ظهر الکوفه

واژه‌شناسی

ظهر، به معنای بیرونِ هر چیزی آمده و درباره زمین، به زمین سخت و سفت و بلند معنا شده است. ظهر الکوفه، به معنای پشت و بیرون کوفه است.

فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، 9جلد، نشر هجرت - قم، چاپ: دوم، 1409 ه.ق.

ابن دريد، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، 3جلد، دار العلم للملايين - بيروت، چاپ: اول، 1988 م.

ازهرى، محمد بن احمد، تهذيب اللغة، 15جلد، دار احياء التراث العربي - بيروت، چاپ: اول، 1421 ه.ق.

مجمع البحرين ؛ ج‏3 ؛ ص390

و ظَهْرُ الكوفة ما وراء النهر إلى النجف‏

طريحى، فخر الدين بن محمد، مجمع البحرين، 6جلد، مرتضوي - تهران، چاپ: سوم، 1375 ه.ش.

موقعیت

ظهر الکوفه، منطقه‌ای وسیع بیرون کوفه که مدفن امام علی (ع) در آن‌جا قرار دارد. این منطقه، جایی است که نجف در آن قرار گرفته و در کنارهٔ کوفه واقع می‌شود. ظهر الکوفه، سرزمینی بلند بوده و آب، آن‌جا را فرا نمی‌گرفته است.

در روایات

در روایات فراوان نام آن دیده می‌شود. وقتی از امامان(ع) محّل قبر امام علی(ع) را که پنهان بود می‌پرسیدند، از ظهر الکوفه نام می‌بردند. این سرزمین را امام علی(ع) از دهقانان آن منطقه به ۴۰ هزار درهم خرید. مردم از این مقدار بها، در برابر سرزمینی خشک تعجب کردند. او از حضرت محمد(ص) نقل کرد که از پشت کوفه ۷۰ هزار نفر محشور می‌شوند که بدون حساب وارد بهشت می‌شوند. وی دوست داشت آن گروه از مِلک او محشور شوند.

گاهی امام علی(ع) از کوفه خارج می‌شد و به آن منطقه می‌رفت و ساعات زیادی را آن‌جا سپری کرده، با ارواح مؤمنان در آن دیار انس می‌گرفت. امام(ع) وصیت کرده بود که وقتی از دنیا رفت، او را در پشت کوفه در قبر دو برادرش هود و صالح دفن کنند. امام علی(ع) معتقد بود نخستین بقعه‌ای که خدا در آن عبادت شده، ظهر الکوفه بوده است.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ‌نامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پنجم، زمستان ۱۳۸۹، ص ۱۴ است.

• بحار الأنوار، محمدباقر مجلسی، دار إحياء التراث العربي‏، بيروت، 1403ق.
• تهذيب الأحكام، محمد بن الحسن طوسى، تحقیق حسن الموسوی خرسان، دار الكتب الإسلاميه‏، تهران، 1407ق.
• موسوعه‌ العتبا‌ت‌ المقدسه‌، جعفر خلیلی، موسسه‌ الاعلمی‌ للمطبوعا‌ت‌، بیروت، ۱۴۰۷ق‌.