سفرنامه‌های فارسی حج
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۹۹ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
پیشینه
پیشینه سفرنامه‌نویسی فارسی به سده پنجم قمری بازمی‌گردد.[۱] در سده‌های پس از آن، سفرنامه‌نویسی رونق چندانی نداشت و تنها دو سفرنامه مستقل درباره حج نگاشته شد؛[۲] اگر چه گزارش‌های پرشمار کوتاه از سفر حج بزرگانِ حکومت و علم در میانه کتاب‌ها نوشته می‌شد.[۳]
دوران اوج رونق سفرنامه‌نویسی فارسی، در سده‌های دوازدهم و سیزدهم قمری، همزمان با حکومت قاجاریه بود. علت آن را افزایش سفرهای ایرانیان به دیگر نقاط جهان و تأثیرپذیری از شیوه مرسوم سفرنامه‌نویسی در غرب دانسته‌اند. از آن دوران، ده‌ها سفرنامه حج قاجاری در دست است.[۴]
سفرنامه‌های مهم
برخی از سفرنامه‌های مهم فارسی چنین‌اند:
سفرنامه ناصرخسرو
در قلمرو نثر فارسی، سفرنامه ناصر خسرو که از نثر فارسی در سده پنجم ق. به شمار می‌رود، کهن‌ترین سفرنامه حج در زبان فارسی است. ناصر خسرو در این سفرنامه، گزارشی از سفر خود به حج در سال‌های ۴۳۷ تا ۴۴۴ق. ارائه کرده و آگاهی‌هایی فراوان از جغرافیای مکه و مدینه و راه‌های حج در اختیار خواننده قرار داده است.[۵]
حجازیه
سفرنامه‌نویسی به نثر فارسی در سده‌های پسین چندان رونقی نداشت. تنها سفرنامه‌های حج منثور که در این دوران به فارسی نگاشته شده، کتابی است از ابوالاشرف یزدی (م. ۷۶۲ق) با عنوان حجازیه[۶]
بیان واقع
و سفرنامه‌ای دیگر با عنوان بیان واقع نوشته عبدالکریم کشمیری که هر چند قرار بوده سفرنامه حج باشد، بخشی عمده از آن، تاریخ رویدادهای دوران سلطنت نادر شاه افشار است.[۷]
از مهم‌ترین این سفرنامه‌ها باید به سفرنامه فرهاد میرزا، امین‌الدوله، میرزا علی‌خان اعتماد السلطنه، تذکرة الطریق نوشته میرزا داود میر وظایف، حسام‌السلطنه، محمد حسین فراهانی، و نایب‌الصدر شیرازی اشاره کرد.
سفرنامه فرهادمیرزا
این سفرنامه، گزارش سفر حج فرهاد میرزا معتمدالدوله (۱۲۳۳-۱۳۰۵ق)،[۸] برادر محمدشاه قاجار در سال ۱۲۹۲ق. است.[۹] بازدید و گزارش از امامزاده‌ها و مرقدهای بزرگان در مسیره راه، یکی از ویژگی‌های این سفرنامه است.[۱۰]
سفرنامه امین الدوله
پانویس
- ↑ نک: سفرنامه ناصر خسرو.
- ↑ بیان واقع، ص5-114؛ معجم ما کتب فی الحج، ص126.
- ↑ نک: وقایع السنین، ص552-558؛ تذکره صفویه کرمان، ص469، 476؛ احیاء الملوک، ص477.
- ↑ نک: پنجاه سفرنامه؛ نک: چهل سال تاریخ ایران، ج1، ص173.
- ↑ نک: سفرنامه ناصر خسرو.
- ↑ معجم ما کتب فی الحج، ص126.
- ↑ بیان واقع، ص5-114؛ معجم ما کتب فی الحج، ص126.
- ↑ چهل سال تاریخ ایران، ج1، ص۲۶۳.
- ↑ سفرنامه فرهادمیرزا، پیشگفتار، ص۷.
- ↑ سفرنامه فرهادمیرزا، ص231 ـ 242 و 257 و 309.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ایران.
چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه: المآثر و الآثار، محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر، ۱۳۶۳ش.
سفرنامه فرهادمیرزا، فرهامیرزا قاجار، تصحیح غلامرضا طباطبایی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۶۶ش.