حج در اندیشه اسلامی(کتاب)

کتاب حج در اندیشه اسلامی نوشته سیدعلی قاضی عسکر است. این کتاب شامل 22 بخش می‌ باشد که در دو شاخص عمده به اهمیت حج و حج‌گزاری و آداب آن، و نیز اعمال و اماکن مورد توجه به هنگام حج مانند طواف، مقام ابراهیم، برائت از مشرکین، صفا و مروه و نظایر آن پرداخته است.

حج در اندیشه اسلامی(کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	سید علی قاضی عسکر
محتوا
موضوع	حج، مفاهیم، اماکن
نشر
تعداد جلد	1
قطع	وزیری
ناشر	مشعر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	1400

آداب اعمال ارکان حج

در این بخش با تکیه بر آیات و روایات ابتدا اهمیت حج و گزاری را بیان می کند. سپس آداب و رفتار برتر به هنگام حج را برمی شمرد. همچنین با بیان مفاهیم حج باطنی و حج ظاهری اهمیت و جان مایه حج را باطن اعمال که همانا تسلیم بودن برابر اراده الهی و دوری از گناهان است می داند. برکات سفر حج نیز در این بخش مورد توجه قرار گرفته است، برکاتی نظیر آشنایی مسلمانان جهان به هنگام حج، بالارفتن معلومات دینی آنان و نیز منافع اقتصادی و فرهنگی ناشی از مراسم حج.

به شاخص ها و ویژگی های شهر مکه به عنوان شهر دربردارنده کعبه و برپا کننده حج مورد توجه قرار گرفته است. این ویژگی ها براساس آیات قرآن ام القری بودن، امن بودن برای تمامی موجودات، پاکی اقتصاد و ولایت صالحان تعریف شده است. همچنین هنگامه حج را محلی برای وحدت امت اسلامی ذکر می کند و با آیات و روایات همگرایی مومنان در مراسم حج را عنوان می کند.زیر فصل های این بخش بدین شرح است:

حج در قرآن

آیات 96و 97 سوره آل عمران، آیه 37 سوره ابراهیم، آیات 26و27 سوره حج

حج در روایات

در روایات شیعه و سنی مورد اهمیت بوده و همواره از سوی پیامبر و امامان معصوم به ترویج حج توصیه شده است.

پیشینه حج گزاری

پیش از حیات آدم توسط فرشتگان آغاز شده و تا زمان پیامبر اسلام در جریان بوده است.

آداب سفر حج

اخلاص در نیت ، توبه و استغفار، وصیت، تأمین مخارج زن و فرزند، غسل، صدقه، لباس تمیز پوشیدن، خدمت به دیگر حاجیان، نماز خواندن در مسجد

اسرار و معارف حج

توجه به باطن اعمال، تسلیم خدا بودن و پرهیز از گناهان

اهداف معنوی سفر حج

با توجه به آیات متعدد، اهمیت حج گزاری و آداب و هدف آن که همانا خلوص انسان را بیان می کند.

برکات حج

آشنایی مسلمانان مناطق مخلتف با هم، تصمیم گیری در مورد مشکلات جهان اسلام، بهره‌گیری از مراسم حج برای بالابردن معلومات دینی حجاج، منافع اقتصادی و فرهنگی، وحدت امت اسلامی

مکه مکرمه مرکز فرهنگی جهان اسلام

بر اساس آیات قرآن، مکه، ام القری و مادر شهرها، شهری که در پی پایه گذاری کعبه توسط ابراهیم(ع) مدنیت یافت، امن بودن شهر مکه و اطراف برای تمام جانداران، دارا بودن اقتصاد سالم، توجه مسلمانان جهان به این سرزمین، برابری مردم مکه با مسلمانان سایر مناطق جهان اسلام، اداره شهر مکه به‌وسیله صالحان، قرارداشتن کعبه در این شهر، تبادل افکار مسلمانان جهان به موقع حج در این شهر، قرار داشتن کعبه و مسجدالحرام که محل زدودن گناهان است در مکه، بقای جامعه دینی و تحقق اهداف پیامبر که در توجه مردم به حج است که در مکه برگزار می شود، قرار داشتن کعبه که محور توحید و رهاسازی انسان از هر بردگی است و این شهر محور آزادی را در خود جای داده است.

نقش و جایگاه حج در تحقق همگرایی اسلامی

بنا بر روایات و آیات و فضایلی که برای حج برمی شمرد، هنگامه حج را برترین جایگاه برای وحدت امت اسلامی می داند.

ارکان و اعمال حج

در این بخش به ارکان و اعمال و مفاهیم مرتبط با حج مانند طواف، صفا و مروه، عرفات، حج اکبر، برائت از مشرکین، مزدلفه، منا پرداخته شده است. ابتدا تاریخچه طواف و سپس کیفیت و انواع آن را ذکر می کند. سپس به ترتیب اعمال و مکان هایی که حجاج برای اتمام مراسم حج باید بدان اهتمام ورزند را بیان بیان می کند. اهمیت سعی بین صفا و مروه و وجوب آن از دید آیات و روایات، سرزمین مقدس عرفات که حج گزاران باید مدتی را در آن به عبادت مشغول باشند تا برای زیارت مجدد کعبه آماده شوند. برائت از مشرکین و دعای عرفه از اعمال سرزمین عرفات است. همچنین روایات در باره حج اکبر و تفاسیر مختلف از آن را بیان می‌کند. به مفهوم برائت از مشرکین می پردازد و به سیره پیامبران و ائمه را در برائت جستن از مشرکان و کافران می پردازد.وقوف در مزدلفه و مشعرالحرام ومطرح شدن آیات و روایات در این باره، بخش دیگری را به خود اختصاص داده است. مبحث بعدی منا است، با آیات و روایات وجه تسمیه آن را برمی شمرد و از اهمیت آن خبر می دهد و نیز اعمال منا یعنی رمی جمره و برگزاری عیدقربان و قربانی کردن را ذکر می کند. زیر فصل های این فصل بدین شرح است:

طواف و اهمیت آن در روایات

در این بخش بنابر روایات اهمیت طواف ذکر شده و پاداش طواف را آمرزش گناهان برشمرده شده است. سپس به کیفییت طواف نظیر هفت شوط طواف، طواف در شب، دعا و ذکر در طواف، طواف نیابتی می پردازد.

صفا و مروه

یادآور سعی هاجر مابین این دو کوه، شکستن نخوت و غرور انسان با سعی بین صفاو مروه

سرزمین عرفات

وقوف در این سرزمین از ارکان حج است، سرزمین آمرزش گناهان و حاجیان در آن به دعا و نیایش می پردازند.

حج اکبر

بنابر روایات روایات و تفاسیر، روز عید قربان، روز عرفه ای که مقارن با جمعه باشد را روز اکبر دانسته و نیز در جایی حج اکبر را حج و حج اصغر را عمره برشمرده است.

حج و برائت از مشرکین

برائت و مطرود شمردن مشرکان و دشمنان در زمان پیامبران و ائمه معصومین و نیز بیان فتوای برائت از مشرکین در عصر حاضر توسط امام خمینی

مزدلفه

مطرح شدن مفاهیم، جمع، مشعرالحرام، قزح، مزدله یا همان مشعرالحرام مکانی است که وقوف در آن از ارکان حج است. در این بخش به مسجد و نماز گزادن در آن و نیز وقوف امیرالحاج در این مکان اشاره شده است.

سرزمین منا

وجه تسمیه منا، منا در دوره جاهلی، و بیان اعمال منا یعنی رمی جمره و نیز عیدقربان

اماکن برجسته در موسم حج

مقام ابراهیم

در این بخش بنا بر آیات و روایت اهمیت مقام ابراهیم را بیان می کند. سپس به کیفیت مقام ابراهیم، نظیر فرو رفتگی پا در سنگ، اندازه مقام ابراهیم، فاصله مقام تا کعبه، پرده مقام ابراهیم، نماز پشت مقام ابراهیم می پردازد.

زمزم

ابتدا روایات تاریخی مختلف در پیدایش آب زمزم مطرح شده و پس از اشاره به هاجر و اسماعیل و چگونگی ایجاد این چشمه، به آبادانی شهر مکه در اثر بروز این چشمه پرداخته است. احیای مجدد چشمه زمزم توسط عبدالمطلب جد پیامبر و توصیف زمزم در سفرنامه ها و اشعار از دیگر مطالب این بخش است.

شعب ابی طالب

با بیان محل تولد پیامبر، مکان سکونت بنی هاشم به مشخص محل تقریبی شعب ابی طالب می پردازد و به این نتیجه می رسد که پیامبر در شعب ابی طالب متولد شده و این مکان در نزدیکی مسجدالحرام بوده است. نیز به محاصره پیامبر و یارانش در شعب و اسامی آنان می پردازد و شعب های دیگر مکه نیز نام می برد.

قبرستان ابوطالب(جنه المعلاه)

این قبرستان در منطقه حجون واقع شده و بزرگان اسلام نظیر: قصی بن کلاب، عبدالمطلب، هاشم، ابوطالب، خدیجه در این قبرستان دفن شده اند.

مشکلات حاجیان از زبان سفرنامه نویسان

نمود مشکلات و سختی های مسیر حج گزاران ایرانی در سفرمانه های ایرانی و اشعار فارسی مورد توجه قرار گرفته است. ومشکلاتی نظیر حمل و نقل نامناسب، دزدی و ناامنی، سفر با کشتی،قرنطینه حاجیان و برخورد نامناسب با آنان در جده، نبود امکانات بهداشتی از این دست هستند.