بلدح فخ
بَلدَح فخ وادیای در غرب مکه در مسیر مکه به تنعیم و مکان فرود آمدن پیامبر(ص) در صلح حدیبیه می‌باشد. بخش پایینی فخ بین زاهر و حدیبیه را «بلدح» مى نامند.
در سال ششم هجرت که پیامبر(ص) برای انجام حج تمتع با عده‌ای از مسلمانان راهی مکه شد قریش با گرفتن چاه‌های منطقه مانع عبور پیامبر شد و حضرت همراه یاران خود در پایین این منطقه به نام حدیبیه توقف کردند.
این منطقه به‌دلیل پستی و سرازیر شدن آب از دره‌های اطراف که از کوه‌های مسجدالحرام سرچشمه می‌گیرند تبدیل به منطقه‌ای سرسبز و دارای چشمه‌های فراوان شد.
مکان جغرافیایی ویرایش
بلدح نام وادیای در غرب مکه[۱] در مسیر مکه به تنعیم[۲] است.
این منطقه میان وادی فَخّ، محل شهادت حسین بن علی بن حسن مثنی از نوادگان امام حسن در 169ق.[۳] در شش میلی (کمتر از 12کیلومتر) مکه[۴] و حُدَیبیه، محل پیمان حدیبیه میان پیامبر و قریش به سال ششم ق. در حدود 20 کیلومتری مکه[۵] قرار دارد.[۶]
با توجه به این که امروز قسمت‌های گوناگون فخ به نام‌های گوناگون مشهور است، باید بلدح را میان زاهر یعنی قسمت میانی فخ، و حدیبیه دانست.[۷] دره مُلحة العراب را از دره‌های این وادی شمرده‌اند.[۸]
از بلدح به عنوان بخشی از سرزمین بنی‌فزاره از تیره‌های بنی‌غطفان یاد شده است.[۹]
توقف پیامبر ویرایش
در سال ششم ق.[۱۰] رسول خدا(ص) برای انجام اعمال حج تمتع همراه با هزاران تن از مسلمانان و با شماری بسیار از چهارپایان که برای قربانی با گردنبند مشخص شده بودند،[۱۱] به سوی مکه حرکت کرد.
قریش برای پیشگیری از ورود پیامبر، دویست سوار را به فرماندهی خالد بن ولید[۱۲] یا عکرمة بن ابی‌جهل[۱۳] همراه با شماری زن و فرزند به سرزمین بلدح گسیل داشت و همه چاه‌های آن‌جا را تصرف کرد.
از این رو، پیامبر(ص) ناچار شد در پایین بلدح که به حدیبیه مشهور است،[۱۴] توقف نماید؛
سرسبزی و چشمه‌ها ویرایش
پستی زمین‌های بلدح و سرازیر شدن آب دره‌های پیرامون همچون اُفاعیه[۱۵] و تین[۱۶] که از کوه‌های پیرامون مسجدالحرام سرچشمه می‌گیرند، این وادی را به منطقه‌ای سرسبز با چشمه‌های فراوان تبدیل کرده بود.
ایجاد چشمه توسط معاویه ویرایش
برپایه گزارشی، معاویة بن ابی‌سفیان 10 چشمه در مکه و پیرامون آن جاری کرد که در پیرامون آن‌ها باغ‌هایی ایجاد شد.
در وادی بلدح نیز باغ‌هایی با نام بلدح و ابن العاص (سعید بن عمرو بن سعید بن العاص) ایجاد شد. همچنین معاویه چشمه‌هایی در بلدح ایجاد کرد.[۱۷]
پانویس ویرایش
- ↑ معجم البلدان ج1، ص480؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص217.
- ↑ معجم ما استعجم، ج1، ص273.
- ↑ المعارف، ص381؛ مقاتل الطالبیین، ص379؛ الفخری، ص189.
- ↑ تاریخ مکه، ص140.
- ↑ تاریخ مکه، ص56.
- ↑ اخبار مکه، ج2، ص230.
- ↑ فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص299.
- ↑ اخبار مکه، ج2، ص301.
- ↑ معجم ما استعجم، ج1، ص273.
- ↑ الاستیعاب، ج1، ص43؛ عیون الاثر، ج2، ص172؛ امتاع الاسماع، ج6، ص181.
- ↑ اسد الغابه، ج1، ص216؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص447.
- ↑ اسد الغابه، ج1، ص586؛ سبل الهدی، ج5، ص36.
- ↑ نهایة الارب، ج17، ص218؛ امتاع الاسماع، ج1، ص279.
- ↑ دلائل النبوه، ج4، ص112؛ سبل الهدی، ج5، ص41-42.
- ↑ میقات حج، ش15، ص93، «فرهنگ آثار تاریخی مکه».
- ↑ معجم البلدان، ج2، ص69؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص288.
- ↑ اخبار مکه، ج2، ص230.
منابع ویرایش
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل بَلدَح فخ.
- اخبار مکه: الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
- الاستیعاب: ابن عبدالبر (درگذشت 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.
- اسد الغابه: ابن اثیر (درگذشت 630ق.)، بیروت، دار الفکر، 1409ق.
- امتاع الاسماع: المقریزی (درگذشت 845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق.
- تاریخ ابن خلدون: ابنخلدون (درگذشت 808ق.)، به کوشش خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، 1408ق.
- دلائل النبوه: البیهقی (درگذشت 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
- سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت 942ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق.
- عیون الاثر: ابن سید الناس (درگذشت 734ق.)، بیروت، دار القلم، 1414ق.
- فخری: ابن الطقطقی (درگذشت 709ق.)، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار القلم، 1418ق.
- فرهنگ اعلام جغرافیایی و تاریخی در حدیث و سیره نبوی: محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شیخی، تهران، مشعر، 1386ش.
- مراصد الاطلاع: صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (درگذشت 739ق.)، بیروت، دار الجیل، 1412ق.
- المعارف: ابن قتیبه (درگذشت 276ق.)، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، 1373ش.
- معجم البلدان: یاقوت الحموی (درگذشت 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.
- معجم ما استعجم: عبدالله البکری (درگذشت 487ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، 1403ق.
- مقاتل الطالبیین: ابوالفرج الاصفهانی (درگذشت 356ق.)، به کوشش سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه.
- میقات حج (فصلنامه): تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
- نهایة الارب: احمد بن عبدالوهاب النویری (درگذشت 733ق.)، قاهره، دار الکتب و الوثائق، 1423ق.