مسجد الاجابه (مکه)
مسجد الاجابه، یکی از مساجد مهم، کهن و تاریخی شهر مکه در کشور عربستان است که مورد توجه زائران بوده است. به گفته مورخان، پیامبر(ص) پس از برگرشتن از عمره در این مسجد استراحت نموده است. این مسجد در طول تاریخ چندین بار مورد بازسازی قرار گرفته است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مسجد |
| مکان | عربستان - مکه |
| نام‌های دیگر | مسجد الاستراحه |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | سال‌های ۱۴۲۲-۱۴۲۱ |
موقعیت
مسجد الاجابه پایین‌تر از میدان معابده، در ابتدای شارع ابطح، در طریق مسجدالحرام و در ابتدای شارع الاجابه قرار گرفته است.
ادامه مسیر فعلی از این مسجد، اول خیابان الاجابه، به ثنیه اذاخر می‌رسد که محل ورود رسول خدا(ص) به مکه به هنگام فتح مکه در رمضان سال ۸ق. است. این ثنیّه، مُشْرف بر باغ خرمان بوده که اکنون شهرداری مکه را در آن مکان ساخته‌اند.
پیشینه مسجد الاجابه
بنابر نقل ابن بطوطه پیامبر(ص) در بازگشت از عمره در این مکان استراحت کرده است. همچنین بنابر نقلی دیگر، پیامبر(ص) روزها را در غار حِرا و شب را در این مکان با خدیجه(س) بسر می‌برده است. بنابر نقل دیگری، جنیان در اینجا با رسول خدا(ص) دیدار کردند.
بنابر نقل برخی معاصرین، این مسجد را «مسجد الاستراحه» نیز گفته‌اند؛ زیرا رسول خدا(ص) در مسیر بازگشت از منا در روز حجّة الوداع، سیزدهم ذی‌حجه، در این جا استراحت کرد.[۱] نیز گفته‌اند در کودکی، در اینجا گوسفندان را به چرا می‌آورده است.[۲]
تاریخ مسجد الاجابه
اولین گزارش‌ها از مسجد الاجابه
بنابر نقل فاکهی در قرن دوم، این مسجد در آغازِ شعب آل قنفذ، یکی از شعب‌های کوه العیر واقع شده است.
بنابر گزارش فاکهی: در این شعب، خانه آل خَلَف بن عبدالله بن سائب، معروف به «آل عبدربة بن السائب» بوده که در مقابل قصر محمد بن سلیمان واقع است. این شعب، به «شعب الخلفیین» مشهور است.
بنابر حدیث زهیر بن قنفذ، رسول خدا(ص)، روز را در غار حرا به سر می‌برد و شب از حِرا پایین آمده، به محل مسجد می‌رفت که پشت خانه ابوعبیده بود و به شعب الخلفیین شهرت داشت. در این وقت خدیجه(س) هم از مکه می‌آمد و آنها در نزدیکی این شعب با یکدیگر بودند تا جدا شوند.[۳]
سرگذشت مسجد الاجابه از قرن هشتم به بعد
در قرن هشتم، ابن‌بطوطه در سفرنامه‌اش از مسجد الاجابه یاد کرده، می‌نویسد: آن مسجدی است که رسول خدا(ص) به هنگام بازگشت از عمره، در آنجا استراحت کرد و اکنون مردم آن را از روی تبرّک می‌بوسند.[۴]
ابن‌فهد در حوادث سال ۷۲۰ نوشته است: در این سال مسجد الاجابه تعمیر شد. این مسجد سمت چپ کسی است که به سوی منا می‌رود و در نزدیکی ثنیّة اذاخر است و گفته شده که رسول خدا(ص) در آن نماز خوانده است.[۵]
همو در حوادث سال ۸۳۱ آورده: امیر سیف‌الدین شاهین عثمانی در این سال مسجد الإجابه را که در شعبی نزدیک ثنیة اذاخر است، تعمیر کرد.[۶]
سوم: کتیبه‌ای در مسجد الإجابه موجود است که اشاره به بازسازی آن در قرن دهم هجری دارد. به علاوه، دو بیت شعر هم درباره بازسازی این مسجد بر کتیبه‌ای دیگر در این سوی محراب در بنای قبلی وجود داشت.
نام‌های مسجد الاجابه
مسجد الاجابه دست کم تا قرن سوم به این نام شناخته نمی‌شده است. فاکهی در قرن سوم از آن با مسجد آل قنفذ یاد کرده است.
این مسجد به نام مسجد آل قنفذ و مسجد الاستراحه نیز مشهور بوده است.
بازسازی
در سال ۱۳۹۴ قمری ساختمان قدیمی مسجد خراب گردید و در همان محل پیشین، مسجد جدیدی بنا نهاده شد. بنای فعلی آن، مربع شکل و دارای مساحتی حدود ۴۰۰ متر مربع است.
مناره‌ای نیز در محل اتصال دیوارهای جنوب و غربی آن قرار دارد. این مسجد از مساجد دایر مکه به شمار می‌آید که مؤلف مکرر توفیق نماز خواندن در آن را یافته است.
مسجد یاد شده بار دیگر در سال‌های ۲ـ۱۴۲۱ به صورت زیبایی بازسازی شده و حتی به آن مناسبت، گاه محله نیز محله الاجابه نامیده می‌شود.
پانویس
منابع
- اخبار مکة: ابوعبدالله محمد بن اسحاق الفاکهی، تصحیح عبدالملک بن دهیش، ۱۹۹۴
- الرحلة الحجازیة: محمد لبیب البتنونی، قاهره، الثقافة الدینیة
- اتحاف الوری بأخبار ام القری: عمر بن فهد، مکه، دانشگاه‌ام القری، ۱۹۸۳.
- اخبار مکه: الازرقی (درگذشت ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی صالح، مکه،دار الثقافه، ۱۹۸۳م.