تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء (کتاب)
تحقیقی درباره اول اربعین حضرت سید الشهدا، پژوهشی است در اثبات تاریخی حضور کاروان اسرای اهل بیت در کربلا در نخستین ارعبین شهدای عاشورا به سال ۶۱ هجری قمری. این کتاب از نخستین پژوهش‌های صورت گرفته در این موضوع است که نقش عمده‌ای در آثار بعد از خود و تحقیقات معاصر درباره اربعین داشته است و کتاب‌ها و مقالاتی در پذیرش و تایید یا نقد موضع آن به نگارش درآمده‌اند.
این کتاب را آیت‌الله قاضی طباطبایی(۱۲۹۱-۱۳۵۸ش.) نوشته و نخستین بار در سال ۱۳۵۲ منتشر شد.
پاسخ به کتاب لولو و مرجان
طرح کلی کتاب پاسخ به تردیدهایی است که محمد حسین نوری معروف به محدث نوری در کتاب لولو و مرجان در واقعیت تاریخی حضور اهل بیت در اربعین سال ۶۱ در کربلا مطرح کرده است. نویسنده لولو و مرجان، ارزش پایین کتاب لهوف، استبعاد سید طاووس درباره امکان بازگشت اسرا به کربلا در عرض ۴۰ روز، نبود گزارش‌های معتبر از بازگشت اسرا به کربلا را از جمله دلایل تضعیف این گزارش دانسته است.
گزارش محتوای کتاب
بخش عمده از کتاب تحقیقی در اول اربعین حضرت سیدالشهداء به مسئله امکان زمانی سفر کاروان اسرای اهل بیت از کوفه به شام و بازگشت آنان به کربلا در مدت ۴۰ روز اختصاصیافته است. نویسنده در این بخش به بررسی روایات متعدد تاریخی درباره نحوه مسافرت‌ها در گذشته و روش‌های خبر رسانی پرداخته است. وی روایاتی که مدت اقامت اهل بیت(ع) در کوفه را به دلیل نامه‌نگاری عبدالله بن زیاد و یزید و کسب تکلیف درباره کاروان اهل بیت طولانی دانسته‌اند، رد می‌کند.
بر اساس نظر نویسنده ، حضور کاروان اسرا در کوفه طولانی نبود و افزون بر اینکه نامه‌نگاری عبدالله بن زیاد با یزید، از نظر تاریخی حتمی نیست، مدت ارسال نامه از طریق پیک‌های تند رو یا کبورتر نامه‌رسان چندان طولانی نبوده است.
اثبات امکان سفر کاروان از شام به کربلا در ۱۲ روز
بر اساس تحقیق نویسنده، امکان سفر کاروان اسرای اهل بیت از کربلا به تا شام در مدت ۱۲ روز وجود داشته است. مدت اقامت شهدای کربلا در شام نیز از چند روز تجاوز نکرده و روایاتی که از اقامت طولانی مدت کاروان در شهرهای گوناگون خبر می‌دهند پذیرفتنی نیست.
در ادامه کتاب به اشکلاات دیگر محدث نوری به تفصیل پاسخ داده شده و دلایلی مانند شهرت حادثه نزد شیعیان و روایات حاکی از دفن سر امام(ع) در کربلا، از جمله مویدات نظریه حضور اهل بیت(ع) در نخستین اربعین امام(ع) در کربلا دانسته شده است.
تعلیقات
بخش تعلیقات و اضافات کتاب که حجم زیادی دارد شامل مباحث تکمیلی درباره موضوعات مطرح در متن کتاب شامل مسائل تاریخی، کتاب‌شناسی و شخصیت شناسی است.
چاپ‌ها
کتاب نخستین بار در تبریز با عنوان ح‍ق‍ی‍ق درباره روز اربعین حضرت س‍ی‍دال‍ش‍ه‍دا در سال ۱۳۵۲ به چاپ رسید. در سال ۱۳۶۸ دوباره توسط بنیاد علمی و فرهنگی شهید آیت الله قاضی طباطبایی منتشر شد و در سال 1383از سوی چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تجدید چاپ شد.