مصلای پیامبر(ص)
مسجدهای مصلی مسجدهایی است که در مصلای پیامبر(ص) (یعنی مکان برپایی نماز عید) ساخته شده است. پیامبر در مناخه که صحرایی در غرب مسجدالنبی بود نماز عید برپا می‌کرد. بعدها در این مکان سه مسجد ساخته شد: مسجد غمامه (یا مسجد مصلی)، مسجد علی بن ابیطالب و مسجد ابوبکر. مناخه یکی از نمازگاه‌های پیامبر در هنگام نماز عید قربان و عید فطر و نماز باران و نیز برخی نمازهای دیگر از جمله نماز میت بر نجاشی پادشاه حبشه بوده است.
مسجدهای مصلی در مناخه
مناخه که محل برپایی نمازهای عید توسط پیامبر(ص) بود، زمین باز یا صحرایی بود که بنایی در آن قرار نداشت.[۱]این زمین در غرب مسجدالنبی قرار دارد و بارانداز شتران و محل برگزاری بازار مدینه بوده است.
مسجدهای مصلی در مناخه در زمان رسول الله و خلفا ساخته نشده بود. نخستین بار این مسجدها در عهد امارت عمر بن عبدالعزیز ساخته شد. در زمان او بسیاری از نمازگاه‌های پیامبر تبدیل به مسجد شد.
پیامبر در جاهای مختلفی از مناخه نماز عید بر پا کرد و مسجد مصلی یا غمامه در جایی ساخته شده است که پیامبر(ص) در سال‌های آخر حیاتش در آنجا نماز می‌خواند.[۲]
ابوبکر در زمان خلافتش در جایی از مناخه یعنی همان میدان مصلی نماز خواند و بعدا در جای آن مسجد ابوبکر ساخته شد و علی بن ابیطالب نیز در محلی از این مصلی نماز عید برپا کرد که به بعدا در جایش مسجدی به نام آن حضرت ساخته شد. در قرن نهم همچنین در همان محدوده مسجدی به نام عمر بن خطاب نیز ساخته شد.[۲]
مکان‌هایی که پیامبر در آنها در مناخه نماز خوانده است
در منابع به مکان‌هایی در مناخه اشاره شده است که پیامبر در آنها نماز عید برپا کرده است. باید در نظر داشت که برخی از این بناها در زمان پیامبر وجود نداشته‌اند و بعدا ساخته شده اند. مثلا جایی که پیامبر نماز خوانده خالی بوده و بعدا خانه کثیر بن صلت در آنجا ساخته شده است.[۳]
بنابر روایاتی که که ابن شبه نقل کرده است، پیامبر در نقاط زیر (که همگی در مناخه است) نماز عید برپا کرد: [۴]
- نزدیکی دارالشفاء
- در حارة الدوس
- در خانه حکیم بن عداء
- در سکونتگاه آل درة
- در خانه کثیر بن الصلت
- در کنار سنگهایی که عند الحناطین
- در قلعه بنی زریق
گفته شده مسجدی که امروزه به مسجد غمامه یا مسجد مصلی شناخته می‌شود همان محل خانه کثیر بن صلت است که پیامبر در سال‌های آخر عمرش پیوسته در آنجا نماز عید می‌خواند.
نماز باران
روایت شده که یک بار پیامبر در مکانی به نام زوراء نماز طلب باران (استسقاء) برپا کرد.
نماز بر نجاشی
روایت شده که بعد از درگذشت نجاشی، پادشاه حبشه، پیامبر از دور برایش در مصلی نماز خواند.
دعا
همچنین روایت شده که وقتی پیامبر از سفر می‌آمد و از مصلی می‌گذشت در مصلی رو به قبله می‌ایستاد و دعا می‌کرد.
نماز پیامبر در مصلی
روایت شده که رسول الله در روز عید فطر و روز عید قربان به مصلی می‌رفت و نخست نماز می‌خواند و سپس در برابر مردم می‌ایستاد و در حالی که مردم در صف نماز نشسته بودند برای آنان سخن می‌گفت. در گزارشی چنین آمده که پیامبر یک بار نماز صبح را در مسجد خود خواند سپس به مصلی رفت و در آنجا نشست و با مردم سخن گفت و بعد از بالا آمدن آفتاب نماز خواند و سپس خطبه خواند.
گزارش شده که پیامبر نخستین بار در سال دوم در مصلی نماز خواند.[۵]
همچنین روایت شده در روز عید پیشاپیش پیامبر عصایی بلند (نیزه) حمل می‌کردند و در هنگام نماز این عصا را در زمین فرو می‌کردند و پیامبر رو به این عصا نماز می‌خواند.[۶]
راه رفت و آمد پیامبر به مصلی
در مجموعه‌ای از روایاتی که ابن شبه در کتابش نقل کرده تاکید شده که پیامبر در روز عید از راهی به مصلی می‌رفت و از راهی دیگر باز می‌گشت.[۷]