مصلای پیامبر(ص)
مسجدهای مصلی مجموعهای از مسجدهایی است که در مکان نمازهای عید پیامبر(ص) ساخته شده است. به صورت خاص سه مسجد که در مناخه در نزدیکی مسجدالنبی قراردارند به این نام خوانده میشوند. این سه مسجد عبارتند از مسجد غمامه، مسجد علی بن ابیطالب و مسجد ابوبکر. مناخه یکی از نمازگاههای پیامبر در هنگام نماز عید قربان و عید فطر و نماز باران و نیز برخی نمازهای دیگر از جمله نماز میت بر نجاشی پادشاه حبشه بوده است. مناخه مکان بازی بوده که در واقع محل بارانداز شتران و بازار مدینه بوده است. افزون بر مناخه مکانهای دیگری نیز به عنوان نمازگاه نماز عید پیامبر گزارش شده است اما مناخه آخرین مصلای پیامبر بوده است.
مسجدهای مصلی در مناخه
مسجدهای مصلی در مناخه در زمان پیامبر و خلفا ساخته نشده بود. نخستین بار این مسجدها در عهد امارت عمر بن عبدالعزیز ساخته شد. در زمان او بسیاری از نمازگاههای پیامبر تبدیل به مسجد شد. مناخه در حقیقت صحرایی بود که بنایی در آن قررا نداشت.[۱]
پیامبر در جاهای مختلفی از مناخه نماز عید بر پا کرده است و مسجد مصلی یا غمامه در جایی ساخته شده است که در سالهای آخر حیاتش پیامبر در آنجا نماز میخواند.[۲]
ابوبکر در زمان خلافتش در جایی از مناخه یعنی همان میدان مصلی نماز خواند و بعدا در جای آن مسجد ابوبکر ساخته شد و علی بن ابیطالب نیز در محلی از این مصلی نماز عید برپا کرد که به بعدا در جایش مسجدی به نام آن حضرت ساخته شد. در قرن نهم همچنین در همان محدوده مسجدی به نام عمر بن خطاب نیز ساخته شد.[۲]
مکانهایی که پیامبر در آنها در مناخه نماز خوانده است
در منابع به مکانهایی در مناخه اشاره شده است که پیامبر در آنها نماز عید برپا کرده است:
در روایتی که ابن شبه نقل کرده است این اماکن به این شکل نام برده شدهاند. باید در نظر داشت که برخی از این اماکن در زمان پیامبر وجود نداشته اند و بعدا به صورت بناهایی ساخته شده اند. مثلا جایی که پیامبر نماز خوانده خالی بوده و بعدا خانه کثیر بن صلت در آنجا ساخته شده است.[۳]
در روایتی که ابن شبه نقل کرده است این اماکن به این شکل نام برده شدهاند.[۴]
- نزدیکی دارالشفاء
- در حارة الدوس
- در خانه حکیم بن عداء
- در سکونتگاه آل درة
- در خانه کثیر بن الصلت
- در کنار سنگهایی که عند الحناطین
- در قلعه بنی زریق
گفته شده مسجدی که امروزه به مسجد غمامه یا مسجد مصلی شناخته میشود همان محل خانه کثیر بن صلت است که پیامبر در سالهای آخر عمرش پیوسته در آنجا نماز عید میخواند.
نماز باران
روایت شده که پیامبر نماز استسقاء یا طلب باران را نیز در مصلی برپا میکرد. یک بار پیامبر در مکانی در نزدیکی زوراء
نماز بر نجاشی
روایت شده که بعد از درگذشت نجاشی، پیامبر از دور برایش در مصلی نماز خواند.
دعا
همچنین روایت شده که وقتی پیامبر از سفر میآمد و از مصلی میگذشت در مصلی رو به قبله میایستاد و دعا میکرد.
نماز پیامبر در مصلی
روایت شده که رسول الله در روز عید فطر و روز عید قربان به مصلی میرفت و نخست نماز میخواند و سپس در برابر مردم میایستاد در حالی که مردم در صف نماز نشسته بودند برای آنان سخن میگفت. در گزارشی چنین آمده که پیامبر یک بار نماز صبح را در مسجد خود خواند سپس به مصلی رفت و در آنجا نشست و با مردم سخن گفت و بعد از بالا آمدن آفتاب نماز خواند و سپس خطبه خواند.
روایتها حاکی از این است که پیامبر نخستین بار در سال دوم در مصلی نماز خواند.[۵] بنابر روایتی نخستین نماز عید قربان بعد از غزوه بنی قینقاع برپا شد.
همچنین روایت شده در روز عید پیشاپیش پیامبر عصایی بلند (نیزه) حمل میکردند و در هنگام نماز این عصا را در زمین فرو میکردند و پیامبر رو به این عصا نماز میخواند.[۶]
در مجموعهای از روایاتی که ابن شبه در کتابش نقل کرده تاکید شده که پیامبر در روز عید از راهی به مصلی میرفت و از راهی دیگر باز میگشت.[۷]