محراب پیامبر
محراب پیامبر مکان نماز خواندن پیامبر(ص)، که در مسجدالنبی میان منبر پیامبر و قبر وی قرار دارد. در دوره پیامبر چیزی به شکل محراب وجود نداشت، تا اینکه در توسعه مسجدالنبی در دوره ولید بن عبدالملک، در جایگاه نماز او محرابی ساخته شد.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | محراب نبی، محراب رسول‌الله |
| مکان | مسجدالنبی |
| تاریخ بنا | |
| بنیانگذار | بیبرس مملوکی |
| بازسازی کنندگان | قایتبای |
بَیبَرْس، حاکم مملوکی قرن هفتم قمری، محرابی مُجَوَّف (کنده شده در دیوار) در محل نماز پیامبر ساخت. قایتبای، پادشاه مصری قرن نهم قمری نیز با تجدید بنای مسجد، محراب مجوف را از نو ساخت که تا پس از دوره سعودی نیز برجامانده است.
تاریخچه
در دوره پیامبر(ص) در محلی از مسجدالنبی که وی در آن نماز می‌خواند، محراب به صورت گود و داخل دیوار وجود نداشت[۱] و محل نماز پیامبر علامت دیگری نداشت جز اینکه کنار ستون مخلقه بود.[۲] تا اینکه در توسعه مسجدالنبی در دوره ولید بن عبدالملک (حکومت ۸۶-۹۶ق)، در جایگاه نماز پیامبر محرابی ساخته شد.[۳]
در دوره ممالیک
با اینکه منابع تاریخی درباره بازسازی محراب در دوره بَیبَرْس بُنْدُقْداری (حکومت 658-676ق)، چهارمین سلطان ممالیک، گزارشی ندارند، برخی پژوهشگران با بررسی شواهد تاریخی معتقد‌اند که نخستین محراب به شکل مجوف (کنده شده در دیوار) در بازسازی‌های دوران بیبرس در محل نماز خواندن پیامبر(ص) ساخته شد؛ چرا که گزارش‌های منابع پیش از این تاریخ به وجود محراب مجوف در محل مصلای پیامبر اشاره‌ای نکرده‌اند. [۴]
در بازسازی مسجدالنبی در دوره قایتبای، پادشاه مصری، در سال 888ق پس از حریقی که در مسجدالنبی ایجاد شد، محراب در جایگاه نماز پیامبر از نو ساخته شد[۵] و در همین دوره، با سنگ مرمر تزیین یافت و آیاتی از قرآن بر آن نقش بست.[۶]
در دوره عثمانی
در بازسازی مسجدالنبی در دوره سلطان عبدالمجید اول، محراب پیامبر که از زمان قایتبای برجامانده بود، طلاکاری شد. همچنین در این زمان، عبدالله زهدی،خطاط ترک، آیات قرآن، نصوص و قصایدی را بر محراب به نگارش درآورد.[۷] در دوره سعودی، همان محراب دوره قایتبای برجاماند.[۸]
مکان
محراب پیامبر در محلی از مسجد النبی ساخته شده که رسول خدا(ص) در آنجا نماز می‌خواند.[۳] این محراب کنار ستون مُخَلَّقه[۹] و در فاصله میان منبر پیامبر(ص) و قبر او قرار دارد.[۱۰] به گفته رسول جعفریان، تاریخ‌پژوه، در این که محل نماز پیامبر، محراب فعلی است تردیدی وجود ندارد.[۳]
محراب به‌گونه‌ای قرار داده شده که سجده‌کننده بر آن، پیشانی‌اش را بر محل نشستن پیامبر، نه محل سجده او می‌گذارد.[۹] محل سجده پیامبر زیر بنای محراب قرار گرفته است.[۱۱]
جستارهای وابسته
نگارخانه
-
محراب پیامبر متصل به ستون مُخَلَّقه است.
-
موقعیت منبر پیامبر در نقشه مسجدالنبی.
-
تزیینات محراب پیامبر با سنگ مرمر و طلاکاری و نقش آیاتی از قرآن بر آن.
پانویس
- ↑ مدینه منوره، ص 80
- ↑ التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 162
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۲۲۲.
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 227
- ↑ مدینه منوره، ص 108
- ↑ عماره المسجد النبوی، ص 342
- ↑ مدینه منوره، ص 118
- ↑ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 182و 183
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۶ش، ص۱۹۹.
- ↑ مسافر قبله، ۱۳۹۵ش، ص۱۶۸.
- ↑ الترعیف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 164
منابع
- آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان، رسول، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۲ش.
- تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه، قائدان، اصغر، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، سید ضیاء‌بن محمد بن مقبول عطار، جده، کنوز المعرفة، 1432ق.
- تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ناجی محمدحسن القادر الانصاری، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، مشعر.
- عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبة القاهره للکتاب، 2001م.
- مدینه منوره، تحولات عمرانی و میراث معماری، صالح لمعی مصطفی، ترجمه صدیقه وسمقی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1372ش.
- مسافر قبله، صادقی فدکی، جعفر، تهران، مشعر، ۱۳۹۵ش.
- المسجدالنبوی الشریف فی العصر العثمانی 923-1344ه، محمد هزاع الشهری، قاهره، دارالقاهره، 2003م.