شکار (فتاوای مراجع)

مقاله توصیفی فقهی این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام شکار کردن است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله شکار کردن.
شکار در حال احرام
دسته محرمات احرام
مربوط به آیین احرام در عمره و حج
مکان حرم مکی
زمان در هنگام احرام
جستارهای وابسته شکار حیوانات خشکی

حکم

شکار کردن

امام خمینی: [از محرمات احرام است:] شکار صحرایی که وحشی باشد، مگر در صورتی که ترس داشته باشد از آزار آن. [م* ۱]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله سیستانی: حیوانی که در اصل وحشی باشد، هرچند بالعرض اهلی شده باشد و فرقی نمی‌کند که حلال‌گوشت باشد یا حرام‌گوشت و علاوه بر شکار کردن، کشتن و مجروح ساختن بلکه هرگونه ایذای آن حرام است.

حکم خوردن گوشت شکار

مسئله 304

امام خمینی: خوردن گوشت شکار بر محرم حرام است؛ چه خودش شکار کند یا غیر خودش، چه مُحرم شکار کند یا غیر مُحرم. [م304 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله سبحانی: اگر محرمی شکار را سر ببرد بر محرم و غیر محرم خوردن آن حرام است ولی اگر با تیر یا سگ‌های شکاری در غیر حرم شکار کند خوردن آن بر محرم حرام است ولی بر غیر محرم حرام نمی‌باشد.
    • آیت‌الله سیستانی: حتی اگر غیر محرم آن را در غیر حرم شکار کرده باشد.
    • آیت‌الله مکارم: خواه قبل از احرام خودش شکار کرده باشد یا نه.

حکم نشان دادن شکار به شکارچی

مسئله 305

امام خمینی: نشان دادن شکار به شکارچی حرام است و همین طور اعانت او به هر نحوی حرام است.

حکم صید

مسئله 306

امام خمینی: اگر مُحرمی صید را ذبح کند در حکم میته خواهد بود بنا بر مشهور و به احتیاط واجب هم درباره مُحرم و هم مُحِل. [م306 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: صیدی را که محرم ذبح کرده بر محرم و محل، حرام است.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر محرمی شکار را سر ببرد بر محرم و غیر محرم خوردن آن حرام است ولی اگر با تیر یا سگ‌های شکاری در غیر حرم شکار کند خوردن آن بر محرم حرام است ولی بر غیر محرم حرام نمی‌باشد.
    • آیت‌الله سیستانی: اگر محرم در بیرون حرم صید را با شکار کردن یا پس از آن کشته باشد، بنا بر احتیاط خوردن آن گوشت بر مُحلّ نیز حرام است و همچنین حرام است بر مُحل صیدی که آن را محل یا محرم در حرم شکار یا ذبح کرده باشد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر محرم صیدی را شکار کند و یا آن را ذبح کند میته خواهد بود، پس بر محرم و غیر محرم حرام است خوردن آن، بلکه نماز خواندن در پوست آن نیز جایز نیست.
    • آیت‌الله فاضل: اگر محرمی صید را ذبح کند، از نظر خوردن در حکم میته خواهد بود، در صورتی که ذبح یعنی بریدن رگ‌های چهارگانه، به دست محرم باشد اما چنانچه با پرتاب تیر صید کرده باشد، به احتیاط واجب در حکم میته است. بدون فرق بین آنکه محرم از آن استفاده نماید یا مُحل.

حکم شکار دریایی

مسئله 307

امام خمینی: شکار دریایی مانع ندارد و آن حیوانی است که تخم و جوجه، هر دو را در دریا کند. [م307 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیات عظام تبریزی، سیستانی، گلپایگانی: حیوان دریایی آن است که فقط در آب زندگی کند.
    • آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله نوری: و در آن هم زندگی کند.
    • آیت‌الله سبحانی: مقصود از آن حیوانی است که زیر آب زندگی می‌کند بنابراین پرندگان دریایی که گاهی در آب و گاهی در خشکی زندگی می‌کنند از گروه حیوانات دریایی به شمار نمی‌آیند.
    • آیت‌الله فاضل: زندگی او در دریا باشد به نظر عرف.
    • آیت‌الله مکارم: و زندگی در دریا کند بنا بر احتیاط واجب.

حکم حیوانات اهلی

مسئله 308

امام خمینی: ذبح و خوردن حیوانات اهلی، مثل مرغ خانگی و گاو و گوسفند و شتر مانع ندارد.

حکم شکار پرندگان

مسئله 309

امام خمینی: پرندگان، [م309 ۱]جزو شکار صحرایی می‌باشند و ملخ نیز در حکم شکار صحرایی است. [م309 ۲]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله سبحانی: پرندگان وحشی.
    • آیت‌الله سبحانی: محرم نباید به قصد کشتن پا روی ملخ بگذارد و در راه رفتن مواظب باشد حتی‌ الامکان پا روی آنها نگذارد مگر اینکه (به واسطه‌ی زیاد بودن ملخ در سطح شهر) این کار موجب اختلال در حرکت شود و حرجی گردد، در این صورت کفاره ندارد ولی اگر بی‌مبالاتی و سهل‌انگاری نمود برای کشتن به تعداد انگشتان دست مقداری آرد گندم و اگر زیاد بود یک گوسفند کفاره بدهد.

حکم کشتن زنبور

مسئله 310

امام خمینی: احتیاط واجب آن است که زنبور را نکشد، اگر قصد اذیت او را نداشته باشد. [م310 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت، آیت‌الله زنجانی: در این صورت نباید بکشد.
    • آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: کشتن عمدی زنبور مقداری طعام کفاره دارد و در صورتی که کشتن به جهت دفع اذیت باشد کفاره ندارد.
    • آیت‌الله سبحانی: کشتن زنبوری که احتمال دارد به انسان آسیب برساند اشکال ندارد و در غیر این صورت حرام است و در هر حال (چه قصد اذیت داشته یا نداشته) کفاره دارد و کفاره آن دادن مقداری آرد گندم به فقیر است؛ ولی کشتن حیواناتی مانند مار و مورچه و موش و رتیل و عنکبوت و انواع سوسک‌ها و جیرجیرک‌ها و امثال اینها از محرمات احرام حساب نمی‌شود. لیکن اگر محرم از ناحیه آنها اذیتی نمی‌شود نباید آنها را بکشد و یا به آنها اذیت برساند و چنانچه این کار را انجام داد استغفار کند.
    • آیت‌الله سیستانی: همان‌گونه که شکار حیوانات صحرایی حرام است، کشتن همه حیوانات حرام است به جز: الف) حیوانات اهلی هرچند وحشی شده باشند. ب) مرغی که قادر بر پرواز نیست مانند مرغ خانگی. ج) آنچه که مُحرِم از آن بر خود می‌ترسد یا قصد جان او را داشته باشد از درندگان و مارها و غیر آنها پس کشتن اینها بر محرم جایز است. د) پرندگان شکاری اگر کبوتران حرم را اذیت کنند. ه‍ ) مار بد و عقرب و موش و همچنین تیراندازی و سنگ انداختن به کلاغ و لاشخور جایز است.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: متعرض حکم مسئله نشده‌اند.
    • آیت‌الله فاضل: زنبور عسل باشد یا زنبورهای دیگر.

نگه داشتن صید

مسئله 311

امام خمینی: نگاه داشتن صید حرام است، اگرچه خودش مالک آن باشد. [م311 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله سیستانی: چه خودش آن را شکار کرده باشد، پیش از احرام یا بعد از آن، و چه دیگری شکار کرده باشد و چه شکار در حرم صورت گرفته باشد، چه در بیرون آن، اگر با خود همراه داشته باشد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر صید را با خود آورده باشد وقتی محرم شد از ملک او بیرون می‌رود و باید آن را رها کند.
    • آیت‌الله فاضل: اگر قبل از احرام با خود آورده باشد باید آن را رها کند و با خود نگاه ندارد.

حکم بچه صید

مسئله 312

امام خمینی: اگر پرنده‌ای که نزد اوست «پر» در نیاورده یا پر او را چیده‌اند، واجب است [م312 ۱]آن را حفظ کند تا پر درآورد و آن را رها کند، بلکه بعید نیست که واجب باشد [م312 ۲]حفظ بچه صید را؛ مثل آهو بره، تا بزرگ شود و رها کند آن را.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: در موردی که دلیل خاص نباشد واجب نیست.
    • آیت‌الله خویی، آیت‌الله گلپایگانی: متعرض این مسئله نشده‌اند.

حکم تخم شکار

مسئله 313

امام خمینی: هر شکاری که حرام است، جوجه و تخم آن نیز حرام است. [م313 ۱] بدان که در شکار احکام بسیاری است و چون محلِ حاجتِ چندان نیست، از بیان آنها خودداری شد. [م313 ۲]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله سیستانی: بعید نیست حرمت برداشتن، شکستن و خوردنِ تخم آنها بر محرم، و به احتیاط واجب نباید دیگری را در این امر کمک کند.
    • آیت‌الله سیستانی: همان‌گونه که شکار حیوانات صحرایی حرام است، کشتن همه حیوانات حرام است به جز: الف) حیوانات اهلی هرچند وحشی شده باشند. ب) مرغی که قادر بر پرواز نیست مانند مرغ خانگی. ج) آنچه که مُحرِم از آن بر خود می‌ترسد یا قصد جان او را داشته باشد از درندگان و مارها و غیر آنها پس کشتن اینها بر محرم جایز است. د) پرندگان شکاری اگر کبوتران حرم را اذیت کنند. ه‍ ) مار بد و عقرب و موش و همچنین تیراندازی و سنگ انداختن به کلاغ و لاشخور جایز است.

جستار وابسته

منبع

این مقاله برگرفته از صفحه 183 تا 186 کتاب مناسک حج پژوهشکده حج و زیارت، سال انتشار: ۱۳۹۷ است.