ثویه (کوفه)
ثَویّه، محدوده‌ای بیابانی، پشت دو شهر کوفه و حیره و در شرق منطقه غری قرار دارد. ۶ هزار مسلمان و گروه زیادی از صحابه و تابعین و یاران نزدیک امام علی(ع) در آن دفن شده‌اند. مرقد کمیل بن زیاد در این منطقه قرار دارد.
مفهوم‌شناسی
واژه ثویه، مؤنث ثوی، و به معنای اقامت کردن است.[۱] در قرآن، مشتقّات «ثواء» ذکر شده؛ مانند النَّارُ مَثْوَاکمْ؛[۲] یعنی آتش دوزخ محل اقامت شماست. زندانی شدن[۳] و مدفون شدن،[۴] معانی دیگری است که برای این واژه بیان شده است.
واژه ثویه، به دو گونه، ثُویّه و ثَوِیّه تلفظ شده است. احمد بن عبدالله بکری، جغرافی‌دان، ثَوِیّه را دقیق‌تر می‌داند.[۵]
علت نامگذاری
مردم کوفه، مردگانشان را در ثویه دفن می‌کردند؛ به همین دلیل به «ثویه» که یکی از معانی‌اش مدفون شدن است، شهرت یافت. برخی[۶] معقدند، ثویه، زندان بوده؛[۷] به همین خاطر به «ثویه» که یکی از معانی دیگرش زندانی شدن است، مشهور شد.
گستره جغرافیایی
گستره ثویه، از خندق شهر کوفه[۸] آغاز می‌شود و به طرف شهر نجف و در امتداد خط مستقیمی که موازی خندق شهر کوفه است، به طرف جنوب، به شهر حیره می‌رسد.[۹] ثویه، در طرف صحرا، و پشت دو شهر کوفه و حیره، در شرق منطقه غری واقع شده است.
خطیب بغدادی، بین دو منطقه ثویه و غری خلط کرده است. شاید علت ااشتباه او، این باشد که هر دو منطقه در پشت شهر کوفه و در کنار یکدیگر قرار دارند.[۱۰]
ثویه ناحیه‌ای بیابانی و وسیع است که قبایل عرب در آن ساکن شده‌اند. یکی از این قبایل، قبیله معروف طَی است.[۱۱]
آرامگاه صحابه و تابعین
ثویه بیابانی در بیرون کوفه بود، که ۶ هزار مسلمان[۱۲] و گروه زیادی از صحابه و تابعین[۱۳] و یاران نزدیک امام علی(ع)[۱۴] در آن دفن شدند؛ از جمله: خباب بن ارت[۱۵] و کمیل بن زیاد.
رسم مردم کوفه بر این بود که مردگان را در ثویه، که به کوفه نزدیک بود، دفن می‌کردند و کسی را در منطقه غری که کنار ثویه بود دفن نمی‌کردند. امام علی(ع) وصیت کرد در ثویه دفن نشود؛ بلکه در منطقه غری دفن شود و قبرش مخفی بماند تا بدنش از دست‌دازی دشمنانش حفظ شود.
مزار کمیل بن زیاد
از قبور صحابه و تابعین که در ثویه دفن شدند اثری باقی نیست؛ فقط قبر کمیل بن زیاد، مشخص مانده است.
پایگاه نظامیان انگلیسی
منطقه ثویه و مرقد کمیل بن زیاد، در سال ۱۹۱۸م، پایگاه نظامیان انگلیسی به فرماندهی بالفور شده بود، که به دنبال کشته شدن حاکم نجف، به این منطقه فرستاده شده بودند.[۱۶]
پانوشت
- ↑ السان العرب، ج ۱۴، ص۱۲۵.
- ↑ انعام، آیه ۱۲۸.
- ↑ معجم البلدان، ج ۱، ص۹۴۰.
- ↑ تاج العروس، ج ۱۰، ص۶۴.
- ↑ البیان، ج ۱، ص۱۸۰.
- ↑ احمد بن عبدالله بکری.
- ↑ اوفیات الاعیان، ج ۲، ص۵۰۶.
- ↑ در حال حاضر خندق شهر کوفه، به خندق «سعده» شناخته می‌شود.
- ↑ االکامل فی التاریخ، ج ۲، ص۴۸۲.
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۱، ص۱۳۸.
- ↑ الأغانی، ج ۱۹، ص۱۲۷.
- ↑ الکامل فی التاریخ، ج ۲، ص۴۸۲.
- ↑ وفیات الاعیان، ج ۲، ص۵۰۶.
- ↑ تاریخ الکوفه، ص۶۸.
- ↑ طبقات ابن سعد، ج ۳، ص۱۶۷.
- ↑ ثورة النجف، ص۳۵.
منابع
- لسان العرب، ابن‌منظور.
- معجم البلدان، یاقوت حموی.
- تاج العروس، زبیدی.
- البیان، آیت الله خوئی.
- وفیات الاعیان، ابن‌خلکان.
- الکامل فی التاریخ، ابن‌اثیر.
- الأغانی، ابوالفرج اصفهانی.
- تاریخ بغداد، خطیب بغدادی.
- تاریخ الکوفه، سیدحسین براقی نجفی.
- ثورة النجف، حسن الاسدی.