خان نخيله
خان نخیله یا خان ربع یا خان آل شمس، بین مسیر کربلا-نجف، با فاصله حدود ۱۴ کیلومتر از کربلا قرار دارد. در دوره عثمانی ساخته شده، و ورودی دو طبقه، آجرکاری‌های هنری و کندوکاری‌های فنی از ویژگی‌های این بنا است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | دوره عثمانی |
| کاربری | کاروانسرا |
| مکان | بین مسیر کربلا-نجف، با فاصله حدود ۱۴ کیلومتر از کربلا |
| نام‌های دیگر | خان ربع، خان آل شمس |
| معماری | |
| سبک | اسلامی |
درباره خان نخلیه
خان نخیله، با نام‌های خان ربع،[۱] و خان آل شمس[۲] نیز شناخته شده است. این کاروانسرا، بین مسیر کربلا-نجف قرار داشته، و حدود ۱۴ کیلومتر از کربلا فاصله دارد. خان نخیله، در دوره عثمانی ساخته شده و دارای حیاطی سرباز است که با مجموعه‌ای از اتاق‌ها احاطه شده است. دیوارهای بلند، ورودیِ دو طبقه با دروازه‌ای بزرگ میان آن، و استفاده از آجر و گچ، خان نخیله را از دیگر منزلگاههای مشابهش، متمایز کرده است.[۳]
تاریخچه
برخی، سازنده خان نخیله را یکی از اهالی هند دانسته،[۴] و برخی، حسن بن محمد آل شمسه را سازنده آن دانسته‌اند.[۵] حیدر الجد، احتمال می‌دهد منزلگاههای سه‌گانه خان نخیله، در زمان‌های مختلف و به دست افراد مختلف ساخته شده‌اند؛ یعنی ممکن است یکی از اهالی هند، نخست منزلگاهی را برپا کرده و آنگاه، درکنار آن به دست دیگران، منزلگاهی دیگر ساخته شده است.[۶]
خان نخیله، در گزارش نظامی که رییس ستاد ارتش بریتانیا در سال ۱۳۲۹ق نوشته است، دارای ۳ خان، ۶ قهوه‌خانه و چاه‌های آب گوارا معرفی شده است.[۷]
در سال ۱۹۹۳م (۱۴۱۴ق) در مهماتی که سپاهیان در خان نخیله انبار کرده بودند، انفجاری رخ داد و بسیاری از ساخته‌های این منزلگاه ویران شد. بر پایه گزارشی که سال ۱۴۲۶ق تهیه شده، آثاری از تکه پاره‌های مهمات و سلاح‌ها، پیرامون خان دیده شده است.[۸]
علت نامگذاری
ممکن است علت نامگذاری خان نخیله به این نام، منطقه‌ای است که این کاروانسرا در آن واقع شده، زیرا این منطقه، نزدیک باغ‌های به هم پیوسته میان نجف و کربلا است.
به خان نخیله، خان ربع گفته شده، زیرا برای مسافرانی که از کربلا به نجف می‌روند، یک چهارمِ راه محسوب می‌شود[۹] و به آل شمس معروف شد، زیرا سازنده یا مرمت کننده آن، آل شمس بوده‌اند.[۱۰]
اکنون
بر پایه آخرین آمار، در سال ۱۴۲۶ق، برای خان نخیله دروازه قوس مانند، اتاقی بالای دروازه، آجرکاری‌های هنری و کندوکاری‌های فنی گزارش شده است.
مقاله منزلگاههای راه کربلا و نجف، اطلاعات بیشتری از معماری این کارونسرا ارائه داده است.[۱۱]
پانوشت
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۰.
- ↑ ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۷۳.
- ↑ العتبة العباسیة المقدسة
- ↑ النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، ص۶۲.
- ↑ خان المصلی لوحة تاریخیه من العهد العثمانی الأخیر، ص۲؛ ر ک: الدرر البهیة فی انساب عشائر النجف العربیه، ج۱، ص۱۲۹.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۱.
- ↑ النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، ص۶۲.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۳.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۰.
- ↑ ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۷۳.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۲ و ۹۳.
منابع
- خان المصلی لوحة تاریخیه من العهد العثمانی الأخیر، حسن حکیم
- الدرر البهیة فی انساب عشائر النجف العربیه، عباس محمد الزبيدي الدجيلي، مطبعة الغری الحدیثة، ۱۳۹۵ق.
- ماضی النجف و حاضرها، جعفر آل محبوبه، دارالاضواء، بیروت، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۶ق، ۱۹۸۶م.
- النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، محمدکا‌ظم بن کا‌تب طریحی، دارالها‌دی، بیروت، ۱۴۲۳ق.