بغیة النبلاء فی تاریخ کربلاء (کتاب)

بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، کتابی است به زبان عربی، نوشته سید عبدالحسین کلیدار، که به تاریخ و جغرافیای کربلا از گذشته دور تا میانه سده چهاردهم پرداخته است.

بغیة النبلاء فی تاریخ کربلاء (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	سید عبدالحسین کلیدار
به کوشش	عبد الأمير عزيز القريشی، طارق نافع الحمدانی
تصحیح	سید عادل الکلیدار
تاریخ نگارش	سده چهاردهم قمری
محتوا
موضوع	کربلا (عراق)‬، تاریخ
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	1
تعداد صفحات	216
قطع	وزیری
ناشر	دارالسلام، مركز كربلاء للدراسات والبحوث و دیگران
وب‌سایت ناشر	http://c-karbala.com
محل نشر	بغداد، کربلا، تهران
رده‌بندی کنگره	DS۷۹/۹‭‬ ‭/ک۴‏‫‭ک۸۴ ۱۳۹۵
سایر مشخصات	مصور
نسخه الکترونیکی	بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا

نویسنده

سید عبدالحسین کلیدار آل طعمة (1298 -1380ق)، فرزند علی، از خاندان آل طعمه، که ابتدا به سادات فائزی معروف بوده و پس از آن به آل طعمه معروف شدند. پدر او علی، نقیب و کلیددار حرم امام حسین(ع) بود. او بین سال‌های 1318 و 1343 قمری تولیت آن حرم بود. کتابخانه بزرگی داشت که در سال 1333ق در شورش حمزه بیگ سوخت. وی ادیب، تاریخ‌دان و اهل تألیف بود. برخی از آثار او عبارتند از: تاریخ المعاهد العلمیة، ادیان العرب فی الجاهلیة، تاریخ آل طعمه الموسویین، بطون قریش، ترجمه حیاة، تاریخ کربلاء الکبیر، قریش فی التاریخ، تاریخ المدن، العلوین فی العصر العباس، تاریخ کربلا فارسی.

ساختار

کتاب بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، دسته‌بندی و فصل‌بندی منظمی ندارد.

محتوا

کتاب بغیة النبلاء فی تاریخ کربلاء، به تاریخ و جغرافیای کربلا از گذشته دور تا میانه سده چهاردهم قمری پرداخته است. موضوعات این کتاب عبارتند از: پیشینه و شکل‌گیری شهر کربلا و حرم امام حسین(ع)، رویدادهای تاریخی، تاریخ و جغرافیای برخی مناطق کربلا، جغرافیای رودها و معرفی برخی بزرگان کربلا.

مهمترین رویدادهای بررسی شده، تخریب قبر امام حسین(ع) به دست متوکل، یورش نادرشاه به عراق، حمله وهابیان به کربلا و ثورة العشرین است. این کتاب، به برخی رودها، روستاها، مناطق تاریخی و بزرگان کربلا نیز پرداخته است. موضوعات این کتاب به ترتیب فهرست به این شرح است:

• تاریخ و جغرافیای کربلا از گذشته دور تا سده سیزدهم قمری.

در این بخش، پس از بررسی واژگانی و جغرافیایی کربلا، به معرفی کربلا پیش از اسلام، کربلا در زمان حکومت امام علی(ع)، کربلا هنگام ورود امام حسین(ع)، نخستین زائر امام حسین(ع)، ورود جابر بن عبدالله انصاری به کربلا، علت‌های شکل نگرفتن آبادی در کربلا تا سال ۲۴۷ق، تخریب قبر امام حسین(ع) به دست متوکل، منع زیارت امام حسین(ع) به دست او (236-247ق)، آغاز آبادنی کربلا در دوره منتصر عباسی (م.247ق)، ابراهیم مجاب نخستین ساکن کربلا در سال ۲۴۷ق، زیارت امام حسین(ع) توسط عضدالدوله آل بویه در سال ۳۷۰ق، معرفی کربلا در سده هفتم و آغاز سده هشتم قمری، کربلا در سده دهم قمری و کربلا در سده دوازدهم قمری پرداخته است.

• تاریخ کربلا در سده سیزدهم قمری.

در این بخش، حکومت عثمانی به سه دوره تقسیم شده و رخدادهای دوره دوم و سوم آن شرح داده شده است. رویدادهای دوره دوم عبارتند از:‌ یورش نادرشاه به عراق (۱۱۶۳ق)، ناامنی، قتل و غارت در این دوره و پایان این دوره با سقوط داود پاشا (ح.۱۸۱۷-۱۸۳۱ق). در دوره سوم که با پادشاهی علی رضا پاشا (آغاز ۱۲۴۶ق) شروع شد، به رویدادهای حمله وهابیان به کربلا (۱۲۱۶ق)، رویداد مناخور (۱۲۴۱-۱۲۴۵ق)، حادثة نجیب پاشا (۱۲۵۸ق) و فتنه علی هدله (۱۲۹۳ق) پرداخته شده است.

• تاریخ کربلا در سده چهاردهم قمری.

رخدادهایی که در این سده بیان شده‌اند عبارتند از: رویداد زهاوی درباره ایرانی‌ها (۱۳۲۴ق)، حادثه حمزة بک (۱۳۳۳ق)، ثورة العشرین (۱۹۲۰م) و روز ورود موهای پیامبر(ص) به کربلا (۱۳۱۰ق).

• سه بخش درباره کربلا پس از شهادت امام حسین(ع).

این سه بخش عبارتند از: توصیف حائر حسینی، دفن شدن بدن‌های شهیدان توسط بنی اسد و تاریخ ساخت حرم امام حسین(ع).

• مکان‌های تاریخی مهم در نقشه کربلا.

این بخش، به موقعیت جغرافیایی رودهای نهران، العلقمی، نینوی، الغازانی و سلیمانی پرداخته و جایگاه دو منطقه طف و حائر را معرفی کرده است.

• روستاهای پیرامون کربلا هنگام ورود امام حسین(ع).

در این بخش، به روستاهای نینوا و غاضریه، شفیه، عقر و نواویس پرداخته شده است.

• برخی از بزرگان و نقیبان کربلا.

در آغاز مصادر و منابع سرگذشت این بزرگان را بیان کرده، سپس نام و شرح حال آن‌ها را به این شرح ذکر کرده است:‌ محمد عابد، تاج الدین ابراهیم مجاب، معروف به ردّ السلام، ابوفائز محمد خامس، سید احمد ثانی، سید طعمه، سید طعمه دوم، سید طعمه سوم، سید نعمت الله، سید یحیی ضیاءالدین نقیب الاشراف، سید درویش، سید علی ثالث (م.1318ق).

• اخباری درباره حائر حسینی و زائران آن در عصر عباسی از کتاب امالی شیخ طوسی و دیگر کتاب‌ها.

در این بخش، به ذکر نام افرادی که در تاریخ به زیارت قبر امام حسین(ع) رفته اند پرداخته و چگونگی زیارتشان را بیان کرده است.

• استدراکات و ملحقات:

ملحق اول: تعمیرات حرم امام حسین(ع) از سده سیزدهم قمری تا اکنون.

ملحق دوم: مصادر و منابع فارسی کتاب.

منابع فارسی کتاب را معرفی کرده، که برخی از آن ها عبارتند از: تاریخ جهان گشای جویینی، نزهة القلوب، تاریخ نادری، مسیر طالبی، کامل بهائی و زنبیل فرهاد.

ملحق سوم: معرفی نسخه های خطی عربی به کار رفته در کتاب.

چاپ

این اثر با تحقیق سید عادل عبدالصالح الکیدار، حفید نویسنده، توسط چاپخانه «الارشاد »، در بغداد در قطع وزیری و در 216ص 1287 ق. (1345ش/1966م) منتشر شده است.

پیوند به بیرون

خواندن و بارگیری کتاب بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش ، ص۳۴۸. است.

• بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، عبدالحسین الکیدار آل طعمة، تحقیق سید عادل عبدالصالح الکیدار، چاپخانه «الارشاد »، بغداد، 1287 ق. (1345ش/1966م).
• تراث کربلا، سلمان هادی طعمة، تدوین پژوهشکده حج و زیارت، نشر مشعر، تهران، 1393ش.
• الذریعة إلى تصانیف الشیعة، محمدمحسن‏ آقابزرگ تهرانى، دار الأضواء، بیروت‏، 1403ق.
• مستدركات أعیان الشیعة، حسن‏ امین، دار التعارف للمطبوعات‏، بیروت‏، 1408ق.
• معجم رجال الفکر و الادب فی کربلاء، سلمان آل طعمه،
• معجم مورخی الشیعة، مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، قم، 1424ق.
• المنتخب من اعلام الفکر و الادب، کاظم عبود الفتلاوی
• موسوعة اعلام العراق فی قرن العشرین، حمید مطیعی، دار الشوون الثقافیه العامة، بغداد، 1998م.
• طبقات اعلام الشیعة و هو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، آقابزرگ تهرانی، دارالمرتضی للنشر، مشهد، 14040ق.