حلق و تقصیر
مفهوم‌شناسی
«حلق» به معنای تراشیدن موهای سر و «تقصیر» به معنای کوتاه کردن قدری از مو و ناخن است.[۱]
حلق یا تقصیر یکی از مناسک منا است که انجام آن بر حج‌گزار واجب است.[۲]
تقصیر، آخرين عمل از اعمال عمره تمتّع نیز شمرده شده است. [۳]
در عمره تمتع
به فتوای فقهیان شعیه، تقصير در عمره تمتع، واجب[۴] و تراشیدن سر (حلق) جایز نیست.[۵]
زمان
به فتوای فقهیان شعیه، تقصير در عمره تمتع، بايد پس از سعى باشد[۴] و تراشیدن سر جایز نیست.[۵] البته لازم نيست فوراً تقصير كند، ولى تا وقتى كه تقصير نكرده است، هيچ‌كدام از محرمات احرام بر او حلال نمى‌شود.[۳]
مكان
تقصير، مكان معينى ندارد، گرچه اكنون متعارف است كه بعد از تمام شدن سعى، روی مروه تقصير مى‌كنند.[۶]
در كنار مروه محوطه‌اى مسقف اضافه شده است براى افرادى كه سعي‌شان به‌پايان مى‌رسد و براى تقصير توقف مى‌كنند، تا محل دور زدن مردم بر مروه شلوغ نباشد.[۶]
احكام تقصیر
برخی از احکام تقصیر چنین است:
- با تقصير، اعمال عمره تمتّع به‌پايان مى‌رسد و كارهايى كه به‌سبب احرام حرام شده بود حلال مى‌شود.
- تقصير نيز جزء اعمال عمره و از عبادات است و بايد به‌قصد قربت و به نيت يكى از اعمال عمره انجام داده شود.
- لازم نيست انسان خودش مو يا ناخن را بچيند، پس ديگران هم مى‌توانند برايش تقصير كنند، ولى خودش بايد نيت كند.
- كسى كه خودش تقصير نكرده، نبايد موى شخص ديگرى را بچيند، چون هنوز مُحرم است و در حال احرام زدودن مو، حتى از بدن ديگران حرام است؛ بنابراین افرادى كه خودشان تقصير نكرده‌اند نمى‌توانند براى ديگران تقصير كنند؛ ولى چيدن ناخنِ شخص ديگر اشكال ندارد.
- چون معمولاً محل توقف مردم براى تقصير شلوغ است، که بانوان مواظب باشند براى تقصير، موهاى سرشان را مرد نامحرم نبيند.[۶]
احکام فاصله بین تقصیر تا احرام
در فاصله بين تقصير عمره تمتّع تا احرام حج، برخى كارها بر حاجيان حرام و برخی کارها مستحب است:
محرمات
- به‌جاى آوردن عمره مفرده؛
- تراشيدن سر (حلق)؛
- بيرون رفتن از شهر مكه، (به فتواى عده‌اى از مراجع تقليد؛ برخی ديگر از مراجع تقلید، بيرون رفتن را به شرط آن‌كه مطمئن است براى اعمال حج مى‌تواند بازگردد جايز دانسته‌اند.)
- كندن و بريدن درخت و گياه حرم؛
- شكار، حتى كشتن ملخ و مانند آن.[یادداشت ۱][۷]
مستحبات
- تلاوت قرآن (چنانچه بتوانند يك دور كامل قرآن را در مكه بخوانند، ثواب زيادى دارد)؛
- طواف مستحب؛
- نماز در مسجدالحرام و ساير مساجد معتبر مكه؛[۷]
- زيارت قبور اولياى مدفون در قبرستان ابوطالب.[۸]
در عمره مفرده
احکام تقصیر در عمره مفرده ماننند عمره تمتع است؛ البته با تفاوت‌هایی که چنین‌اند:
به فتوای فقیهان شیعه، در عمره مفرده، حلق به جای تقصیر جایز است؛ بر خلاف عمره تمتع که در آن حلق جایز نیست. (نیازمند منبع)
در حج تمتع
حلق یا تقصیر یکی از مناسک منا است که انجام آن بر حج‌گزار واجب است.[۲]
افراد موظف به حلق
كسانى كه بايد سر بتراشند عبارتند از:
- كسى كه سال اول حج او باشد، چه واجب، چه مستحب، براى خودش يا براى ديگرى؛ (به فتواى برخى از فقیهان شیعه، چنين فردى نيز مى‌تواند تقصير كند ولى حلق افضل است.)
- كسى كه موى خود را به‌منظورى چسبانده باشد؛
- كسى كه موى سر را جمع كرده و به هم پيچيده و گره زده و بافته باشد.[۹]
افراد موظف به تقصير
كسانى كه بايد تقصير كنند، عبارتند از:
زمان
زمان حلق يا تقصير در حج تمتع، روز عيد قربان، از طلوع تا غروب آفتاب است؛ ولى برخى از فقیهان شیعه، احتياط مستحب مى‌دانند كه حلق يا تقصير روز عيد باشد و تأخير آن تا روز سيزدهم ذى‌الحجه را جايز مى‌دانند و نيز برخى از فقیهان، حلق در شب را براى كسى كه در روز موفق به اين عمل نشده است كافى مى‌دانند.[۱۰]
مكان
حلق يا تقصير بايد در منا انجام پذيرد و در بيرون منا صحيح نيست، لذا كسانى كه براى قربانى به كشتارگاه رفته يا به جهتى ديگر از منا خارج شده‌اند بايد توجه داشته باشند كه براى حلق يا تقصير بايد به منا برگردند.[۱۰]
كسى كه نمى‌تواند براى حلق يا تقصير به منا برود، هرجا كه هست حلق يا تقصير مى‌كند و موى خود را به منا مى‌فرستد.[۱۰]
احکام
با حلق يا تقصير در حج تمتع، تمام محرمات احرام حلال مى‌شود، به‌جز بوى خوش، التذاذ جنسی و آمیزش.[۱۱]
پانویس
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۷۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ درسنامه مناسک حج، ص۶۵.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ درسنامه مناسک حج، ص۴۹.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ مناسک محشی ص۳۵۶ و ۳۵۷؛ درسنامه مناسک حج، ص۴۹.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ مناسک محشی ص۳۵۶ و ۳۵۷.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ درسنامه مناسک حج، ص۵۰.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ درسنامه مناسک حج، ص۵۱.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۵۲.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۷۱ و ۷۲.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ درسنامه مناسک حج، ص۷۲.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۸۰.
- ↑ كندن و بريدن درخت و گياه و نيز شكار از محرّمات مخصوص حرم است و اختصاص به اين زمان - فاصله تقصير تا احرام حج ندارد.