نماز طواف (فتاوای مراجع)

این مقاله فتوای مراجع درباره لباس احرام برگرفته از مناسک حج، ص 166 است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم فقهی این مقاله را بخوانید← نماز طواف

چگونگی

مسئله ۷۷۳
امام خمینی: واجب است بعد از تمام شدن طواف عمره، دو رکعت نماز بخواند؛ مثل نماز صبح.

مسئله ۷۷۴
امام خمینی: مي‌تواند نماز طواف را با هر سوره‌اي که خواست بخواند، مگر سوره‌هاي سجده،^{[م۷۷۴ ۱]} و مستحب است در رکعت اول، بعد از «حمد»، سوره «قل هو الله احد» را بخواند و در رکعت دوم، سوره «قل يا أيها الکافرون» را بخواند.
مراجع دیگر: ↑ آية الله زنجاني: قرائت سوره‌هاي سجده در نماز، مانعي ندارد ولي نبايد آيه سجده را بخواند. آية الله سيستاني: قرائت سوره‌هاي سجده در نماز جايز است، ولي اگر سجده را انجام داد نماز باطل مي‌شود مگر اينکه سهواً سجده کند و اگر سجده نکند نماز صحيح است ولي گناه کرده است و اگر قبل از آيه سجده، به سوره‌اي ديگر عدول کند اشکال ندارد هرچند عمداً شروع کرده باشد.

مسئله ۷۷۵
امام خمینی: جايز است نماز طواف را بلند بخواند مثل نماز صبح يا آهسته مثل نماز ظهر.

شک در رکعات

مسئله ۷۷۶
امام خمینی: شک در رکعات نماز طواف موجب بطلان نماز است^{[م۷۷۶ ۱]} و بايد اعاده کند و بعيد نيست اعتبار ظن در رکعات^{[م۷۷۶ ۲]} و در ظن در افعال احتياط کند^{[م۷۷۶ ۳]} و در احکام، اين نماز با نماز يوميه مساوي است.
مراجع دیگر: ↑ آية الله بهجت: بعد از استقرار آن به تروّي علي الأحوط، و اظهر اعتبار ظن در رکعات است مثل ظن در افعال؛ چه ظن به وجود باشد يا عدم به مصحّح باشد يا مبطل به رکن باشد يا غير آن، در محل شک و يا نسيان باشد يا خارج از محل. پس لوازم آن از تدارک يا بطلان يا عدم تدارک را مترتّب مي‌کند، اگرچه احتياط در اعاده است في ‌الجمله، در صورت تعلّق ظن به فعل که تدارک نمي‌کند مگر در موردي که انجام دادن آن مبطل نباشد يقيناً. ↑ آية الله مکارم: احتياط واجب اعاده بعد از اتمام است. ↑ آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: ظن در افعال حکم شک را دارد. آيات عظام سبحاني، گلپايگاني، فاضل: ظن در افعال معتبر است.

فاصله انداختن با طواف

مسئله ۷۷۷
امام خمینی: احوط آن است^{[م۷۷۷ ۱]} که بعد از طواف مبادرت به نماز کند و زود به جا آورد.
مراجع دیگر: ↑ آية الله تبريزى، آية الله خويي: بايستي بعد از طواف مبادرت به نماز کند، که در عرف نگويند بين آنها فاصله شده. آية الله خامنه‌اي: نبايد بين طواف و نماز آن فاصله ايجاد شود. آية الله زنجاني: نماز طواف وقت معيني ندارد ولي چون از توابع و ملحقات طواف است موالات بين طواف واجب و نماز معتبر است، يعني نبايد بدون عذر بين آن و طواف، فاصله بيندازد به قدري که عرفاً از توابع آن به حساب نيايد؛ ولي اگر به جهت عذري مانند تشکيل صفوف جماعت يا تجديد وضو به تأخير بيفتد اشکال ندارد و اگر بدون عذر، نماز را به تأخير بيندازد بايد بعد از خواندن نماز، طواف و نماز را اعاده کند. آية الله سبحاني: بايستي بعد از طواف مبادرت به نماز کند و فاصله آن دو زياد نباشد که موالات به هم بخورد و اين يک امر عرفي است. آية الله سيستاني: به اين معني که به نظر عرف بين آن دو فاصله‌اي نباشد ولي فاصله به مقدار ده دقيقه براي استراحت يا يافتن جاي مناسب و مانند آن اشکال ندارد ولي کاري ديگر مانند نماز قضا به احتياط واجب نبايد انجام دهد. آية الله فاضل: اقوي مبادرت به نماز است و در صورتي که عالماً و عامداً اخلال به فوريت کند، بنا بر احتياط طواف باطل مي‌شود.

مکان

مسئله ۷۷۸
امام خمینی: واجب است که اين نماز نزد مقام ابراهيم واقع شود^{[م۷۷۸ ۱]} و احتياط واجب آن است که پشت مقام به جا آورد^{[م۷۷۸ ۲]} [به طوري] که سنگي که مقام است بين او و خانه کعبه واقع شود و بهتر آن است که هرچه ممکن باشد نزديک‌تر بايستد، ليکن نه به طوري که مزاحمت با سايرين کند.
مراجع دیگر: ↑ آية الله گلپايگاني: بنا بر احتياط واجب نزد مقام واقع شود. ↑ آية الله تبريزى، آية لله خويي: احوط بلکه اظهر آن است... . آية الله خامنه‌اي: واجب است که نماز [طواف] پشت مقام ابراهيم(ع) و ـ در صورت عدم ايجاد زحمت براي ديگران ـ نزديک به مقام اقامه شود؛ و در صورتي که اين امر ميسر نشود، مي‌تواند آن را در مسجدالحرام، پشت مقام و با فاصله از آن، به جا آورد. آية الله زنجاني: نماز طواف واجب را بايد «پشت مقام» به جا آورد و همچنين بايد نزديک مقام باشد به قدري که مردم بگويند «نزد مقام» نماز مي‌خواند. آية الله سبحاني: جايگاه نماز طواف نزد مقام ابراهيم است بنابراين پشت مقام و يا دو جانب او مادامي که جلوتر از مقام نباشد از نظر صحت نماز يکسان است. هرگاه به خاطر ازدحام جمعيت نتواند نزد مقام نماز بخواند، نماز را در نزديک‌ترين نقطه به مقام به جا آورد خواه اين نقطه پشت مقام محسوب شود يا دو جانب آن، و لازم نيست براي خلوت شدن مقام صبر کند چه بسا صبر کردن موجب از بين رفتن موالات بين طواف و نماز آن بشود و اگر جمعيت طواف‌کننده چنان‌که در ايام حج و يا بعضي ايام عمره تا شعاع خيلي زياد از کعبه ادامه دارد، موجب شود نماز را در فاصله دور بخواند، بايد جوري بايستد که مقام بين او و خانه باشد نه يکي از دو طرف آن. آية الله سيستاني، آية الله فاضل: اظهر آن است.... آية الله نوري: در هر نقطه‌اي از مسجدالحرام نماز طواف را بخواند مجزي است، هرچند بهتر است که نسبت به مقام حضرت ابراهيم، الأقرب فالأقرب (هرچه نزديک‌تر باشد بهتر است) را مراعات کند.

مسئله ۷۷۹
امام خمینی: اگر به واسطه زيادي جمعيت نتوانست پشت مقام بايستد؛ به طوري که گفته شود نزد مقام نماز مي‌کند به واسطه دوري زياد، در يکي از دو جانب به جا آورد^{[م۷۷۹ ۱]} در جايي که گفته شود نزد مقام نماز مي‌خواند.
مراجع دیگر: ↑ آية الله تبريزى: نماز بايد پشت مقام باشد و در نزديکي آن و در صورت عدم تمکن از نزديکي مقام، با مراعات الأقرب فالاقرب به مقام بنا بر احتياط، پشت مقام مي‌تواند به جا آورد. آية الله خامنه‌اي: به ذيل مسئله قبل مراجعه شود. آية الله خويي: در صورت عدم تمکن از نماز نزديک مقام، مي‌تواند با رعايت الأقرب فالأقرب دورتر نماز بخواند ولي به هر حال بايد پشت مقام باشد. آية الله زنجاني: در مواقع ازدحام طواف‌کنندگان، لازم نيست نماز طواف واجب را نزد مقام بخواند، هرچند بتواند با محافظت همراهان، نزديک مقام نماز بخواند؛ بنابراين مي‌تواند تا جايي که مزاحمت طواف‌کنندگان نباشد عقب برود، اما بايد پشت مقام بايستد به طوري که عرفاً رو به مقام و کعبه باشد و نماز در قسمت‌هاي راست و چپ مقام، صحيح نيست، هرچند به مقام نزديک‌تر باشد. آية الله سبحاني: در اين مسئله و مسئله بعدي طبق ذيل مسئله 778 عمل شود. آية الله سيستاني: و اگر نتواند پشت مقام و نزديک به آن به جا آورد، احتياط واجب آن است که هم آن را در نزديکي اش؛ چه در سمت راست باشد و يا چپ، و هم دور از آن ولي پشت مقام به جا آورد و اگر نتواند آن دو را به جا آورد، هر کدام که ممکن است انجام دهد و اگر نتواند هيچ‌کدام را انجام دهد، در هر جاي مسجد که شده انجام دهد و بنا بر احتياط مستحب رعايت کند هرچه به مقام نزديک‌تر باشد و اگر پس از آن، تا زماني که وقت سعي تنگ شود توانست نزديک به مقام و پشت آن نماز را اعاده کند، احتياط مستحب اعاده آن است. آية الله فاضل: اگر نتواند پشت مقام و نزديک آن نماز بخواند، احتياطاً در يکي از دو طرف مقام و هم پشت مقام و دور از آن، نماز بخواند. آیة الله مکارم: می‌تواند در جايی از دو طرف مقام يا عقب‌تر از مقام نماز بخواند.

[1] 
آية الله زنجاني: قرائت سوره‌هاي سجده در نماز، مانعي ندارد ولي نبايد آيه سجده را بخواند.

آية الله سيستاني: قرائت سوره‌هاي سجده در نماز جايز است، ولي اگر سجده را انجام داد نماز باطل مي‌شود مگر اينکه سهواً سجده کند و اگر سجده نکند نماز صحيح است ولي گناه کرده است و اگر قبل از آيه سجده، به سوره‌اي ديگر عدول کند اشکال ندارد هرچند عمداً شروع کرده باشد.

[2] آية الله زنجاني: قرائت سوره‌هاي سجده در نماز، مانعي ندارد ولي نبايد آيه سجده را بخواند.

[3] آية الله سيستاني: قرائت سوره‌هاي سجده در نماز جايز است، ولي اگر سجده را انجام داد نماز باطل مي‌شود مگر اينکه سهواً سجده کند و اگر سجده نکند نماز صحيح است ولي گناه کرده است و اگر قبل از آيه سجده، به سوره‌اي ديگر عدول کند اشکال ندارد هرچند عمداً شروع کرده باشد.

[2] 
آية الله بهجت: بعد از استقرار آن به تروّي علي الأحوط، و اظهر اعتبار ظن در رکعات است مثل ظن در افعال؛ چه ظن به وجود باشد يا عدم به مصحّح باشد يا مبطل به رکن باشد يا غير آن، در محل شک و يا نسيان باشد يا خارج از محل. پس لوازم آن از تدارک يا بطلان يا عدم تدارک را مترتّب مي‌کند، اگرچه احتياط در اعاده است في ‌الجمله، در صورت تعلّق ظن به فعل که تدارک نمي‌کند مگر در موردي که انجام دادن آن مبطل نباشد يقيناً.

[5] آية الله بهجت: بعد از استقرار آن به تروّي علي الأحوط، و اظهر اعتبار ظن در رکعات است مثل ظن در افعال؛ چه ظن به وجود باشد يا عدم به مصحّح باشد يا مبطل به رکن باشد يا غير آن، در محل شک و يا نسيان باشد يا خارج از محل. پس لوازم آن از تدارک يا بطلان يا عدم تدارک را مترتّب مي‌کند، اگرچه احتياط در اعاده است في ‌الجمله، در صورت تعلّق ظن به فعل که تدارک نمي‌کند مگر در موردي که انجام دادن آن مبطل نباشد يقيناً.

[3] 
آية الله مکارم: احتياط واجب اعاده بعد از اتمام است.

[7] آية الله مکارم: احتياط واجب اعاده بعد از اتمام است.

[4] 
آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: ظن در افعال حکم شک را دارد.

آيات عظام سبحاني، گلپايگاني، فاضل: ظن در افعال معتبر است.

[9] آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: ظن در افعال حکم شک را دارد.

[10] آيات عظام سبحاني، گلپايگاني، فاضل: ظن در افعال معتبر است.

[5] 
آية الله تبريزى، آية الله خويي: بايستي بعد از طواف مبادرت به نماز کند، که در عرف نگويند بين آنها فاصله شده.

آية الله خامنه‌اي: نبايد بين طواف و نماز آن فاصله ايجاد شود.

آية الله زنجاني: نماز طواف وقت معيني ندارد ولي چون از توابع و ملحقات طواف است موالات بين طواف واجب و نماز معتبر است، يعني نبايد بدون عذر بين آن و طواف، فاصله بيندازد به قدري که عرفاً از توابع آن به حساب نيايد؛ ولي اگر به جهت عذري مانند تشکيل صفوف جماعت يا تجديد وضو به تأخير بيفتد اشکال ندارد و اگر بدون عذر، نماز را به تأخير بيندازد بايد بعد از خواندن نماز، طواف و نماز را اعاده کند.

آية الله سبحاني: بايستي بعد از طواف مبادرت به نماز کند و فاصله آن دو زياد نباشد که موالات به هم بخورد و اين يک امر عرفي است.

آية الله سيستاني: به اين معني که به نظر عرف بين آن دو فاصله‌اي نباشد ولي فاصله به مقدار ده دقيقه براي استراحت يا يافتن جاي مناسب و مانند آن اشکال ندارد ولي کاري ديگر مانند نماز قضا به احتياط واجب نبايد انجام دهد.

آية الله فاضل: اقوي مبادرت به نماز است و در صورتي که عالماً و عامداً اخلال به فوريت کند، بنا بر احتياط طواف باطل مي‌شود.

[12] آية الله تبريزى، آية الله خويي: بايستي بعد از طواف مبادرت به نماز کند، که در عرف نگويند بين آنها فاصله شده.

[13] آية الله خامنه‌اي: نبايد بين طواف و نماز آن فاصله ايجاد شود.

[14] آية الله زنجاني: نماز طواف وقت معيني ندارد ولي چون از توابع و ملحقات طواف است موالات بين طواف واجب و نماز معتبر است، يعني نبايد بدون عذر بين آن و طواف، فاصله بيندازد به قدري که عرفاً از توابع آن به حساب نيايد؛ ولي اگر به جهت عذري مانند تشکيل صفوف جماعت يا تجديد وضو به تأخير بيفتد اشکال ندارد و اگر بدون عذر، نماز را به تأخير بيندازد بايد بعد از خواندن نماز، طواف و نماز را اعاده کند.

[15] آية الله سبحاني: بايستي بعد از طواف مبادرت به نماز کند و فاصله آن دو زياد نباشد که موالات به هم بخورد و اين يک امر عرفي است.

[16] آية الله سيستاني: به اين معني که به نظر عرف بين آن دو فاصله‌اي نباشد ولي فاصله به مقدار ده دقيقه براي استراحت يا يافتن جاي مناسب و مانند آن اشکال ندارد ولي کاري ديگر مانند نماز قضا به احتياط واجب نبايد انجام دهد.

[17] آية الله فاضل: اقوي مبادرت به نماز است و در صورتي که عالماً و عامداً اخلال به فوريت کند، بنا بر احتياط طواف باطل مي‌شود.

[6] 
آية الله گلپايگاني: بنا بر احتياط واجب نزد مقام واقع شود.

[19] آية الله گلپايگاني: بنا بر احتياط واجب نزد مقام واقع شود.

[7] 
آية الله تبريزى، آية لله خويي: احوط بلکه اظهر آن است... .

آية الله خامنه‌اي: واجب است که نماز [طواف] پشت مقام ابراهيم(ع) و ـ در صورت عدم ايجاد زحمت براي ديگران ـ نزديک به مقام اقامه شود؛ و در صورتي که اين امر ميسر نشود، مي‌تواند آن را در مسجدالحرام، پشت مقام و با فاصله از آن، به جا آورد.

آية الله زنجاني: نماز طواف واجب را بايد «پشت مقام» به جا آورد و همچنين بايد نزديک مقام باشد به قدري که مردم بگويند «نزد مقام» نماز مي‌خواند.

آية الله سبحاني: جايگاه نماز طواف نزد مقام ابراهيم است بنابراين پشت مقام و يا دو جانب او مادامي که جلوتر از مقام نباشد از نظر صحت نماز يکسان است. هرگاه به خاطر ازدحام جمعيت نتواند نزد مقام نماز بخواند، نماز را در نزديک‌ترين نقطه به مقام به جا آورد خواه اين نقطه پشت مقام محسوب شود يا دو جانب آن، و لازم نيست براي خلوت شدن مقام صبر کند چه بسا صبر کردن موجب از بين رفتن موالات بين طواف و نماز آن بشود و اگر جمعيت طواف‌کننده چنان‌که در ايام حج و يا بعضي ايام عمره تا شعاع خيلي زياد از کعبه ادامه دارد، موجب شود نماز را در فاصله دور بخواند، بايد جوري بايستد که مقام بين او و خانه باشد نه يکي از دو طرف آن.

آية الله سيستاني، آية الله فاضل: اظهر آن است....

آية الله نوري: در هر نقطه‌اي از مسجدالحرام نماز طواف را بخواند مجزي است، هرچند بهتر است که نسبت به مقام حضرت ابراهيم، الأقرب فالأقرب (هرچه نزديک‌تر باشد بهتر است) را مراعات کند.

[21] آية الله تبريزى، آية لله خويي: احوط بلکه اظهر آن است... .

[22] آية الله خامنه‌اي: واجب است که نماز [طواف] پشت مقام ابراهيم(ع) و ـ در صورت عدم ايجاد زحمت براي ديگران ـ نزديک به مقام اقامه شود؛ و در صورتي که اين امر ميسر نشود، مي‌تواند آن را در مسجدالحرام، پشت مقام و با فاصله از آن، به جا آورد.

[23] آية الله زنجاني: نماز طواف واجب را بايد «پشت مقام» به جا آورد و همچنين بايد نزديک مقام باشد به قدري که مردم بگويند «نزد مقام» نماز مي‌خواند.

[24] آية الله سبحاني: جايگاه نماز طواف نزد مقام ابراهيم است بنابراين پشت مقام و يا دو جانب او مادامي که جلوتر از مقام نباشد از نظر صحت نماز يکسان است. هرگاه به خاطر ازدحام جمعيت نتواند نزد مقام نماز بخواند، نماز را در نزديک‌ترين نقطه به مقام به جا آورد خواه اين نقطه پشت مقام محسوب شود يا دو جانب آن، و لازم نيست براي خلوت شدن مقام صبر کند چه بسا صبر کردن موجب از بين رفتن موالات بين طواف و نماز آن بشود و اگر جمعيت طواف‌کننده چنان‌که در ايام حج و يا بعضي ايام عمره تا شعاع خيلي زياد از کعبه ادامه دارد، موجب شود نماز را در فاصله دور بخواند، بايد جوري بايستد که مقام بين او و خانه باشد نه يکي از دو طرف آن.

[25] آية الله سيستاني، آية الله فاضل: اظهر آن است....

[26] آية الله نوري: در هر نقطه‌اي از مسجدالحرام نماز طواف را بخواند مجزي است، هرچند بهتر است که نسبت به مقام حضرت ابراهيم، الأقرب فالأقرب (هرچه نزديک‌تر باشد بهتر است) را مراعات کند.

[8] 
آية الله تبريزى: نماز بايد پشت مقام باشد و در نزديکي آن و در صورت عدم تمکن از نزديکي مقام، با مراعات الأقرب فالاقرب به مقام بنا بر احتياط، پشت مقام مي‌تواند به جا آورد.

آية الله خامنه‌اي: به ذيل مسئله قبل مراجعه شود.

آية الله خويي: در صورت عدم تمکن از نماز نزديک مقام، مي‌تواند با رعايت الأقرب فالأقرب دورتر نماز بخواند ولي به هر حال بايد پشت مقام باشد.

آية الله زنجاني: در مواقع ازدحام طواف‌کنندگان، لازم نيست نماز طواف واجب را نزد مقام بخواند، هرچند بتواند با محافظت همراهان، نزديک مقام نماز بخواند؛ بنابراين مي‌تواند تا جايي که مزاحمت طواف‌کنندگان نباشد عقب برود، اما بايد پشت مقام بايستد به طوري که عرفاً رو به مقام و کعبه باشد و نماز در قسمت‌هاي راست و چپ مقام، صحيح نيست، هرچند به مقام نزديک‌تر باشد.

آية الله سبحاني: در اين مسئله و مسئله بعدي طبق ذيل مسئله 778 عمل شود.

آية الله سيستاني: و اگر نتواند پشت مقام و نزديک به آن به جا آورد، احتياط واجب آن است که هم آن را در نزديکي اش؛ چه در سمت راست باشد و يا چپ، و هم دور از آن ولي پشت مقام به جا آورد و اگر نتواند آن دو را به جا آورد، هر کدام که ممکن است انجام دهد و اگر نتواند هيچ‌کدام را انجام دهد، در هر جاي مسجد که شده انجام دهد و بنا بر احتياط مستحب رعايت کند هرچه به مقام نزديک‌تر باشد و اگر پس از آن، تا زماني که وقت سعي تنگ شود توانست نزديک به مقام و پشت آن نماز را اعاده کند، احتياط مستحب اعاده آن است.

آية الله فاضل: اگر نتواند پشت مقام و نزديک آن نماز بخواند، احتياطاً در يکي از دو طرف مقام و هم پشت مقام و دور از آن، نماز بخواند.

آیة الله مکارم: می‌تواند در جايی از دو طرف مقام يا عقب‌تر از مقام نماز بخواند.

[28] آية الله تبريزى: نماز بايد پشت مقام باشد و در نزديکي آن و در صورت عدم تمکن از نزديکي مقام، با مراعات الأقرب فالاقرب به مقام بنا بر احتياط، پشت مقام مي‌تواند به جا آورد.

[29] آية الله خامنه‌اي: به ذيل مسئله قبل مراجعه شود.

[30] آية الله خويي: در صورت عدم تمکن از نماز نزديک مقام، مي‌تواند با رعايت الأقرب فالأقرب دورتر نماز بخواند ولي به هر حال بايد پشت مقام باشد.

[31] آية الله زنجاني: در مواقع ازدحام طواف‌کنندگان، لازم نيست نماز طواف واجب را نزد مقام بخواند، هرچند بتواند با محافظت همراهان، نزديک مقام نماز بخواند؛ بنابراين مي‌تواند تا جايي که مزاحمت طواف‌کنندگان نباشد عقب برود، اما بايد پشت مقام بايستد به طوري که عرفاً رو به مقام و کعبه باشد و نماز در قسمت‌هاي راست و چپ مقام، صحيح نيست، هرچند به مقام نزديک‌تر باشد.

[32] آية الله سبحاني: در اين مسئله و مسئله بعدي طبق ذيل مسئله 778 عمل شود.

[33] آية الله سيستاني: و اگر نتواند پشت مقام و نزديک به آن به جا آورد، احتياط واجب آن است که هم آن را در نزديکي اش؛ چه در سمت راست باشد و يا چپ، و هم دور از آن ولي پشت مقام به جا آورد و اگر نتواند آن دو را به جا آورد، هر کدام که ممکن است انجام دهد و اگر نتواند هيچ‌کدام را انجام دهد، در هر جاي مسجد که شده انجام دهد و بنا بر احتياط مستحب رعايت کند هرچه به مقام نزديک‌تر باشد و اگر پس از آن، تا زماني که وقت سعي تنگ شود توانست نزديک به مقام و پشت آن نماز را اعاده کند، احتياط مستحب اعاده آن است.

[34] آية الله فاضل: اگر نتواند پشت مقام و نزديک آن نماز بخواند، احتياطاً در يکي از دو طرف مقام و هم پشت مقام و دور از آن، نماز بخواند.

[35] آیة الله مکارم: می‌تواند در جايی از دو طرف مقام يا عقب‌تر از مقام نماز بخواند.

[م۷۷۴ ۱]

[م۷۷۶ ۱]

[م۷۷۶ ۲]

[م۷۷۶ ۳]

[م۷۷۷ ۱]

[م۷۷۸ ۱]

[م۷۷۸ ۲]

[م۷۷۹ ۱]