کاربر:Gholampour/صفحه تمرین۲
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح |
| تأسیس | سال 759هجری |
| کاربری | مسجد * زیارتگاه |
| مکان | عراق * نجف * حدود 500 متری غرب حرم مطهر امام علی(ع) و در كنار بحر النجف |
| نام‌های دیگر | صفّة صافی صفا |
| وقایع مرتبط | محل عبادت امام علی(ع) و مدفن اثیب یمانی |
| مشخصات | |
| مساحت | 3،750 مترمربع |
| امکانات | مهمان‌خانه * نمازخانه * کتابخانه * موزه * رصدخانه |
مرقد صافی صفا یمانی،
موقعیت
این مرقد در غرب شهر نجف، کنار بحر نجف واقع است.[۱] مرقد بین مسجدی که در آن مقام امیرالمومنین علی(ع) در سمت غربی و بین صحن مستعطیلی شرقی قرار دارد.[۲] در سمت شمالی مرقد، راهی است که به سمت مقام امام سجاد(ع) می رود.[۳]
جایگاه قبر در بقعه صفاة الصفا است که امروزه به صافی الصفا معروف است.[۴]این بقعه (صافی صفا) قبل از سکونت مردم در نجف، ابتدای راه نجف به عربستان[۵] مشهور به طریق الحج البری بود.
که مردم و کاروان‌ها برای استراحت در این منطقه یعنی صافی صفا جمع می‌شدند.[۶] ذکر شده که امام علی(ع) هنگامی که برای خلوت و گوشه‌نشینی به این منطقه می‌آمده، حرکت کاروان ها را نگاه می‌کردند.[۷]
تاریخچه بنا و معماری
تاریخ این قبر که به زمان امام علی(ع) می‌رسد[۸] در حدود قرن ششم قمری مشهور شد؛[۹] ولی تاریخچه بنا، قرن هفتم قمری دانسته شده است.[۱۰] نقل شده که شیخ جعفر کاشف الغطاء از صدر اعظم علاف (از وزرای قاجار) درخواست کرد که دیوار جدیدی برای داخل کردن صافی صفا در شهر بنا کند که او نیز پذیرفت و این کار را در سال ۱۲۲۶ق انجام داد.[۱۱]
به نقل از شیخ محمدحسین حرزالدین، در کتیبه سنگی نصب شده بر ورودی در نوشته‌شده که بنای مرقد نخستین بار در سال ۷۵۹ق به دست علاء الدین بن میر مجید المدنی المداح با کمک حاج محتشم الفیحانی ساخته شد.
به گفته ابراهیم شنون، بنای صافی صفا و قبر یمانی نخستین بار در سال ۷۵۹ق ساخته شد که اشاره است به صخره تاریخی باستانی که در قبة الصفا است از طرف علاء الدین بن میر مجید بن فهیم البغدادی المدنی المداح با مساعدت و کمک حاج محتشم الفیحانی.[۱۲] دومین تجدید بنا در سال ۱۱۴۲ق توسط عالم شیخ تقی آل عصیده الخفاجی رخ داد.[۱۳] سومین تجدید بنا برای قبة الصفا بود در سال ۱۱۷۹ق بالای قبر یمانی انجام شد بعد از از اینکه نزدیک بود فرو بریزد که توسط شخصی به نام علی بود که اصالتا ترک بود.[۱۴] تجدید چهارم به دست خاندان آل شنون که سدانت مقام و قبر در صافی صفا را برعهده داشتند، انجام شد که روایت شده جد این خاندان یعنی سعید الدراویش از قبیله بنی خالد که در سال ۱۱۱۲ق بعد از هجرتش به نجف، ساکن شد در جوار مقام و قبر که خارج از دیوار نجف بود.[۱۵] بعد از همه اینها بود که قبر شیخ یمانی داخل شد در دیوار خاص نجف که به درخواست شیخ جعفر کاشف الغطاء بود که در سال ۱۲۳۲ق این دیوار به اتمام رسید.[۱۶] اما تجدید بنا پنجم بعد از تخریب حرم در سال ۲۰۰۳م انجام شد که اداره اوقاف شیعیان و متولیان حرم، بازسازی حرم را برعهده گرفتند.[۱۷]
سدانت مزار صافی صفا از زمان قدیم بر عهده خاندان آل شنون بود که در زمان اخیر تولیت شرعی از ناحیه مرجعیت و حکومت محلی و بزرگان نجف صورت گرفت.[۱۸]
حدود وقف در بقعة الصفا شامل زمین‌های بین دو دیوار قدیم و جدید است. دیوار پنجم که توسط سلطان اویس جلائری در قرن هشتم هجری قمری ساخته شد و دیوار ششم خاص که توسط صدر اعظم دربار قاجار محمدحسین‌خان علاف در سال ۱۲۲۶ق به درخواست شیخ جعفر کاشف الغطاء انجام شد.[۱۹]
علت نام‌گذاری
به گفته حرز الدین، مقام امام علی(ع) و قبر یمانی از آثار تاریخی مشهور در نجف اشرف است. در قدیم مقام امام علی(ع) به مقام الصفا و قبر یمانی در کنارش، به مقبرة الصفا شناخته می‌شد که به این دو صافی صفا اطلاق می‌شد.[۲۰] بنا به ادعای محمد حرز الدین در مراقد المعارف، مشهور بین علمای متقدم و متأخر این است که قبر یمانی در مقبره صافی صفا است.[۲۱] که به مقبرة الصفا یا مقبرة الصخر معروف است.[۲۲] جایگاه قبر در بقعه صفاة الصفا است که امروزه به صافی الصفا معروف شد. الصفاة یعنی منطقه زیبا یا به معنی شتر است که مردم صحرا به آن نامیدند.[۲۳] الصفا هم سه معنی دارد؛ قطعه زمینی که به تعدادی از شهرهای عربی مانند یثرب و کویت نام‌گذاری شده است،[۲۴] سنگ صاف[۲۵] و منطقه‌ای که بالای دره با یک نهر برجسته واقع است. به مرور زمان از صفاة الصفا به صافی الصفا تبدیل شد که احتمالا به دلیل راحت حرف زدن بوده است.[۲۶]
مدفون در بنا
این شخصیت و داستان دفنش، دلیلی است بر تاریخ شروع شیعه از زمان رسول‌الله(ص) و دلیل بر ولایت امام علی(ع) به طوری که شخص یمانی طبق شنیده‌هایش از پیامبر(ص) به فرزندانش وصیت می‌کند که جنازه‌اش را از یمن به ارض الغری(نجف) منتقل کننند تا در آنجا دفن شود، زیرا نبی اسلام(ص) فرمود که در اینجا شخصی دفن خواهد شد که مردم با شفاعتش وارد بهشت خواهند شد.[۲۷] همچنان که طبق فرموده دیگه پیامبر(ص) نیز امام علی(ص) و شیعه اش، رستگارند. (علی و شیعته هم الفائزون).[۲۸] حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف، از این شخص با عنوان الشیخ الیمانی یاد می‌کند.[۲۹] و در کتاب مراقد المعارف خود، ذکر می‌کند که او مردی بود که جنازه‌اش از یمن به پشت کوفه آورده شد و در منطقه الغری(نجف) دفن شد و در ادامه ذکر می‌کند که این شخص گاهی به یمانی هم شناخته می‌شود و گاهی هم به مقبرة الصفا و در این اواخر صفة الصفا هم به او اطلاق می‌گردد، گرچه مردم به آن صافی صفا می‌گویند.[۳۰] محمد حرز الدین در کتاب معارف الرجال ذکر می‌کند که در مقام امام علی(ع) صخره‌ای است که بر روی آن دو بیت شعر به صورت فارسی نوشته شده که متعلق به سال ۱۱۶۵ق است که در آن این منطقه به نام صفة الصفا نام برده می‌شود.[۳۱]
عده‌ای از علما، یمانی را از اصحاب اویس قرنی می‌دانند و عده‌ای دیگر او را از شاگردان اویس قرنی ذکر می‌کنند،[۳۲] همچنان که حرز الدین از دسته دوم است و بر آن تأکید دارد.[۳۳]
داستان دفن یمانی
علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار روایتی را ذکر می‌کند که امام علی(ع) با عده‌ای از یاران نزدیکش در منطقة الصفا نشسته بود که به یارانش می‌فرماید که چیزی را که من می‌بینم شما هم می‌بینید؟ یاران عرض می‌کنند که چه چیزی؟ امام(ع) ذکر می‌کند که شتری را می‌‌بیند که بر روی آن جنازه‌ای بسته شده که مردی آن را می‌کشد و بعد سه روز به اینجا می‌رسد.[۳۴] این قصه را دیلمی در کتاب ارشاد القلوب ذکر می‌کند و به تبع آن دیگر علما همچون مجلسی در بحار الانوار، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حرز الدین در تاریخ النجف الاشرف و مراقد المعارف ذکر کردند به طوری که استحباب دفن مردگان در نجف را به ذکر همین روایت در کتاب ارشاد القلوب دیلمی منتسب می‌کنند.[۳۵] در کتب فقهی روایت یمانی مجوز برای نقل مردگان ذکر شده، مانند نقل جنازه مردگان به سوی اماکن مقدس در کنار امام علی(ع)، به دلیل اینکه حاصل می‌شود برای میت با این انتقال، ثواب و نجاتی از عقاب.[۳۶] روایت شده که امیرالمؤمنین(ع) هنگامی که می‌خواست با خودش خلوت کنه به اطراف سرزمین مشرف به نجف می‌آمد. روزی که امام(ع) آنجا بود، مردی سوار بر شتر در حالی که جنازه‌ای حمل می‌کرد از بیابان آمد. تا اینکه امام علی(ع) را دید، به سمت امام آمد و سلام کرد و امام جواب سلامش را داد. امام به سوار گفت از کجا می‌آیی؟ سوار گفت از یمن، امام گفت این جنازه چیه که با توست؟ سوار گفت جنازه پدرم است که برای دفن در این مکان آوردم. امام گفت چرا در زمین خودتان دفنش نکردید؟ سوار گفت چون پدرم به من وصیت کرد که این کار را انجام دهم به طوری که به من گفت در این مکان مردی دفن می‌شود که همه داخل در شفاعتش می‌شوند. امام به سوار گفت آن شخص را می‌شناسی؟ سوار گفت نه، امام سه بار گفت به خدا قسم آن مرد منم، پس بایست و پدرت را دفن کن، آن سوار نیز ایستاد و پدرش را دفن کرد. حرزالدین ذکر می‌کند که این مطلب در کتاب انیس الزائرین نیز ذکر شده است.[۳۷] محمد حرزالدین در مراقد المعارف، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حسین حرزالدین در تاریخ نجف اشرف مطلب دیگری را نیز اضافه می‌کنند که امام بر جنازه نماز هم خواند.[۳۸] حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف نقل می‌کند در مقام امام علی(ع) که متصل به مرقد شیخ یمانی است، لوح سنگی بر بالای محراب است که در آن قصیده‌ای است که تصریح شده، اینجا مقام امام علی(ع) است برای روزی که او بر جنازه شیخ یمانی نماز گذاشت.
گاهی قضیه دوری مسافت در نقل جسم از یمن تا ارض الغری در عراق به‌عنوان اشکال مطرح می‌شود. احتمال وجود دارد که مرگ در زمان نزدیک اتفاق افتاده باشد یا اینکه مرگ در مکان متوسط بین یمن و عراق که نقل از آن مکان به نجف راحت‌تر بوده است و وصیت به دفن در وادی السلام به تبع این روایت آمده است.[۳۹]
حرز یمانی
ابن‌طاووس در کتاب مهج الدعوات روایتی را نقل می‌کند که مردی یمانی به دیدار امام علی(ع) می‌آید و پس از ذکر داستان زندگی خود، از امام می‌خواهد که دعایی را به او آموزش دهد که از شر دشمنانش رهایی یابد که امام(ع) قلم و دواتی می‌خواهد و درخواست یمانی را می‌پذیرد. این دعا در کتب تاریخی معروف به حرز یمانی شده است.[۴۰] بعضی از محققان ذکر کرده‌اند که آن مرد یمانی که صاحب حرز معروف است، ممکن است صافی صفا باشد.[۴۱]
کاربری‌های امروزی مقام صافی صفا
نگارخانه
-
گنبد مرقد اثیب یمانی
-
نمای بیرونی از مرقد صافی صفا
-
تصویری از مزار صافی صفا بعد از تخریب در سال ۲۰۰۳م
-
تصویری از مزار صافی صفا بعد از تکمیل مرحله اول در سال ۲۰۱۲م
-
مردم در حال زیارت از ضریح مرقد شیخ یمانی
-
نمایی از ورودی مقام امام علی(ع) و مرقد شیخ یمانی
-
نمایی از محراب صافی صفا
-
نمایی از موزه صافی صفا
_%D9%88_%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C.jpg)
پانویس
- ↑ تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸؛ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.
- ↑ مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۳.
- ↑ تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۵۰.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۳-۱۰۴.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۱۳۸.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.
- ↑ مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.
- ↑ مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۷.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۴.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۹.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۱۸.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۲۱.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۲۷.
- ↑ تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.
- ↑ معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۵.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۵۰.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۹.
- ↑ خزانة الادب، البغدادی، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۷۲.
- ↑ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۶.
- ↑ کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۵۳.
- ↑ تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۳۶.
- ↑ مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۴.
- ↑ مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۶.
- ↑ معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۶۴.
- ↑ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۱، ص۳۵۸.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۸؛ نگاه کنید به: بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳؛ مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۴۰؛ کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۱۵۷.
- ↑ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳.
- ↑ مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۸۸۳.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص72-73.
- ↑ مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۴.
- ↑ موسوعة النجف الاشرف العلمیة، ۱۴۳۶ق، ص۱۷۸ و ۱۸۰.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۰.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۲.
- ↑ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۳.
منابع
- تاریخ النجف الاشرف، الشیخ محمدحسین حرز الدین، تحقیق: عبدالرزاق حرز الدین، تهران، ط۱، ۱۳۸۵ق.
- سفینة البحار، الشیخ عباس قمی، مؤسسة الطبع و النشر فی الاستانة الرضویة المقدسة، مشهد، ط۱، ۱۴۱۶ق.
- صافی صفا بین النجف و الیمن، فاروق محسن الوالعبرة، العتبة العلویة المقدسة، النجف، ۱۴۴۱ق.
- کشف الغمة، علی بن ابی‌الفتح الاربلی، دار الأضواء، بیروت، ۱۹۵۸م.
- مراقد المعارف، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، الآداب، النجف، ۱۳۹۱ق.
- معارف الرجال فی تراجم العلماء و الأدباء، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، مطبعة النجف، النجف، ۱۳۸۳ق.
- بحارالأنوار، علامه مجلسی، تحقیق: محمدمهدی السید حسن الموسوی الخرسان و السید ابراهیم میانجی و محمدباقر البهبودی، ط۲ المصححه، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
- ارشاد القلوب،حسن بن محمد دیلمی، مطبعة امیر، قم، ط۲، ۱۴۱۵ق.
- مهج الدعوات و منهج العبادات، رضی الدین علی بن طاووس، مؤسسة الأعلمی، بیروت، ط۱، ۱۴۱۴ق.
- موسوعة النجف الاشرف العلمیة، مرکز النجف الاشرف للتألیف و التوثیق، ط۱، النجف الاشرف، ۱۴۳۶ق.
- الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ابراهیم عبدالرضا شنون، مطبعة الیقظة، بغداد، ۲۰۰۹م.
- خزانة الادب، البغدادی، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطاء، دار الکتب العلمیة، بیروت، ط۱، ۱۴۱۷ق.