پوشیدن جامه احرام (فتاوای مراجع)

مقاله توصیفی فقهی این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام پوشیدن جامه احرام است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله پوشیدن جامه احرام.

چگونگی

مسئله 269

امام خمینی: [[[واجبات]] در وقت احرام سه چیز است:] سوم ـ پوشیدن دو جامه احرام برای مردان [م269 ۱]که یکی «لنگ» است و دیگری «ردا» که باید آن را به دوش بیندازند. و احتیاط واجب [م269 ۲] آن است که این دو جامه را قبل از نیت احرام و لبیک گفتن بپوشد و اگر بعد از لبیک پوشید احتیاط [م269 ۳] آن است که لبیک را دوباره بگوید.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله سبحانی: و احتیاط لازم آن است که زنان نیز علاوه بر جامه‌هایی که بر تن دارند این دو جامه را بپوشند و طواف و سعی را با آن دو انجام دهند.
    • آیت‌الله صافی: احتیاط مستحب آن است که زن‌ها نیز دو جامه احرام را در وقت محرم شدن بپوشند و در طواف و سعی نیز همراه داشته باشند.
    • آیت‌الله فاضل: احتیاط مستحب آن است که زن‌ها نیز دو جامه احرام را هنگام محرم شدن بپوشند.
    • آیت‌الله گلپایگانی: پوشیدن دو جامه احرام اختصاص به مردان ندارد و احتیاط واجب آن است که زن‌ها نیز دو جامه را بپوشند، اگرچه کندن لباس دوخته بر آنها واجب نیست و جایز است بعد از احرام دو جامه احرام را بیرون بیاورند و با همان لباس خودشان باشند و بهتر آن است که در حال سعی و طواف دو جامه احرام را در برداشته باشند.
    • آیت‌الله بهجت: واجب است پوشیدن دو جامه در حال احرام، و محل پوشیدن، از باب مقدمه قبل از نیت و تلبیه است و احتیاط در صورت تاخیر پوشیدن در اعاده نیت و تلبیه است.
    • آیت‌الله زنجانی: پوشیدن لباس احرام، شرط صحت احرام نیست، هرچند بنا بر مشهور، پوشیدن آن هنگام لبیک گفتن لازم است. و در هر حال اگر لباسی را که پوشیده شرایط لباس احرام را نداشته باشد به احرام و سایر اعمال حج، ضرری نمی‌رساند.
    • آیت‌الله سبحانی: می‌بایست قبل از نیت و تلبیه دو جامه را بپوشند و اگر پس از گفتن لبیک این دو لباس را بر تن کنند احتیاط آن است که دو مرتبه لبیک بگوید.
    • آیات عظام صافی، گلپایگانی، نوری: می‌بایست قبل از نیت و تلبیه دو جامه را بپوشند.

مقدار لنگ

مسئله 270

امام خمینی: لازم نیست [م270 ۱] که لنگ، ناف و زانو را بپوشاند و کفایت می‌کند که به نحو متعارف باشد، ولی مستحب است که ناف و زانو را بپوشاند.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: اِزار از ناف تا زانو را باید بپوشاند.
    • آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: باید به اندازه‌ای باشد که ناف تا زانو را بپوشاند.
    • آیت‌الله سبحانی: یکی به صورت لنگ باشد و از ناف تا زانو را بپوشاند و دیگری به صورت ردا که از شانه تا کمر را پوشش دهد.
    • آیات عظام سیستانی، صافی، گلپایگانی، مکارم: بنا بر احتیاطِ واجب، لازم است.

نوع ترتیب پوشیدن جامه

مسئله 271

امام خمینی: در پوشیدن دو جامه احرام ترتیب خاصی معتبر نیست، بلکه به هر ترتیبی [م271 ۱] بپوشد مانع ندارد، فقط باید یکی را لنگ قرار دهد به هر کیفیتی که می‌خواهد و یکی را ردا قرار دهد به هر کیفیتی که می‌خواهد و احتیاط مستحب [م271 ۲]آن است که ردا شانه‌ها را بپوشاند.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: واجب است پوشیدن دو جامه احرام که یکی از آنها ستر کند ما بین ناف و زانو را که آن را اِزار گویند و دیگری که ردا باشد آنقدر باشد که بپوشاند دو شانه را؛ به نحوی که ردا و تردّی به آن صادق باشد.
    • آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: احتیاط آن است که پوشیدن به نحو متعارف باشد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: اگر به کیفیت متعارف باشد کفایت می‌کند.
    • آیت‌الله سیستانی: احتیاط مستحب این است که پوشیدن به نحو متعارف باشد.
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، صافی، گلپایگانی: باید ردا به قدری باشد که شانه‌ها را بپوشاند.
    • آیت‌الله سبحانی: یکی به صورت لنگ باشد و از ناف تا زانو را بپوشاند و دیگری به صورت ردا که از شانه تا کمر را پوشش دهد.
    • آیت‌الله سیستانی: احتیاط واجب این است که ردا به اندازه‌ای باشد که دو شانه و دو بازو و مقدار قابل توجهی از کمر را بپوشاند.
    • آیت‌الله فاضل: بلکه واجب است علاوه بر آن، قسمتی را بپوشاند؛ به گونه‌ای که صدق ردا بکند.
    • آیت‌الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب.

تعداد جامه احرام در حال اختیار

مسئله 272

امام خمینی: احتیاط واجب آن است که در حال اختیار اکتفا نکند [م272 ۱] به یک جامه بلند که مقداری از آن را لنگ کند و مقداری را ردا قرار دهد، بلکه باید دو جامه جدا باشند.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: احرام صحیح است.
    • آیت‌الله سبحانی: دو جامه احرام باید از هم جدا و به صورت دوتکه جداگانه باشند پس اگر با یک پارچه بلند از شانه تا زانو را بپوشاند صحیح نیست.
    • آیت‌الله سیستانی: بلکه ظاهر این است که کافی نباشد.

وجوب نیت در زمان پوشیدن جامه احرام

مسئله 273

امام خمینی: در پوشیدن جامه احرام احتیاط واجب آن است که نیت کند و قصد امر الهی و اطاعت او کند [م273 ۱]و احتیاط مستحب آن است که در کندن جامه دوخته هم نیت و قصد اطاعت کند.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: در پوشیدن لباس احرام قصد قربت لازم است. (متذکر نیتِ کندن لباس مخیط نشده‌اند).
    • آیات عظام تبریزی، خامنه‌ای، خویی: پوشیدن دو جامه احرام واجب تعبّدی است.
    • آیت‌الله زنجانی: رعایت این احتیاط، مستحب است.
    • آیت‌الله سبحانی: یکی از واجبات احرام است و طبعاً باید قصد قربت کند ولی در کندن و در آوردن لباس دوخته نیت لازم نیست.
    • آیت‌الله سیستانی: بعید نیست اعتبار قصد قربت در پوشیدن لباس احرام.

شروط جامه احرام

مسئله 274

امام خمینی: شرط است در این دو جامه که نماز در آنها صحیح باشد، پس کفایت نمی‌کند جامه حریر و غیر مأکول [م274 ۱] و جامه‌ای که نجس باشد به نجاستی که در نماز عفو از آن نشده باشد.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: بنا بر احتیاط در مجموع موانع نماز خواندن در لباس.
    • آیت‌الله سبحانی: کلیه چیزهایی که در لباس نمازگزار شرط شده، در لباس احرام نیز شرط است.
    • آیت‌الله سیستانی: بنا بر احتیاط واجب در غیر درندگان


مسئله 275

امام خمینی: لازم است جامه‌ای را که لنگ قرار می‌دهد نازک نباشد، به طوری که بدن‌نما باشد و احتیاط مستحب آن است که ردا هم بدن نما نباشد. [م275 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، صافی، فاضل، مکارم، نوری: احتیاط واجب است.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: بدن نما بودن ردا مانع ندارد، مشروط بر اینکه ردا بر آن صدق کند.
    • آیت‌الله سبحانی: جامه‌های احرام باید به قدری ضخیم باشند که بدن از پشت آنها نمایان نباشد و اگر به قدری نازک باشد که در حال عرق کردن یا چسبیدن به تن، بدن نمایان گردد، طواف و نماز با آن اشکال دارد.
    • آیت‌الله سیستانی: احتیاط این است که هیچ قسمتی از إزار بدن‌نما نباشد، ولی این شرط در ردا معتبر نیست.
    • آیت‌الله گلپایگانی: جامه احرام نباید به قدری نازک باشد که حاکی از بشره باشد.


مسئله 276

امام خمینی: احتیاط واجب [م276 ۱]آن است که لباس احرام زن، حریر خالص نباشد، بلکه احتیاط آن است که تا آخر احرام حریر نپوشد.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: اما زنان بنا بر اقوی جایز است در جامه حریر احرام ببندند، گرچه احتیاط در ترک آن است. و همچنین است جواز پوشیدن آن در جمیع احوال احرام.
    • آیات عظام تبریزی، خامنه‌ای، خویی، زنجانی، صافی، گلپایگانی: باید از حریر خالص نباشد.


مسئله 277

امام خمینی: دو جامه‌ای که ذکر شد که باید محرم بپوشد مخصوص به مرد است ، [م277 ۱]ولی زن می‌تواند در لباس خودش به هر نحو هست محرم شود؛ چه دوخته باشد یا نباشد، ولی حریر محض نباشد [م277 ۲]چنانچه گذشت.

مراجع دیگر:
    • آیات عظام سبحانی، صافی، فاضل، گلپایگانی: حکم آن در سوم از واجبات احرام (پوشیدن لباس) گذشت.
    • آیت‌الله بهجت: در مسئله قبلی جواز آن گذشت.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سیستانی: زنان می‌توانند در لباس‌های عادی خود، در صورتی که دارای شرایط ذکر شده در لباس احرام باشد، احرام ببندند.

تطهیر جامه احرام در صورت نجس شدن

مسئله 278

امام خمینی: احتیاط واجب [م278 ۱]آن است که هر وقت در بین اعمال یا غیر آن در احوال احرام این دو جامه [م278 ۲]نجس شود، تطهیر یا تبدیل نماید و احوط مبادرت به تطهیر بدن است در حال احرام اگر نجس شود. [م278 ۳]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله زنجانی: هرگاه بدن یا لباس محرم ـ مرد باشد یا زن ـ، نجس شود باید بدون تأخیر آن را تطهیر کند یا لباس را عوض نماید و اگر نامحرم نباشد آن را درآورد.
    • آیت‌الله سبحانی: باید لباس را تطهیر و یا عوض کند ولی اگر به خاطر نبودن امکانات در مسلخ و یا بُعد مسافتی که مجبور است طی کند تا جامه را عوض یا تطهیر کند مقداری طول کشید به صحت احرام لطمه نمی زند و اگر تطهیر نکرد تا زمان حلق و تقصیر، به صحت ذبح و احرام ضرر نمی‌زند و کفاره ندارد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر لباس احرام در بعض حالات احرام نجس شود، احتیاط مستحبّ آن است که آن را عوض کند و یا تطهیر نماید، بلکه احوط و اولی آن است که اگر محرم بدنش نجس شود نجاست را از آن زایل کند.
    • آیت‌الله مکارم، آیت‌الله نوری: واجب است.
    • آیت‌الله فاضل: یا لباسی که زنِ محرم پوشیده.
    • آیت‌الله بهجت: و چنانچه بدن نجس شود تطهیر آن از جهت محرم بودن واجب نیست بنا بر اظهر.
    • آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله فاضل: احتیاط استحبابی است.
    • آیت‌الله سیستانی: وجوب مبادرت به تطهیر بدن ثابت نیست.


مسئله 279

امام خمینی: اگر تطهیر نکند جامه احرام یا بدن را، کفاره ندارد.

جنس جامه احرام

مسئله 280

امام خمینی: احتیاط آن است که جامه احرام از پوست نباشد، [م280 ۱] لکن ظاهراً اگر به آن جامه گفته شود مانع ندارد.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: اقوی جواز احرام است در لباس‌هایی که می‌تواند در نماز بپوشد، هرچند پوست یا غیر بافتنی باشد.
    • آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: بنا بر احتیاط، بافتنی باشد و از قبیل چرم و پوست و نمد نباشد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله سبحانی: چنانچه جامه احرام از پوست یا نایلون و مانند آن باشد، اگر عرفاً به آن جامه گفته می‌شود و پوشیدن آن متعارف است مانع ندارد.
    • آیت‌الله سیستانی: احتیاط مستحب در دو جامه احرام این است که بافتنی باشد و از قبیل چرم و پوست و نمد نباشد.
    • آیت‌الله مکارم: این احتیاط ترک نشود.


مسئله 281

امام خمینی: لازم نیست که جامه احرام منسوج و بافتنی باشد، [م281 ۱] بلکه اگر مثل «نمد» مالیده باشد و جامه به آن گفته شود [م281 ۲]مانع ندارد.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: احوط در دو جامه احرام این است که بافتنی باشد و از قبیل چرم و پوست و نمد نباشد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: به احتیاط واجب جامه احرام بافته باشد و از پوست و یا مثل نمد مالیده نباشد.
    • آیت‌الله مکارم: احتیاط در آن ترک نشود.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: و پوشیدن آن متعارف باشد.

استحباب پوشیدن جامه احرام در زمان طواف

مسئله 282

امام خمینی: افضل آن است که محرم اگر جامه احرام را عوض کرده، وقتی که وارد مکه می‌شود برای طواف همان جامه‌ای را که در آن محرم شده است بپوشد، بلکه موافق احتیاط استحبابی است. [م282 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله خویی: متعرض این مسئله نشده‌اند.
    • آیت‌الله سبحانی: مستحب است.

حکم پوشیدن قبا و پیراهن در سردی هوا

مسئله 283

امام خمینی: اگر محرم اضطرار پیدا کند به پوشیدن قبا یا پیراهن برای سردی هوا یا غیر آن می‌تواند قبا و پیراهن بپوشد، لیکن باید قبا را پایین و بالا کند و به دوش بیندازد و دست از آستین آن بیرون نیاورد و احوط آن است که پشت و رو نیز بکند و پیراهن را نیز باید به دوش بیندازد و نپوشد [م283 ۱]و اگر اضطرار رفع نمی‌شود مگر به پوشیدن قبا و پیراهن، می‌تواند بپوشد. [م283 ۲]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله خامنه‌ای: اگر بر اثر سرما و مانند آن ناگزیر از پوشیدن جامه دوخته باشد می‌تواند از لباس‌های معمولی مانند پیراهن استفاده کند اما نباید آن را بپوشد بلکه آن را به صورت برعکس بالا به پایین یا پشت و روبه‌روی خود بیاندازد.
    • آیت‌الله سبحانی: هرگاه برای ضرورتی ناچار به پوشیدن لباس دوخته شد باید کفاره بدهد و بنا بر احتیاط در صورت ضرورت قبا و پالتو و کت را پشت و رو کرده بر دوش بیندازد و دست در آستین نکند.
    • آیت‌الله سیستانی: واجب این است که پشت و رو کند و دست از آستین آن بیرون نیاورد و یا اینکه آن را پایین و بالا کند و بپوشد.
    • آیت‌الله فاضل: احتیاط استحبابی است؛ و واجب است پیراهن را نیز بالا و پایین کند.
    • آیت‌الله گلپایگانی: ولی باید برای آن کفاره بدهد و متعرض بقیه مسئله نشده‌اند.
    • آیات عظام تبریزی، سبحانی، سیستانی: و بنا بر احتیاط کفاره هم بدهد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: و بنا بر احتیاط واجب باید یک گوسفند کفاره بدهد.
    • آیت‌الله زنجانی: ولی باید کفاره بدهد.
    • آیت‌الله صافی: ولی باید برای آن کفاره بدهد.

موارد در آوردن جامه احرام

مسئله 284

امام خمینی: لازم نیست جامه احرام را همیشه در برداشته باشد، بلکه جایز است آنها را عوض کند و برای شستن بیرون بیاورد و برای حمام رفتن آنها را بِکند، بلکه جایز است برای حاجت [م284 ۱]هر دو را بیرون بیاورد و لخت شود.

مراجع دیگر:
    • آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سیستانی: و غیر حاجت.
    • آیت‌الله سبحانی: و امثال اینها جائز است و در غیر این صورت لازم است همواره دو لباس احرام را بر تن داشته باشد.

حکم بیشتر پوشیدن جامه احرام

مسئله 285

امام خمینی: شخص محرم می‌تواند از دو جامه احرام بیشتر بپوشد، مثل دو سه ردا و دو سه لنگ برای حفظ از سرما یا غرض دیگر. [م285 ۱]

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله فاضل: لیکن همه آنها باید شرایط لباس احرام را داشته باشند.

حکم نپوشیدن جامه احرام در صورت عمد

مسئله 286

امام خمینی: اگر لباس احرام را عمداً نپوشد [م286 ۱]یا لباس دوخته درحالی‌که می‌خواهد محرم شود بپوشد معصیت کرده است، ولی به احرام او ضرر نمی‌رساند [م286 ۲] و احرامش صحیح است، و اگر از روی عذر باشد معصیت هم نکرده و احرامش صحیح است.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله زنجانی: یا لباسی را که بر محرم حرام است درحالی‌که می‌خواهد محرم شود بپوشد...
    • آیت‌الله خامنه‌ای: اگر در حین احرام، از روی علم و عمد لباس دوخته را از تن بیرون نیاورد، صحت احرامش خالی از اشکال نیست و احتیاط واجب آن است که پس از بیرون آوردن آن نیت و تلبیه را تکرار کند.
    • آیت‌الله سبحانی: پوشیدن دو جامه احرام وجوب نفسی دارد و اگر عمداً نپوشد و لبیک گوید معصیت کرده و باید هرچه زودتر لباس دوخته را از تن بیرون آورد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: بنا بر احتیاط باید لباس را بکند و محرم شود تا قطع به صحت احرام نماید.
    • آیت‌الله مکارم: در صورت عمد خالی از اشکال نیست.

گره زدن لباس احرام

مسئله 287

امام خمینی: گره زدن لباس احرام اشکال ندارد [م287 ۱]ولی احتیاط واجب آن است که آن را که لنگ قرار داده به گردن گره نزند [م287 ۲] و اگر از روی جهل یا نسیان گره زد احتیاط آن است که فوراً باز کند، ولی به احرامش ضرر نمی‌رساند و چیزی هم بر او نیست و سنگ در جامه احرام گذاشتن و بانخ بستن نیز جایز است. [م287 ۳]

مراجع دیگر:
    • آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سیستانی: احوط این است که ازار (لنگ) خویش را به گردن خود بلکه مطلقا گره نزند، ولو بعض آن را به بعض دیگر و با چیزی مانند سنجاق نیز آن را به هم وصل نکند. و احوط این است که ردا نیز گره زده نشود، ولی فرو کردن سوزن یا سنجاق در آن عیبی ندارد.
    • آیت‌الله زنجانی: بر مرد محرم، گره زدن لباس احرام و بستن آن با دکمه و کش و سنجاق و سنگ گذاشتن و مانند آن در صورت لزوم، جایز است و در غیر این صورت باید از این امور اجتناب کند و در هر حال، این کار به احرام و عمره و حج، ضرر نمی‌زند.
    • آیت‌الله سبحانی: احتیاط آن است که لباس احرام را با سنجاق قفلی به هم وصل نکند ولی در حال ضرورت که مثلاً گاهی در مشعرالحرام پیش می‌آید مانعی ندارد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: سنجاق زدن و گره زدن حوله احرام و سنگ گذاشتن بین دو طرف حوله، به نحوی که حوله به صورت یقه پیراهن در آید جایز نیست، و نیز نباید پارچه احرام را چاک داده و مانند پیراهن بپوشد، بلی قرار دادن سنگ کوچک، در جامه احرام برای آنکه آن را سنگین کرده، و ردا را حفظ نماید مانعی ندارد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: گره زدن لنگ به گردن جایز نیست ولی سنجاق زدن و امثال آن و گره زدن بعض آن به بعض دیگر مانعی ندارد مادامی که از صدق عنوان إزار خارج نشود. و همچنین در ردا گره زدن آن با سنجاق یا گیره یا با گذاشتن سنگ‌ریزه در دو طرف آن، بستن آن با نخ به نحو متعارف تا زمانی که عنوان ردا بر آن صدق کند، جایز است.
    • آیت‌الله گلپایگانی: اگر بدون گِره باشد مانعی ندارد، به شرط آنکه دو طرف ردا را روی یکدیگر نگذارد که مثل گریبان شود.
    • آیت‌الله نوری: چنان‌که جایز است بعضی از لباس احرام را به بعضی دیگر با سوزن و غیر آن وصل کند.

عدم شرط طهارت در زمان احرام

مسئله 288

امام خمینی: شرط نیست در احرام بستن پاک بودن از حدث اصغر و اکبر، پس جایز است در حال جنابت و حیض و نفاس محرم شود، بلکه غسل احرام برای حائض و نفساء مستحب است.

شکافتن پیراهنی که بعد از احرام بپوشد

مسئله 289

امام خمینی: اگر پیراهن بپوشد بعد از آنکه محرم شد، لازم است که پیراهن را شکاف دهد [م289 ۱]و از پایین بیرون آورد، ولی اگر در پیراهن محرم شود، لازم نیست شکاف دهد [م289 ۲]و از پایین بیرون آورد، و همین قدر لازم است آن را بکند و لباس احرام بپوشد و در هر دو صورت احرامش صحیح است.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله زنجانی: شکافتن پیراهن برای این است که بتواند پیراهن را از پایین بیرون آورد و اگر بدون شکافتن پیراهن بتواند آن را از پایین بیرون آورد شکافتن پیراهن لازم نیست، و در این صورت که بعد از احرام پیراهن پوشیده فرقی نیست که عالم به مسئله بوده یا از روی جهل به مسئله پیراهن پوشیده باشد.
    • آیت‌الله بهجت: در هر دو صورتِ نزع، مخیط باید بدون پوشاندن سر باشد.
    • آیت‌الله خامنه‌ای: در صورت علم و عمد، نظر معظّم له در ذیل مسئله 286 بیان شد.
    • آیت‌الله زنجانی: این مطلب در صورتی است که از روی جهل به مسئله در پیراهن محرم شده باشد و اگر از روی علم به مسئله در پیراهن محرم شده باشد، باید آن را از پایین بیرون آورد و اگر لازم شد آن را بشکافد.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر در پیراهن و مانند آنکه جلو بسته است محرم شود باید آن را بشکافد و از پایین بیرون آورد و باید کفاره دهد هرچند مضطر بوده باشد.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: حکم آن در فرض عمد، در مسئله 286 گذشت.

در صورت فراموشی احرام

مسئله 290

امام خمینی: اگر فراموش کند احرام را و به خاطرش نیاید مگر بعد از اتمام همه واجبات و نتواند جبران کند احتیاط در بطلان عمره او است، اگرچه صحت آن به نظر بعید نیست، [م290 ۱]ولی اگر اعمال حج را هم تمام کرد و یادش آمد عملش صحیح است.

مراجع دیگر:
    • آیت‌الله بهجت: محل تأمّل است صحیح بودن غیر حج.
    • آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: صحت عمره او خالی از اشکال نیست و باید احتیاط ترک نشود.
    • آیت‌الله زنجانی: در عمره تمتع به ذیل 263 و در حج تمتع به ذیل 947 تا 949 عمل نماید.
    • آیت‌الله سبحانی: اگر کسی احرام را فراموش کرد و تا بعد از همه واجبات عمره تمتع به خاطرش نیامد، چنانچه وقت و فرصت دارد به میقات رفته و محرم می‌شود و اگر امکان و یا وقت ندارد، از ادنی‌ الحل محرم می‌شود و عمره تمتع را مجدداً انجام می‌دهد و اگر امکان رفتن به ادنی ‌الحل نیست و درک وقوف اختیاری عرفه از دست می‌رود، حج او به حج إفراد بدل می‌شود ولی اگر بعد از اعمال حج متوجه شد که محرم نشده، حج او صحیح است.
    • آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: عمره او صحیح است.
    • آیت‌الله فاضل: عمره‌اش باطل است و باید عدول به غیر حج تمتع کند و همین طور است اگر ترک احرام از روی جهل باشد.
    • آیت‌الله مکارم: عمره و حج او صحیح است.

جستار وابسته

منبع

این مقاله برگرفته از صفحه 166 تا 174 کتاب مناسک حج پژوهشکده حج و زیارت، سال انتشار: ۱۳۹۷ است.