مسجد الرایه (مدینه)
مسجد ذُباب، که به نام‌های مسجد قرین و مسجد الرایه هم نامیده می‌شود؛ مسجدی است که در شمال شهر مدينه و بر فراز كوه ذباب، واقع شده است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجد قرین * مسجد الرایه |
| مکان | عربستان * مدینه * در نزديكى كوه سلع بر فراز جبل ذباب |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد |
| آیین‌ها | اقامه نماز جماعت |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | عصر نبوی |
| رویدادها | تخریب خانه های اطراف مسجد در اواخر 2023میلادی |
| بازسازی‌ها | آخرین بازسازی سال 2022 میلادی |
| ویژگی‌های تاریخی | محل اسکان پیامبر(ص) پیش از شروع غزوه خندق |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | موجود |
| گنجایش | 100 نفر |
| بخش‌های بنا | محراب و مصلی |
| ویژگی‌ها | مکان خیمه پیامبر اسلام(ص) و خواندن نماز در هنگام كندن خندق در جريان جنگ احزاب |
|
| |
در جريان جنگ احزاب، بر فراز کوه ذباب خيمه‌اى براى پيامبر(ص) برپا شده بود و ایشان در آنجا نماز مى‌خواند. بعدها مسلمانان براى بزرگداشت نمازگاه پیامبر(ص)، در این مکان مسجد ذباب را ساختند.
موقعیت مکانی
مسجد ذُباب، در شمال غربی مسجد نبوی[۱] و بر فراز كوه كوچک ذباب، در سمت راست خیابان عثمان بن عفان واقع شده است.[۲]
جبل ذباب در شرق کوه سَلْع و در نزدیکی ثنیة الوداع قرار دارد[۳]
پیشینه
در هنگام كندن خندق به دور مدينه در سال پنجم هجرت در جريان جنگ احزاب، براى رفع خستگى و نظارت بر كارهاى حفارى خندق در اين مكان خيمه‌اى براى پيامبر(ص) برپا شده بود و پيامبر(ص) در آنجا نماز مى‌خواند.[۲]
در محل این چادر که نمازگاه رسول خدا(ص) در آن ایام نیز بود، عمر بن عبدالعزیز(حدود 90 هجری) مسجدی بنا کرد که به مرور به نام همان کوه شهرت یافت. سیره حسنه مسلمانانِ سلف بر آن بود که هرجا رسول خدا(ص) نماز می‌خواند، همانجا مسجدی بنا می‌کردند؛ مساله‌ای که اعتقاد عمیق صحابه، تابعین و نسل‌های مختلف مسلمان را به مساله تبرّک‌جویی نشان می‌دهد.
تاریخچه بنا
ساختمان مسجد در دوره ای پیش از قرن 9 هجری منهدم شده بود و در حدود 845 هجری توسط امیر جانبک النیروزی تجدید بنا شد.[۴] طول و عرض بنا 4 متر و ارتفاع آن 6 متر بیان شده [۴] و بنای مسجد با سنگ‌های همسان ساخته شده بود[۵]
شنقیطی این مسجد را در سال 1405 ق زیارت کرده و بنای آن را از سنگ‌های در سبک قدیمی توصیف کرده کرده. در زمان زیارت وی به زحمت آثار محراب دیده میشده و فقط دارای اتاق اصلی و حیاطی بدون درب بوده است.[۶]
عبد الغنی در 1418ه/1997م داخل و خارج بنا را گچ‌کاری شده و دارای مصلی الصاقی مسقفی که فضای مسجد را بزرگتر کرده، توصیف نموده و نمازهای پنج گانه را در آن دائر دانسته.[۱]
به نظر میرسد بنای معروف سفید رنگ این مسجد در محدوده زمانی 1405تا1418 هجری ساخته شده که به تصریح کعکی، این تجدید بنا با هدف ترمیم و اصلاح توسط وزارت حج و اوقاف دولت سعودی انجام شده است.[۳]
نام‌ها
علت نامگذاری کوه و مسجد به نام ذباب، به مناسبت شخصی یمنی است که توسط مروان بن حکم بر این بلندی به دارآویخته شد.[۷]
نام دیگر آن، «مسجد قرین»[۸] و «مسجد الرایه» است. گویا سببِ نام دوم، آن است که پرچم(در عربی: الرایه) موالی در واقعه حره(63هجری) در این مکان برافراشته بود.[۹] همچنین ممکن است این نام به علت قرار گرفتن پرچم اسلام بر روی این کوه در غزوه خندق باشد.[۱۰]
وضعیت فعلی
مسجد یاد شده، روی کوه کوچکی است که در حال حاضر به «جبل‌الرایه» شهرت دارد؛ ورودی مسجد از طرف قبله و جنوب می‌باشد، در حال حاضر ظاهر مسجد در یک عملیات بازسازی در اواخر سال 2022، از حالت سفید رنگ به حالت سنگی سبک قدیمی بازگشت داشته و در اواخر 2023 خانه‌های اطراف مسجد تخریب شده که بنظر میرسد یک عملیات عمرانی جهت بهسازی اماکن تاریخی اطراف مسجد النبی می‌باشد.
تصاویر مسجد، پیش از بازسازی سال 2022 (زمان تغییر ظاهری مسجد به این رنگ‌بندی سفید، مشخص نمیباشد).
-
محیط بیرونی مسجد با دیوارهای سفید و رنگ بندی سفید
-
تصویر محیط داخلی مسجد + محدوده محراب
-
بخش عمومی مصلای مسجد که به بخش اصلی ملحق شده
-
نمای خارجی مسجد به پیوست خانه‌های اطراف و معبر عمومی
-
محدوده اصلی و قدیمی مسجد با طول و عرض حدودا 4متر+ نمایی از سقف
تصاویر مسجد، پس از بازسازی سال 2022
-
ورودی مسجد
-
بازگشت ظاهر دیوارها و طاقهای مسجد به چهره پیشین و کهن خود
-
فضای عمومی مسجد
-
حضور نمازگزاران در مسجد
-
نمایی از محراب و بخش اصلی قدیمی مسجد
تصاویر سال 2024، پس از تخریب خانه‌های اطراف مسجد
-
تصاویر از دور محدوده مسجد هنگام عملیات شهردرای مدینه
-
دیوار پشتی مسجد در میانه عملیات شهرداری
-
نمای مسجد پس از تخریب خانه های اطراف
-
نماز دور مسجد پس از عملیات بهسازی که فقط ساختمان مسجد باقی مانده است
-
تصویر کنونی مسجد پس از تسطیح زمین‌های اطراف
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مساجد الاثریه، ص80
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص 160و164
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ الرحله عیاشی، ج1، ص396
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ آثار المدینة المنورة، ص129
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص201
- ↑ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص172
- ↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ص74
- ↑ مساجد الاثریة، ص80
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص204
- ↑ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص71
منابع
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
- المجموعة المصورة لاشهر المعالم المدينة المنورة، عبدالعزيز الكعكى، مدينه، ١٩٩٩ م.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- آثار المدینة المنورة، عبدالقدوس الانصاری، المکتبة السلفیة بالمدینة المنورة، الطبعة الثالثة، 1393هجری.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- تاریخ مدینه منوره، ابن شبه نمیری، عمر بن شبه، و صابری، حسین. ۱۳۸۰. ۱ ج. تهران - ایران: نشر مشعر.
- الرحلة العیاشیة، ابوسالم عبدالله بن محمد عیاشی، دارالسویدی للنشر و التوزیع، طبعة الاولی، 2006.