عمر بن فهد

{{subst:الگوی خالی|}}

عمر بن فهد مکی، از نویسندگان بنام تاریخ محلی مکه در سده نهم بود. اثر مهم او در تاریخ محلی مکه کتاب اتحاف الوری باخبار ام القری است. فرزند و نوه او بعدا کار او را در تاریخ نگاری مکه ادامه دادند.

زندگی

بر پايه سخن خود وي، نسب او به محمد بن حنفيه مي‌رسد و از اين رو، به او و ديگر اعضاي خاندانش نسبت‌هاي علوي، قُرَشي و هاشمي داده‌اند. گزارشی ديگر، نسب او را به عتبة بن ابي‌‌لهب مي‌رساند. در سده‌هاي 8-10ق. عالمان برجسته‌اي در خاندان ابن فهد ظهور يافتند و در طلب علم به جاهاي دور و نزديک همانند شام، مصر و يمن سفر کردند. اعضاي اين خاندان بيشتر در علم حديث و تاريخ محلي مکه مشهور بودند.

ابن فهد زير نظر پدرش، تقي الدين ابوالفضل محمد (م.871ق.) مقدمات فقه و حديث و قرآن را آموخت. آموختن فقه را با مذهب حنبلي آغاز کرد؛ ولي همراه پدر تغيير مذهب داد و فراگيري فقه شافعي را در پيش گرفت. او از استادان اهل مکه همانند ابوعبدالله فاسي و استادانی که به این شهر رفت و آمد می‌کردند مانند عبدالرحمن زرندي و ابوبکر مراغي دانش آموخت و اجازه گزارش حديث گرفت. سپس براي کسب علم چند بار به سرزمين‌هاي گوناگون همچون مصر و شام سفر کرد. از استادان وي، دانشمند نام‌آور، ابن حجر عسقلاني است که به او بسيار ارج مي‌نهاد و ابن فهد در سفر قاهره در خانه او ساکن شد. شمس‌الدین سخاوي نيز رابطه علمي و دوستي نزديک با ابن فهد داشته و در آثارش از او با تعبير «صاحبنا» و «مفيدنا» یاد کرده است.

آثار نویسنده

ابن فهد، جز اتحاف الوري، آثار بسيار ديگر دارد که برخي از آن‌ها ‌اکنون در دست نيستند. مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از:

• الالحاقات يا مسلسلات
• بذل الجهد في من سُمّي بفهد و ابن فهد
• بغية المرام بأخبار ولاة البلد الحرام
• التبيين للطبريين
• تذکرة الاناسي بأولاد ابي‌عبدالله الفاسي
• السرّ الظهيري بأولاد احمد النوَيري
• الدر الکمين بذيل العقد الثمين في تاريخ البلد الامين
• غاية الاماني في تراجم اولاد القسطلاني
• الفهرست
• اللباب في الالقاب
• المخضرمين
• المشارق المنيرة في ذکر بني‌ظهيره
• معجم الشيوخ يا المعجم
• المغير اسمهم
• المؤاخاة بينهم
• المدلّسين
• نور العيون بما تفرق من الفنون