نسخه‌ای از این کتاب، نزد سید هبة‌الدین شهرستانی بوده که کاتب آن کمال‌الدین علی‌بن عبدالله محبشه و تاریخ کتابت، 7رمضان 1085 بوده است.[۱۳] بنابر اطلاعات استاد سید محمدرضا جلالی، این رساله، توسط امام محمد باقر(ع)، زید شهید و حسین اصغر، فرزندان امام سجاد(ع) و به نقل از ایشان، روایت شده است.
این رساله در بغداد و با مقدمه‌ی سید هبة‌الدین شهرستانی به چاپ رسیده است. همچنین محمدبن حسین الجلال از علمای یمن، این رساله را با تحقیقی جامع و مقابله به چند نسخه در یمن به چاپ رسانده که نسخه‌ای از آن، نزد آقای سید محمدرضا جلالی است.[۱۴]
پانوشت
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج19، ص45.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج19، ص45.
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج16، ص293.
- ↑ مسند الامام زيد، ص17.
- ↑ مسند زید بن علی، ص220.
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج22، ص262.
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج17، ص54.
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج20، ص245.
- ↑ أعلام المؤلفین الزیدیة، ص 440 – 422.
- ↑ شامل الإیمان و المنع من تسمیة الفاسق مسلما، جواب علی واصل بن عطا فی الإمامة، حقوق الله علی الخلق، الرد علی المجبرة، الرد علی المرجئة، الرسالة الناصحة و الحقوق الواضحة، الرسالة المدنیة، الرسالة الشافیة، رسالة الإمام زید إلی علماء الأمة، مناظرة أهل الشام، المواعظ الحکم، کتاب دعوته، کتاب الإمام زید إلی أهل الکوفة، کلام له في صفة الإمام و کیف یکون و....
- ↑ أعلام المؤلفین الزیدیة، ص421 و 422
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج22، ص263.
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج22، ص263.
- ↑ تدوین السنة الشریفة، ص151.
منابع
- أعلام المؤلفین الزیدیة، وجیه عبدالسلا بن عباس، عمان، مؤسسة الإمام زید بن علی الثقافیة، 1420ش.
- تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، علی بن حسن، بیروت، دارلکفر، چاپ1، 1421ق.
- تدوین السنة الشریفة، جلالی حسینی، محمدرضا، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، 1376ش.
- الذریعة إلی تصانیف الشیعة، آقابزرگ تهرانی، بیروت، دارلاضواء، چاپ3، 1403ق.
- مسند الامام زيد، زيد بن علي بن الحسين ابن علي بن ابي طالب عليهم السلام، بیروت، دار مكتبة الحياة، چاپ122، بی تا.
- مقاتل الطالبین، ابوالفرج اصفهانی، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دارالمعرفة، بی تا.