آتش‌سوزی در آستان عسکریین(ع)

رویداد

در سال ۱۱۰۶ق. حادثه‌ای، منجر به آتش‌سوزی در آستان مقدس امامین عسکریین(ع) شد. در این رویداد، فرش‌های روضه، ضریح، چوب‌ها و درهای حرم سوخت.[۱]

علت

بی‌مبالاتی رومی‌ها و گروهی از اعراب، که سامرا را در اختیار داشته و به روضه آستان عسکریین کمتر اعتنا می‌کردند دلیل این آتش‌سوزی دانسته شده است. سادات و بزرگان، به واسطه ستم‌گری از سامرا کوچ کرده و آستان آن دو امام(ع)، به دست این افراد افتاده بود. از جمله بی‌اعتنایی آن‌ها موردی بود که باعث آتش‌سوزی شد؛ یک شب، چراغی را در محل نامناسب در داخل روضه قرار داده بودند؛ از فتیله آتش به فرش اثر گذاشته، کم‌کم به چوب‌ها رسیده و سرانجام آتش سوزی ادامه یافت. کسی حضور نداشت تا آتش را خاموش کند. فرش‌ها و ضریح و چوب‌ها و درهای حرم در آتش سوخت.[۱]

حاشیه

این رویداد، حاشيه هايى را در جامعه وقت به وجود آورد كه شعاع آن، به باورها نیز رسید. محمدباقر مجلسی، اين آتش‌سوزى را موجب سستى عقيده برخی از شيعيانِ ضعيف الاعتقاد و مستمسكى براى دشمنان امامان(ع) دانسته است.[یادداشت ۱]

با آنكه اينها نمى‌دانستند چنين پيش آمدهايى موجب زيان به مقام ائمۀ گرام نخواهد شد و از جلال و عظمت ايشان نمى‌كاهد. اين وقايع خشم پروردگار است بر مردم و ضرورتى ندارد كه پيوسته معجزه‌اى بكنند؛ زيرا اعجاز تابع مصالح كلّى و اسرار بسيار ريز و مهمى است كه ما نميتوانيم پى به موقعيت و يا عدم موقعيت بروز و ظهور معجزه ببريم. اين خود نوعى امتحان و آزمايش براى مردم است.»

چنين پيشآمدى در حرم پيامبر (ص) ، در مدينه نيز اتفاق افتاد؛ شيخ فاضل و دانشمند بزرگ، يحيى بن سعيد، در كتاب خود بهنام «جامع الشرائع» مينويسد:

«در همين سال؛ يعنى ۶۵۴ هجرى، در ماه رمضان، منبر پيامبر و سقفهاى مسجد آتش گرفت. بعد منبرى ديگر ساختند.»

صاحب «عيون التواريخ» كه از دانشمندان اهل سنت است، مى‌نويسد:

«در سال ۶۵۴، شب جمعه، در ماه رمضان آتش‌سوزى در مسجد پيامبر (ص) در مدينه

اتفاق افتاد. ابتداى آتش از زاويۀ شمال غربى بود. يكى از خدمتكاران وارد خزانه شد و در دستش شمعدانى بود، آن را به محلى آويزان كرد، با سرعت آتش به سقف رسيد و پيوسته پيش ميرفت، با اينكه مردم بسيار كوشش در اطفاى حريق كردند. تمام سقف هاى مسجد سوخت و بعضى از پايه‌ها خراب شد و گچهاى ديوار ريخت. هنوز مردم بهخواب نرفته بودند. سقف حجرۀ پيامبر نيز سوخت وهرچه باقيمانده بود روى زمين ريخت و همانطور ماند، فردا صبح كه جمعه بود، مردم محل نماز را تغيير دادند.»

«قرامطه نيز كعبه را ويران كردند و حجر الأسود را از آنجا برداشته، در مسجد كوفه نصب كردند.»

در تمام اين وقايع معجزه‌اى ظهور و بروز نكرد و فورى با قدرت غير عادى پيش‌گيرى نشد، ولى معمولاً در چنين وقايعى، آثار خشم خدا بر مخالفين دراين نواحى با فاصلۀ مختصرى آشكار گرديد؛ چنانچه در همين آتش‌سوزى خشم خدا بر اين گروه آشكارا ديده شد.

بازسازی

هنگامی که خبر آتش‌سوزى سامرا به سلطان حسين صفوى رسيد، دستور داد ویرانی‌ها را با هزینه آن دولت، بسيار عالى بازسازی کنند. چهار صندوق مجلّل و ضريحى مشبك که آن را چون آسمان زيبا و درخشان توصیف کرده‌اند، ساخته و نصب شد.[۱]

پانوشت

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ بحارالأنوار ( ج۵٠، ص٣٣٧)
  1. آنان توقع داشتند، آتش‌سوزی با معجزه یا کرامت، خاموش شود. این توقع، باعث ایجاد سستی در برخی موافقان، و سرزنش در برخی مخالفان شده بود.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله حاشيه هاى «آتش سوزى سامرا» محمد باقر پور امينى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ‌شماره اول، زمستان 88، ص57 است.